63. środki karne w k.k.

Kodeks karny obok kar przewiduje środki karne (dawne kary dodatkowe)
Wg art. 39 k.k. są to:
1) pozbawienie praw publicznych
2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności publicznej (gospodarczej)
2a) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi,

2b) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu,

3) zakaz prowadzenia pojazdów
4) przepadek
5) obowiązek naprawienia szkody,
6) nawiązka,
7) świadczenie pieniężne,
8) podanie wyroku do publicznej wiadomości
Nadto poza tym katalogiem mamy jeszcze
art. 45 - przepadek korzyści majątkowych pochodzących z przestępstwa lub przepadek jej równowartości
art. 52 - sąd może orzec przepadek niezależnie pozyskanej korzyści majątkowej, co odpowiada odpowiedzialności posiłkowej z k.k. skarbowego

Dodatkowo wobec żołnierzy stosuje się wg art. 324 § 1 trzy środki karne:
1) obniżenie stopnia wojskowego,
2) wydalenie z zawodowej służby wojskowej,
3) degradacja
Do roku 1990 kodeks karny znał również konfiskatę mienia.
Obecnie wobec żołnierzy służby zasadniczej nie orzeka się środka karnego wymienionego w art. 39 pkt 7 - świadczenie pieniężne.

W kodeksie wykroczeń występują następujące środki:

1) zakaz prowadzenia pojazdów

2) przepadek przedmiotów

3) nawiązka

4) obowiązek naprawienia szkody

5) podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób

W kodeksie karnym skarbowym środkami karnymi są:

1) dobrowolne poddanie się odpowiedzialności

2) przepadek przedmiotów

3) ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów

4) przepadek osiągniętych korzyści majątkowych

5) zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu i zajmowania określonych stanowisk

6) podanie wyroku do publicznej wiadomości w szczególny sposób

7) pozbawienie praw publicznych

8) środki związane z okresem próby, czyli:

- warunkowe umorzenie postępowania

- warunkowe zawieszenie wykonania kary

- warunkowe przedterminowe zwolnienie

Nowymi środkami są świadczenie pieniężne, naprawienie szkody i nawiązka (ta ostatnia istniała wcześniej, lecz nie była zaliczana ani do kar zasadniczych ani do dodatkowych).

Środki karne wzmagają represję, większość z nich ma nadto charakter zapobiegawczy. Naprawienie szkody i nawiązka mają charakter kompensacyjny.

64. pozbawienie praw publicznych

Pozbawienie praw publicznych- jeden ze środków karnych orzekany przez sądy wobec sprawców przestępstw. Skutkiem orzeczenia tego środka karnego jest utrata czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego, utrata prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, utrata prawa do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego, utrata posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego, utrata orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utrata zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw . Czas trwania pozbawienia praw publicznych określany jest przez sąd w granicach od roku do 10 lat.

Pozbawienie praw publicznych obejmuje:

1. utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do organów władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego

2. utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

3. utratę prawa pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego i zawodowego

4. utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego

5. utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utrata zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw publicznych

Ten środek można orzec w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.

Pozbawienie praw publicznych jest jednym ze środków karnych, które przewiduje w art.39 Kodeks karny. Zastosowanie tego środka ma na celu spotęgowanie dolegliwości kary i jest zawsze fakultatywne. Sąd morze je orzec w razie skazania sprawcy na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie, np. popełnione z zemsty, z chęci udręczenia ofiary.

Pozbawienie praw publicznych obejmuje utratę:

* czynnego (możliwość wybierania) i biernego (możliwość bycia wybranym) prawa wyborczego do organów władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego. Należy zauważyć, że to ograniczenie nie dotyczy podmiotów nie pełniących władzy publicznej np. stowarzyszeń, spółdzielni, związków zawodowych, rad nadzorczych spółek,

* prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. Oznacza to niemożność występowania np. w roli sędziego, prokuratora, ławnika, komornika,

* prawa do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego,

* posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego,

* orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw

Pozbawienie praw publicznych może być orzeczone w latach w przedziale od 1 roku do 10 lat. Okres, na jaki środek ten orzeczono nie biegnie w czasie odbywania przez skazanego kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestępstwo.

