img010 (70)

Ryc.16.8. Struktura ściany komórkowej włókien i cewek (wg Wardropa i Blanda, 1959): CW - pierwotna ściana, CW - wtórna ściana, S - warstwa zewnętrzna (kąt nachylenia mikrofibryl wynosi ok.- 50°), S. - warstwa środkowa (kąt nachylenia mikrofibry-li wynosi ok. 70-80°), S, - warstwa wewnętrzna - mikrofibryle tworzą płaską helisę, ^    ML - blaszka środkowa

kład najbardziej wewnętrzny - przylegający do światła komórki.    Grubość

ściany jest różna i stanowi cechę charakterystyczną poszczególnych tkanek. Wtórna ściana w przeciwieństwie do ściany pierwotnej nie zawsze nakłada się rónomiernie na całą powierzchnię ściany pierwotnej. Rozróżnia się więc wielostronną (włókna, cewki), jednostronną (epiderma części naziemnych) i lokalną rozbudowę ściany (np. w naczyniach protoksylemu). Może ona także ulegać przemianom chemicznym polegającym na inkrustacji przestrzeni między mikrofibrylarnych różnymi związkami. Do najczęściej spotykanych związków inkrustujących należy lignina powodująca drewnienie (lignifikację) ściany.

16.6. JAMKI

W ścianach wtórnych występują liczne zagłębienia o różnych rozmiarach 1 strukturze zwane jamkami. Zagłębienia mniej lub bardziej wyraźne można spotkać także w pierwotnych ścianach. Różnią się one jednak od jamek wtórnych ścian budową i rozwojem (Wardrop, 1962),dlatego nazywa się je pierwotnymi polami jamkowymi. W pierwotnych polach jamkowych żywych komórek występują skupienia plazmodesm. Znamienną cechą jamki jest całkowity brak na jej terenie pokładów wtórnej ściany. Jamki mogą powstawać na pierwotnych polach jamkowych (jedna lub więcej), jak również na częściach pierwotnej ściany nie objętych pierwotnym polem jamkowym (Esau, 1967). Wyróżnia się

lwu główne typy Jamrk1 jHmkl proste 1 jnmkl lejkowate. W jamce lejkowatej "■ Inna wtórna tworzy łukowate sklepienie ponad komorę Jamki (ta część ściany tworzy lejek) i zwęża się przy ujściu do światła komórki (ryc.l6.9),a w lamin prostej nie ma takiego uwypuklenia ściany.

Ryc.16.9. Jamki: ML - blaszka środkowa, CW - pierwotna ściana, CW - wtórna ściana, ER - siateczka śródplazmatyczna, A - pierwotne pole jamkowe, B - para jamek prostych jakie spotyka się we wtórnych ścianach włókien i komórek miękiszowych.C - para jamek lejkowatych członów naczyń u okrytonasiennych,D - para jamek lejkowatych z torusem między cewkami u nagonasiennych, Pd - plazmodesma

Jamka w ścianie danej komórki występuje zwykle naprzeciw uzupełniającej jamki w ścianie przyległej komórki. Jamka lejkowata może być uzupełniona jamką lejkowatą lub jamką prostą (obydwie tworzą wtedy półlejkowatą parę jamek). Może też nie mieć uzupełniającej struktury, np. jeżeli znajduje się naprzeciw przestworu międzykomórkowego.

16.6.1. Jamki proste

Jamki proste występują w niektórych komórkach miękiszowych isklereidach (komórkach kamiennych). Kanał jamki może mieć jednakową szerokość lub jest nieco szerszy (albo zwężony) od strony światła komórki. Podczas grubienia ściany jamki prostej mogą się ze sobą łączyć upodabniając się do rozgałęzionych kanałów.