0000014 2

130 Fizykoterapia

zalicza się zabiegi wodolecznicze, o temperaturze wody równej 10"C lub nieco wyższej, oraz tzw. krioterapię, gdzie stosuje się zabiegi o temperaturze poniżej 0°C. Do zimnych zabiegów miejscowych zalicza się np.: nacieranie lodem, zimne okłady (np. chusty lub worki gumowe z lodem) lub zawijania, oziębianie z użyciem ciekłego chlorku etylu (stosowanego do znieczulenia w drobnych zabiegach chirurgicznych i urazach sportowych) oraz miejscowe zabiegi wykonywane z użyciem gazów chłodzących. Do tych ostatnich używa się specjalnych urządzeń, które umożliwiają stosowanie czynnika schładzającego, jakim jest ciekły azot, dwutlenek węgla, lub nadmuch zimnego powietrza. Krioterapia całego ciała jest wykonywana w specjalnie skonstruowanej komorze, w której z wykorzystaniem płynnego azotu utrzymuje się temperaturę sięgającą -176°C. Pierwszy polski prototyp komory kriogenicznej - i trzeci w świecie - powstał we Wrocławiu, w 1989 r. Na ogół w celach leczniczych stosuje się temperaturę w granicach 70-110°C poniżej zera. Czas przebywania pacjenta w komorze wynosi początkowa pół minuty, po czym jest stopniowo wydłużany do 3 min. Jest charakterystyczne, że do 3 godzin po wyjściu z komory obserwuje się zwiększoną łatwość wykonywania ruchów dowolnych.

9.4. Leczenie światłem

Światło jest postacią energii promienistej (o naturze falowej i cząsteczkowej), która wytwarzana przez źródło światła w sposób ciągły, rozchodzi się w przestrzeni w postaci fali elektromagnetycznej z szybkością 300 000 krn/s. Zgodnie ze stworzoną przez M.K. Plancka (1858-1947) teorią kwantów (za co został wyróżniony w 1918 r. Nagrodą Nobla), energia promienista jest emitowana w postaci oddzielnych porcji energii, czyli kwantów, zwanych też fotonami. Przez światłolecznictwo rozumie się leczenie promieniami światła widzialnego i niewidzialnego. Słońce jest naturalnym źródłem promieniowania - w odróżnieniu od generatorów sztucznych, jakimi są specjalne lampy (żarówki) lub aparaty wytwarzające promienie świetlne, pozafioletowe czy podczerwone.

9.4.1. Helioterapia. Światło słoneczne ma właściwości cieplne i fotochemiczne. W skład jego wchodzą promienie świetlne widzialne (ok. 33-40%) i niewidzialne, takie jak podczerwone (ok. 59-65%) oraz ultrafioletowa (ok. 1-2%). Część promieni ultrafioletowych, tzw. krótkofalowych, do ziemi nie dociera, ponieważ zostają pochłonięte przez warstwy atmosfery, w szczególności przez zawarte w niej parę wodną, dwutlenek węgla, różne pyły i gazy, w tym i ozon (0_;}). Natężenie promieniowania słonecznego ulega zmianie, zależnie od: pory roku umiany kąta padania promieni na ziemię), pory dnia (zmiany położenia słońca), wysokości nad poziomem morza (tereny górskie, nizinne), powierzchni odbijającej (woda, śnieg) czy pochłaniającej (teren trawiasty) promienie. Światło słoneczne jest bodźcem wywołującym wiele reakcji miejscowych i ogólnoustrojo wych. Do reakcji miejscowych należą odczyny skórne, które są reakcją na działanie promieni podczerwonych i ultrafioletowych. Jest to rumień cieplny, pojawiający się po kilkunastu minutach opalania, który polega na rozszerzeniu naczyń włosowatych skóry i naczyń podskórnych. Rumień cieplny ustępuje w 15-20 minut po zakończeniu naświetlania. Drugim rodzajem odczynu skórnego miejscowego jest rumień fotochemiczny, wywołany działaniem promieni pozafioletowych, który pojawia się po okresie utajenia, trwającym do kilku godzin. Odczyn ten ustępuje drugiego lub trzeciego dnia po zakończeniu opalania. Przyczyną wystąpienia odczynu są reakcje z udziałem histaminy wytworzonej w tkankach skóry. Pod wpływem działania promieni pozafioletowych na ergosterole, zawarte w wydzielinie gruczołów łojowych, powstaje w skórze również witamina D₂ (przeciwkrzy-wicza). Do odczynów miejscowych należy też zaliczyć pocenie, które występuje w czasie naświetlania.

Następstwem kąpieli słonecznej może być również wystąpienie objawów odczynu ogólnoustrojowego. Mogą to być bóle głowy, nudności, przyspieszenie tętna; obniżenie ciśnienia tętniczego krwi; zwolnienie i pogłębienie oddechów; dreszcze, a nawet wzrost ogólnej ciepłoty ciała. Na ogół odczyn ogólny występuje' po naświetlaniach przedłużonych, co może prowadzić do przegrzania.

9.4.2. Melatonina. Przy ocenie korzyści wynikających z helioterapii, z natury swej związanej z porą dzienną, całą uwagę skupia się na możliwie wszystkim, co jest związane z reakcją organizmu na działanie światła. Tymczasem, ważne dla funkcji życiowych człowieka okazuje się także reagowanie organizmu na brak światła, z natury swej związany z nocą. W obrębie o.u.n. znajduje się gruczoł wielkości ziarna zboża - szyszynka, która wytwarza hormon zwany melatoniną. Wyniki badań ostatnich 30 lat, prowadzonych przez biologów, endokrynologów, immunologów, neurofizjologów i innych badaczy tzw. biorytmów człowieka, po twierdziły⁷ przypuszczenia, że melatonina jest substancją, która wpływa decydująco na stan zdrowia i dobre samopoczucie we wszystkich okresach życia czło wieka. Funkcja szyszynki ma związek także z funkcją oka i reakcją na zmiany