FERDYDURKE JAKO POWIEŚĆ GROTESKOWA
Groteskowy charakter ma wiele elementw narracji, przede wszystkim zaś fabuła, oparta na koncepcie powrotu trzydziestoletniego mężczyzny do kondycji ucznia, a także wile jej poszczególnych elementów, takich jak np:
Porwanie przez Pimkę Józia i umieszczenie go w zakładzie dyrektora Piórkowskiego
Pojedynek na miny między chłopięciem Syfonem a chłopakiem Miętusem
Lekcja języka polskiego poświęcona twórczości J. Słowackiego u profesora Bladaczki
Kopyrda i Pimko w szafie Zuty
Groteskowy charakter ma także swoista symbolika (np. forma, pupa, gęba, łydka), odbiegającą funkcją i materią od tego, do czego literatura nas przyzwyczaiła. Tu do rangi symbolu zostają podniesione części ciała, ale nie oczy (zwierciadło duszy) czy serce, ale pupa, gęba czy łydka. Gombrowicza interesują tylko części ciała, które nie zostały uwznioślone lub są uważane za niskie, np. pupa. Gombrowicz nawiązuje tu do twórczości Rabelais`ego, którego karnawałowa czyli ludowa wizja świata (KARNAWALIZACJA to wg Bachtina główny przejaw ludowej kultury śmiechu, związany ze zwyczajami i tradycjami karnawału; karnawalizacja polega na zawieszeniu praw rządzących normalnym światem i wprowadzeniu na ich miejsce praw innych, luddycznych, oddających ludowe pragnienia i ludowe widzenie świata; ważnym elementem karnawalizacji jest parodystyczne kwestionowanie kultury oficjalnej, zastępowanie kultury wysokiej - niską, co wyraża się w różnorakiej symlolice) odrzucała w akcie groteskowego przeczenie system oficjalnych symboli (topos świata a` rebours czyli na opak).
Groteska to nie jest proste dziwactwo ani zabawa, polegająca na tym, że zestawia się elementy rzeczywistości, przekształca je, inaczej niż w empirii kształtuje relacje z nimi. Najistotniejsze w Gombrowiczowskiej grotesce jest to, że wchodzi ona w konflikt z ustalonymi wyobrażeniami, że neguje utarte przekonania na temat porządku świata, zachowań ludzkich, że kwestionuje zakrzepłe i zdogmatyzowane systemy wartości. Groteska nie wyczerpuje się jednak w dekomponowaniu świata i jego utrwalonych wizji. Jest to dopiero jej stadium początkowe. W stadium drugim z tych wydzielonych części powstaje całość nowa, rządząca się swoimi prawami. Groteska stanowi swoisty pakt z czytelnikiem wymagającym od niego:
uchylenia światopoglądu codziennego i zgodę na pewna grę
stanięcia w opozycji wobec obowiązujących form kultury i wobec oficjalnych ideologii.
Jeżeli czytelnik nie przyjmie tych dwóch warunków paktu, musi popaść w konflikt z dziełem, które zaczyna godzić w niego, w jego wizje świata.