65. zakaz wykonywania zawodu, zajmowania stanowiska lub prowadzenia działalności itp.

Zakaz zajmowania określonego stanowiska lub wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.

Ten środek orzeka się gdy sprawca przy popełnieniu przestępstwa nadużył stanowiska lub zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża interesowi społecznemu.

Zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej sąd może orzec w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli jej dalsze prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym przez prawo.

Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej- sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, jeżeli sprawca nadużył przy popełnieniu przestępstwa stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem, może również orzec zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

66. zakaz prowadzenia pojazdów

Zakaz prowadzenia pojazdów - to środek karny orzekany wobec sprawców przestępstw lub wykroczeń skierowanych przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Tymi czynami zabronionymi są: spowodowanie wypadku drogowego lub katastrofy w komunikacji albo sprowadzenie jej bezpośredniego niebezpieczeństwa, prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, pełnienie w takim stanie czynności związanych z bezpieczeństwem ruchu, a także dopuszczenie do ruchu pojazdu w stanie bezpośrednio zagrażającym bezpieczeństwu ruchu. Zakazem mogą być objęte wszystkie pojazdy lub poszczególne ich rodzaje. Naruszenie zakazu prowadzenia pojazdów stanowi przestępstwo. Zakaz orzeka się na okres od roku do 10 lat bądź dożywotnio. Termin liczy się od daty oddania przez sprawcę dokumentu uprawniającego do kierowania danym typem pojazdów(prawo jazdy, pozwolenie tramwajowe itp.), jednak zakaz obowiązuje bezwzględnie już od daty uprawomocnienia się wyroku skazującego.

Zakaz prowadzenia pojazdów określonego typu sąd może orzec w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności gdy z okoliczności przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji. Sąd określa wtedy rodzaj pojazdu.

Sąd może również orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, gdy sprawca w chwili popełnienia przestępstwa był:

- w stanie nietrzeźwości

- pod wpływem środka odurzającego

- gdy sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia będącego katastrofą w komunikacji, sprowadzenie niebezpieczeństwa w komunikacji lub wypadek komunikacyjny

Sąd może również orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze, gdy następstwem tego czynu była śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu lub gdy w czasie popełnienia przestępstwa ciężkiego wypadku komunikacyjnego sprawca był

- w stanie nietrzeźwości

- pod wpływem środka odurzającego

- gdy sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia

Sąd musi orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze, gdy sprawca ponownie popełnił przestępstwo w warunkach powyżej podanych, czyli

- w stanie nietrzeźwości

- pod wpływem środka odurzającego

- gdy sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia

Stan nietrzeźwości - zgodnie z art. 155 § 16 zachodzi gdy:

1) zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub

2) zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.

Stan po użyciu alkoholu - gdy zawartość alkoholu we krwi jest pomiędzy 0,2% a 0,5%

Zawartość alkoholu we krwi do 0,2% uważa się za mieszczącą się w normie.

67. przepadek przedmiotów

Przepadek- to środek karny o charakterze represyjno-prewencyjnym polegający na przejściu własności określonych przedmiotów powiązanych w pewien sposób z popełnionym przestępstwem na Skarb Państwa z chwilą uprawomocnienia się wyroku.

Wyróżnia się trzy kategorie przedmiotów podlegających przepadkowi:

 przedmioty bezpośrednio pochodzące z przestępstwa(tzw. fanty). Przepadek jest obowiązkowy, chyba że przedmioty podlegają zwrotowi pokrzywdzonemu lub innej uprawnionej osobie,

 przedmioty służące lub przeznaczone do popełnienia przestępstwa(narzędzia). Przepadek ma co do zasady charakter fakultatywny. Jeżeli wartość przedmiotów jest niewspółmierna do wagi czynu sąd orzeka nawiązkę na rzecz Skarbu Państwa,

 przedmioty objęte zakazem posiadania, obrotu lub przewozu(broń i amunicja, fałszywe pieniądze, narkotyki). Przepadek ma co do zasady charakter fakultatywny.

