img197 (10)

1.1.    Znaczenie pojęcia pszczoły

Termin „pszczoły” odnosi się do wszystkich przedstawicieli nadrodziny Apo-idea. Trzeba jednak przyznać, że nazwa jest nieco myląca; z pojęciem tym kojarzy się bowiem powszechnie hodowana pszczoła miodna. Bliższy całej nadrodzinie jest termin „dzikie pszczoły”, obejmujący wszystkich przedstawicieli Apoidea z wyjątkiem hodowanych przez człowieka gatunków z rodzaju Apis. Zdajemy sobie przy tym sprawę, że pszczoła miodna - A. mellifera może też żyć w stanie dzikim, poza ulami, np. w dziuplach drzew.

Do nadrodziny pszczół Apoidea należą owady, które - podobnie jak wiele innych żądłówek - odwiedzają kwiaty dla zbioru nektaru i pyłku. W przeciwieństwie jednak do prawie większości żądłówek, pszczoły karmią swe larwy wyłącznie mieszaniną pyłku i nektaru, ewentualnie niektóre z nich wydzieliną gruczołów gardzielowych, tzw. mleczkiem pszczelim. Równie ścisły biologiczny związek z kwiatami spośród błonkówek wykazują jedynie osy z rodziny Masańdae.

Wielkość ciała pszczół waha się w dość szerokich granicach od 2 do około 40 mm. Większość pszczół charakteryzuje obfite owłosienie ciała i obecność specjalnych włosków oraz urządzeń do zbierania i przenoszenia pyłku kwiatowego, głównie na tylnych odnóżach, czasem na odwłoku. Najczęściej na metatarsus i goleni III pary nóg występuje szczoteczka lub tzw. koszyczek do przenoszenia pyłku, zaś część aparatu gębowego uległa przekształceniu w wąskie i wydłużone urządzenie do ssania nektaru. Większość gatunków buduje i zaopatruje w pokarm swoje gniazda, chociaż w warunkach Europy Środkowej około 25% samic podrzuca swoje jaja do gniazd zbudowanych przez inne gatunki pszczół (kleptopaso-żytyzm). Przeważająca liczba gatunków pszczół żyje samotnie (brak współpracy między samicami i brak kontaktów między matką a dojrzałymi młodymi samicami), aczkolwiek prawie 10% wykazuje różne stopnie rozwoju socjalnego.

1.2.    Pochodzenie filogenetyczne pszczół

Wielu specjalistów (chociaż nie wszyscy) uważa, że pszczoły są monofiletyczną grupą, która ewoluowała od odwiedzających kwiaty os, najprawdopodobniej przodków grebaczowatych Sphecidae. Według Michenera (1944), grzebaczowate w gruncie rzeczy różnią się od pszczół w zasadzie tylko brakiem rozgałęzionych włosów i formą pierwszego członu tylnej stopy, który u grzebaczowatych nie jest spłaszczony i nie jest szerszy od następnych członów stopy, jak to obserwować można u pszczół.

Apoidea w swoim rozwoju zależą z pewnością od roślin kwiatowych. Trudno jednak powiedzieć', kiedy nastąpiło owo uzależnienie się pszczół od pokarmu kwiatowego, tj. pyłku i nektaru (czasem również innych substancji, np. olejków roślinnych). Z pewnością nie mogło to nastąpić przed pojawieniem się roślin okry-