W razie niemożności orzeczenia przepadku np. wskutek ich ukrycia lub zniszczenia, sąd może orzec przepadek równowartości pieniężnej tych przedmiotów. Przepadek można orzec także tytułem środka zabezpieczającego.

Przepaść mogą przedmioty pochodzące bezpośrednio z przestępstwa lub przedmioty, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa.

Nadto sąd może orzec przepadek przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przewóz jest zakazany.

Wszystkie te przedmioty, jeśli nie są własnością sprawcy, mogą ulec przepadkowi tylko gdy ustawa tak stanowi. Zezwala na to art. 316 w stosunku do:

- - Pieniędzy, dokumentów i znaków wartościowych, jeśli zostały podrobione lub przerobione lub usunięto z nich oznakę umorzenia

- - podrobionych narzędzi pomiarowych i środków technicznych, służących do popełniania przestępstw określonych w rozdziale XXXVII - „Przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi”.

-

Art. 293 §1 zezwala na przepadek rzeczy pochodzących z przestępstwa paserstwa, w tym programu komputerowego.

Przepadek następuje na rzecz Skarbu Państwa z chwilą uprawomocnienia się wyroku.

Przedmioty pochodzące bezpośrednio z przestępstwa ulegają przepadkowi, gdy nie podlegają zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.

Nie stosuje się przepadku przedmiotów służących do popełniania przestępstwa, jeśli jest to niewspółmierne do wagi popełnionych czynów.

Art. 45 k.k. dopełnia przepis o przepadku przedmiotów. Określa on możliwość orzeczenia przepadku korzyści majątkowej pochodzącej chociażby pośrednio z popełnienia przestępstwa lub przepadek jej równowartości. Przepadek nie obejmuje korzyści, w całości lub w części lub jej równowartości, jeżeli podlega ona zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.

68. dyrektywy wymiaru kary

Dyrektywy - wskazówki dla sądu przy wymiarze kary

1. ogólne

- sprawiedliwościowa - kara nie może przekraczać stopnia winy. Ma uwzględniać stopień społecznej szkodliwości czynu - art. 115 §2. połączenie ich powinno odzwierciedlić stopień kary co do winy sprawcy.

Ř stopień winy

Ř stopień społecznej szkodliwości czynu

- prewencja indywidualna - kodeks określa go jako cele zapobiegawcze i wychowawcze, jakie kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego. Ukształtowanie wymiaru kary, by sprawca nie stał się recydywistą.

- prewencja generalna - to takie ukształtowanie wymiaru kary, by powstrzymywała innych przestępców od przestępstwa - potrzeby ukształtowania świadomości prawnej społeczeństwa; kara nie może być zbyt łagodna.

2. szczegółowe - art. 54 §1 - wobec nieletnich i młodocianych dyrektywa jest to by sprawce wychować. W tej sytuacji dyrektywy mają swoje znaczenie. Art. 54 §2 - wymiar kary wymierza wolność. Kary nie orzeka się wobec sprawcy, który w czasie przestępstwa nie ukończył 18 lat.

Kodeks karny podaje konkretne wskazówki, jakie sąd powinien brać pod uwagę, orzekając karę. Stwierdza się przede wszystkim (art. 53 § 1), że sąd wymierza karę: 1) według swego uznania, 2) w granicach przewidzianych w ustawie (poza dozwolonymi wypadkami nadzwyczajnego wymiaru kary), 3) bacząc by dolegliwość kary nie przekraczała stopnia winy, 4) uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu (dyrektywa stopnia społecznej szkodliwości czynu), 5) uwzględniając cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego (prewencja szczególna), 6) uwzględniając potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (pozytywna prewencja ogólna).

Wymienione przesłanki wymiaru kary stanowią tzw. ogólne dyrektywy wymiaru kary.

69. sądowy i ustawowy wymiar kary

ustawowy wymiar kary - zagrożenie przewidziane w ustawie za dane przestępstwo

sądowy wymiar kary - rzeczywiste orzeczenie kary w konkretnej sprawie w granicach przewidzianych w ustawie karnej

Sądowy wymiar - orzeczenie kary ściśle określonej co do rodzaju wysokości przez sąd przypisanej sprawcy.

Ustawa karna przewiduje za zbrodnie karę w granicach od 3 do 15 lat - sąd konkretyzuje karę1. zasady wymiaru

Sądowy wymiar kary nazywamy niekiedy także sędziowskim wymiarem kary czyli orzeczeniem kary przez sąd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie.

1. Ustawowy wymiar kary - ustanawia granice kary, które ustawa określa dla danego sprawcy za popełnienie zarzucanego mu przestępstwa. Granice te wynikają głównie z sankcji przepisu określające to przestępstwo, ale wpływają na nie i inne przepisy, np. przepisy o recydywie.

2. Sądowy wymiar kary - nazywany niekiedy także sędziowskim wymiarem kary, rozumiemy orzeczenie kary przez sąd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie karnej. Kara orzeczona za konkretny czyn. Do zasad sądowego wymiaru kary możemy zaliczyć:

- zasadę swobodnego uznania sędziowskiego w ramach ustawy, zasada ta wynika z treści początkowego fragmentu art. 53 § 1 KK „sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę...”

- zasadę indywidualizacji kary, zasada ta został wyrażona w art. 55 KK, stwierdzającym że : „okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą”

- zasadę oznaczoności kary, kara wymierzana przez sąd musi być oznaczona co do rodzaju i wysokości.

Sąd wymierzający karę powinien kierować się nie tylko omówionymi zasadami, ale również wskazówkami bardziej sprecyzowanymi, określanymi jako dyrektywy sądowego wymiaru kary:

- stopień winy sprawcy, zgodnie z art. 53 § 1 KK, dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy. Stopień winy wyznacza więc górny pułap kary. Wymierzana kara nie może go przekroczyć, ale inne dyrektywy mogą spowodować wymierzenie kary łagodniejszej.

- humanitaryzm kary, art. 3 KK kary oraz środki karne przewidziane w KK stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka

- stopień społecznej szkodliwości czynu, drugim kryterium wymiaru kary, wymienionym w art. 53 § 1 KK jest stopień społecznej szkodliwości społecznej czynu. Ustalenie stopnia społecznej szkodliwości konkretnego przestępstwa następuje w oparciu o przedmiotowe i podmiotowe kryteria wymienione w art. 115 § 2 KK.

- cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do skazanego (prewencja indywidualna), cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, chodzi o prewencyjne oddziaływanie wymierzonej kary na jednostkę, której tę karę się wymierza. Kara ma zapobiec popełnieniu w przyszłości przestępstw przez samego skazanego. Efekt taki może być osiągnięty przez odstraszanie sprawcy od popełnienia przestępstw, przez uniemożliwienie mu ich popełnienia lub jego wychowanie (resocjalizację).

Uniemożliwienie popełniania przestępstw związane jest głównie z karą pozbawienia wolności oraz niektórymi karami dodatkowymi, np. z karą zakazu prowadzenia pojazdów albo z karą zakazu wykonywania zawodu. Pozbawienie wolności i kary dodatkowe znacznie ograniczają możliwości popełniania przestępstw, ale ich całkowicie nie wykluczają.

Resocjalizacja (wychowanie) skazanego oznacza takie kształtowanie osobowości sprawcy, jego poglądów i postawy wobec porządku prawnego, by po odbyciu kary nie popełniał on przestępstw (podniesienie poziomu wykształcenia, nauczenie zawodu, wyrobienie pozytywnej postawy wobec pracy).

- potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (prewencja ogólna, generalna), kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa przez określony wymiar kary, to wpływanie na postawy tych, do których informacja o karze dociera. Prewencja generalna polega na odstraszaniu od popełnienia przestępstw tych osób, których nie powstrzymują od tego inne czynniki, takie jak np. zasady moralne.

70. nadzwyczajny wymiar kary

nadzwyczajny wymiar kary - modyfikacja granic ustawowego wymiaru kary albo w kierunku obniżenia granic (nadzwyczajne złagodzenie kary) albo w kierunku zaostrzenia granic (obostrzenia kary).

Nadzwyczajny wymiar kary: nadzwyczajne zaostrzenie wymiaru kary oraz nadzwyczajne złagodzenie wymiaru kary.

Nadzwyczajne zaostrzenie wymiaru kary

polega na stworzeniu w pewnych sytuacjach możliwości orzeczenia kary w granicach szerszych niż przewidziane w sankcji przepisu określającego dane przestępstwo. Podstawy do przekroczenia górnego zagrożenia, do zaostrzenia wymiaru kary:

- przestępstwo ciągłe, w sytuacji ciągu przestępstw art. 91 § 1 KK przewiduje, że sąd orzeka karę w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę

- wobec sprawców działających w zorganizowanej grupie przestępczej

- wobec przestępców zawodowych

- recydywa szczególna (specjalna) zwykła,

- recydywa szczególna wielokrotna, przy czwartym skazaniu zaostrzenie wyroku o 200%

Nadzwyczajne złagodzenie kary

Nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo na wymierzeniu kary łagodniejszego rodzaju. Szczegółowe zasady wymierzania kary złagodzonej zawiera art. 60 § 6-7 KK. Według tych przepisów:

- jeżeli czyn stanowi zbrodnię, sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą od 1/3 dolnej granicy ustawowego zagrożenia,

- jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności nie niższa od roku, sąd wymierza grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności

- jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności niższa od roku, sąd wymierza grzywnę albo karę ograniczenia wolności

- jeżeli czyn zagrożony jest alternatywnie grzywną, ograniczeniem wolności albo pozbawieniem wolności, nadzwyczajne złagodzenie kary polega na odstąpieniu od wymierzania kary i orzeczeniu środka karnego (z wykluczeniem jednak pozbawienia praw publicznych).

Podstawy nadzwyczajnego złagodzenia kary wymienione są w art. 60 § 1-5 KK. Może być ono zastosowane:

- w przypadkach przewidzianych w ustawie (np. przekroczenie granic obrony koniecznej - art. 25 § 2 KK, popełnienie czynu w stanie poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej - art. 31 § 2 KK)

- w stosunku do młodocianego, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawczego oddziaływania kary

- w szczególnie uzasadnionych przypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za dane przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa, w szczególności:

 jeżeli pokrzywdzony pojednał się że sprawcą, szkoda została naprawiona albo sprawca i pokrzywdzony uzgodnili sposób naprawienia szkody

 ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza gdy czynił starania o naprawienie szkody lub jej zapobieżenie

 jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek w związku z popełnionym przestępstwem

Szczególne podstawy i sposób łagodzenia kary przewiduje art. 60 § 3-5 KK, mianowicie

- sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonywanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnianiu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu ścigania informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia

- na wniosek prokuratora sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet warunkowo zawiesić jej wykonywanie w stosunku do sprawcy przestępstwa, który niezależnie od wyjaśnień złożonych w sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.

Zamiana rodzaju kary na łagodniejszy wg art. 58 § 3 KK, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat, sąd może orzec zamiast kary pozbawienia wolności grzywnę albo karę ograniczenia wolności, w szczególności, jeżeli orzeka równocześnie środek karny. Przepisu tego nie stosuje się jednak do sprawcy występku umyślnego, który był uprzednio skazany na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 6 miesięcy bez warunkowego zawieszenia jej wykonywania.

71. recydywa i jej rodzaje

Recydywa:

1. kryminologiczna - to fakt popełnienia drugiego przestępstwa / fakt popełnienia przez tego samego sprawcę przestępstwa po raz drugi, niezależnie od tego, czy był on za poprzednie przestępstwo ukarany, czy też nie.

2. w sensie penitencjarnym - to fakt znalezienia się po raz drugi w więzieniu / polega na ponownym znalezieniu się tego samego sprawcy w zakładzie karnym w rezultacie ponownego ukarania bezwzględną karą pozbawienia wolności.

3. ustawowa - może ujmować recydywę bądź jako recydywę ogólną, bądź jako recydywę szczególna. Recydywa ogólna zachodzi wówczas, gdy sprawca popełni ponownie jakiekolwiek przestępstwo. Dla bytu recydyw szczególnej ymaga się natomiast popełnienia przestępstwa tego samego lub podobnego rodzaju.

- recydywa ogólna: to fakt ponownego skazania za jakiekolwiek przestępstwo

- recydywa szczególna to fakt popełnienia ponownie przestępstwa podobnego

 recydywa szczególna podstawowa ma miejsce, gdy sprawca skazany za przestępstwo umyślne odbył min. 6 miesięcy kary pozbawienia wolności a nowe przestępstwo popełnia przed upływem 5 lat od odbycia tej kary. Art. 64 § 1 KK, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, jeżeli sprawca popełnia przestępstwo podobne (art. 115 § 3 KK) do umyślnego przestępstwa, za które był już poprzednio skazany. Może być zastosowana kara inna niż pozbawienie wolności.

 Recydywa szczególna wielokrotna przewiduje ją art. 64 § 2 KK zachodzi ona wtedy, gdy sprawca:

a) Był już uprzednio skazany w warunkach recydywy specjalnej zwykłej

b) Odbył łącznie co najmniej rok pozbawienia wolności

c) W ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnił ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia.

Jeżeli przesłanki te są spełnione sąd wymierza karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

72. przesłanki stosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary

Podstawy nadzwyczajnego złagodzenia kary wymienione są w art. 60 § 1-5 KK. Może być ono zastosowane:

- w przypadkach przewidzianych w ustawie (np. przekroczenie granic obrony koniecznej - art. 25 § 2 KK, popełnienie czynu w stanie poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej - art. 31 § 2 KK)

- w stosunku do młodocianego, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawczego oddziaływania kary

- w szczególnie uzasadnionych przypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za dane przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa, w szczególności:

 jeżeli pokrzywdzony pojednał się że sprawcą, szkoda została naprawiona albo sprawca i pokrzywdzony uzgodnili sposób naprawienia szkody

 ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza gdy czynił starania o naprawienie szkody lub jej zapobieżenie

 jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek w związku z popełnionym przestępstwem.

73. warunkowe umorzenie postępowania karnego

Warunkowe umorzenie postępowania - polega na rezygnacji ze skazania i kary wobec sprawcy uznanego winnym przestępstwa i zastosowaniu przewidzianych przez prawo karne środków probacyjnych. Nie jest to uwolnienie od odpowiedzialności, ale swoisty środek karny. Warunki stosowania warunkowego umorzenia:

- Zagrożenie czynu karą do 3 lat pozbawienia wolności

- Nieznaczny stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu

- Brak wątpliwości co do popełnienia przestępstwa i jego okoliczności

- Dotychczasowa niekaralność sprawcy

- Pozytywna prognoza co do sprawcy

Warunkowe umorzenie następuje na okres próby od 1 roku do 2 lat.

Na sprawcę można nałożyć obowiązki:

- Naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej przestępstwem

- Przeproszenia pokrzywdzonego

- Wykonania prac lub świadczeń na cele społeczne

W myśl art. 66 podstawy warunkowego umorzenia są następujące: 1) wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, 2) okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, 3) sprawca nie był karany za przestępstwo umyślne, 4) postawa sprawcy, jego właścicielowi i warunki osobiste oraz dotychczasowy tryb życia uzasadniają przypuszczenie, że mimo umorzenia postępowania będzie on przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa (pozytywna prognoza kryminologiczna), 5) popełnione przestępstwo jest zagrożone karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności, 6) w wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody, warunkowe umorzenie postępowania może zostać zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

74. warunkowe zawieszenie wykonania kary

Warunkowe zawieszenie wykonywania kary -Sąd wymierza karę ale postanawia, że nie zostanie ona wykonana pod warunkiem, że sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego. Przesłanki zastosowania:

- orzeczono karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 2 lat, karę ograniczenia wolności albo grzywnę samoistną (tj. grzywnę nie obok kary pozbawienia wolności)

- warunek pozytywnej prognozy co do sprawcy

Istotą warunkowego zawieszenia jest poddanie sprawcy próbie. Okres próby wynosi od 2 - 5 lat - w wypadku zawieszenia kary pozbawienia wolności, zaś do 3 lat w wypadku zawieszenia grzywny lub kary ograniczenia wolności. Jeżeli sąd zawiesza wykonanie kary młodocianemu lub recydywiście wielokrotnemu, okres próby wynosi od 3 do 5 lat. Pomyślny przebieg okresu próby powoduje, że po 6 miesiącach od jego zakończenia skazanie ulega zatarciu (art. 76 § 1 KK). Przy zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności sąd może orzec grzywnę w wysokości do 180 stawek dziennych, przy zawieszeniu kary ograniczenia wolności może orzec grzywnę do 90 stawek. Sąd może również nałożyć na skazanego obowiązki, lub dozór osoby lub instytucji. Niepomyślny przebieg okresu próby powoduje że sąd zarządza lub może zarządzić wykonanie kary uprzednio warunkowo zawieszonej. Sąd zarządza wykonanie kary jeżeli skazany popełnił umyślnie przestępstwo podobne zagrożone karą pozbawienia wolności, a może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany w sposób istotny narusza porządek prawny.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary polega na tym, że sąd orzeka wobec sprawcy karę, jednakże kara ta nie ulega wykonaniu, jeżeli sprawca w określonym czasie dotrzymał ustalonych warunków.

Podstawową przesłanką warunkowego zawieszenia jest pozytywna prognoza kryminologiczna wobec sprawcy.

75. warunkowe przedterminowe zwolnienie

Warunkowe przedterminowe zwolnienie - jego podstawą jest pozytywna prognoza dotycząca skazanego uzasadniająca przypuszczenie, że będzie on przestrzegał porządku prawnego. Przedterminowe zwolnienie może nastąpić po odbyciu przez skazanego min. połowy kary, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach, jeśli odbywa ją po raz pierwszy, a 2/3 kary jeżeli uprzednio odbył karę pozbawienia wolności, ale nie wcześniej niż po roku. Skazanego w warunkach recydywy specjalnej wielokrotnej po odbyciu 3/4 kary, ale nie wcześniej niż po roku. Skazany na karę 25 lat pozbawienia wolności może być warunkowo zwolniony po odbyciu 15 lat kary, natomiast skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności po odbyciu 25 lat kary (art. 78 § 3 KK). Warunkowe zwolnienie następuje na okres próby, który w zasadzie równy jest części kary pozostałej do odbycia, ale nie może być krótszy niż 2 lata i dłuższy niż lat 5. w przypadku recydywistów okres próby nie może być krótszy niż 3 lata. W razie skazania na karę dożywotniego pozbawienia wolności, okres próby wynosi 10 lat (art. 80 § 3 KK)

Istota warunkowego przedterminowego zwolnienia polega na tym, że sprawca przestępstwa, który już odbył część kary pozbawienia wolności, zostaje zwolniony z odbycia reszty kary, jeżeli dochowa określonych warunków.

O warunkowym przedterminowym zwolnieniu, a także o odwołaniu warunkowego zwolnienia decyduje sąd penitencjarny na posiedzeniu, które powinno odbyć się w zakładzie karnym.

76. środki zabezpieczające

1. środki zabezpieczające o charakterze leczniczym mają one zastosowanie do niepoczytalnych sprawców czynów zabronionych, do osób, które popełniły przestępstwa w stanie ograniczonej poczytalności oraz do sprawców skazanych za przestępstwa popełnione w związku z nałogowym używaniem alkoholu lub innego środka odurzającego. Sąd może orzec umieszczenie sprawcy w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie leczniczym. Obok środka o charakterze leczniczym sąd skazuje sprawcę na karę pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności. Przed zwolnieniem skazanego z zakładu sąd rozstrzyga czy należy wykonywać karę czy zastosować przedterminowe zwolnienie i oddanie pod dozór. Środkiem zabezpieczającym jest umieszczenie w zakładzie lecznictwa odwykowego sprawcy, umieszczenie jest fakultatywne ale ma pierwszeństwo przed odbyciem orzeczonej kary. Czas pobytu w zakładzie nie może być krótszy niż 6 miesięcy a dłuższy niż 2 lata.

W kodeksie obowiązującym określają je przepisy rozdziału X. Jako podstawowe założenie art. 93 formułuje zasadę, że sąd może orzec przewidziany w tym rozdziale środek zabezpieczający związany z umieszczeniem w zakładzie zamkniętym tylko wtedy, gdy jest to niezbędne, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego związanego z jego chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym lub uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego.

Ze sformułowania art. 93 k.k. wynika też, że chodzi o lecznicze środki zabezpieczające odnoszące się do sprawców:

1) niepoczytalnych;

2) alkoholików i narkomanów.

2. Środki zabezpieczające nie lecznicze w wypadku gdy czyn popełnił sprawca niepoczytalny, który nie może być skazany bo nie można mu przypisać winy sąd może zastosować tytułem środka zabezpieczającego katalog kar dodatkowych, bez określenia terminu.

Określają je art. 99 i 100 k.k. Środki te bywają określane jako administracyjne. Należą do nich:

1) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu albo prowadzenia określonej działalności gospodarczej;

2) obowiązek i zakazy określone w przepisach art. 39 pkt 2a i 2b (nowe brzmienie art. 99 § 1 k.k.);

3) zakaz prowadzenia pojazdów.

Obok tej grupy zakazów tytułem środka zabezpieczającego może być również orzekany przepadek przedmiotów.

Ich celem z założenia nie jest realizacja idei wymiaru sprawiedliwości, lecz spełnianie funkcji ochronnej wobec społeczeństwa (porządku prawnego) przed osobami dla tego porządku niebezpiecznymi. Ich stosowanie nie opiera się więc tak jak kara na przesłance winy.

77. ułaskawienie, amnestia, abolicja

• Amnestia

Jest to zbiorowy akt łaski (akt generalny wydany w formie ustawy; uchwala ją Sejm, obejmuje zwykłe złagodzenie kary lub jej darowanie), który polega na darowaniu lub złagodzeniu kar prawomocnie orzeczonych za przestępstwa. Ustawy te ograniczone są do określonych kategorii przestępstw (wyłączenie od amnestii przestępstw najcięższych, zwłaszcza zbrodni) oraz zawierają odmienne unormowania w zależności od wysokości kar orzeczonych (darowanie kar mniejszych np.: do 2 lat, złagodzenie kar surowszych) i sytuacji społecznej sprawców (dalej idąca amnestia wobec kobiet sprawujących opiekę nad dziećmi)

• Ułaskawienie

Jest to akt (łaski) odnoszący się do indywidualnie oznaczonych osób. Prawo łaski przysługuje prezydentowi. Postępowanie o ułaskawienie uregulowane jest w kk.

• Abolicja

Polega na zakazie wszczęcia postępowania karnego lub nakazie jego umorzenia wskutek uchylenia karalności pewnych czynów. Z reguły norma abolicyjna zawarta jest w ustawie amnestyjnej i oznacza przeszkodę w orzekaniu kary.

Oznacza ona ustawowe darowanie pewnych przestępstw, polegające na zakazie wszczęcia postępowania karnego lub nakazie jego umorzenia.

78. przedawnienie i zatarcie skazania

• Przedawnienie

Przedawnienie w prawie karnym polega na tym, że po upływie określonego czasu nie można zrealizować odpowiedzialności karnej za popełnione przestępstwo, tzn. w zależności od rodzaju przedawnienia nie można wszcząć postępowania, wydać wyroku skazującego lub wykonać orzeczonej kary.

Są trzy sposoby przedawnienia: przedawnienie ścigania, orzeczenia kary oraz wykonania kary.

1. Wg art. 101 KK nie można wszcząć postępowania karnego jeżeli od popełnionego czynu upłynęło:

- 30 lat - gdy czyn stanowił zbrodnię zabójstwa

- 20 lat - gdy czyn stanowi inną zbrodnię

- 10 lat - gdy czyn stanowił występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata

- 5 lat - gdy czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 3 lat

- 3 lata - gdy czyn jest zagrożony karą ograniczenia wolności lub grzywną

Przedawnienie liczy się od dnia popełnienia czynu lub nastąpienia skutku

2. Termin przedawnienia orzeczenia kary jest odpowiednio o 5 lat dłuższy od ustalonego dla przedawnienia ścigania

3. Przedawnienie wykonywania wyroku biegnie od uprawomocnienia się wyroku skazującego. Wynosi ono:

- 30 lat w razie skazania na karę pozbawienia wolności powyżej 5 lat

- 15 lat w razie skazania na karę pozbawienia wolności do 5 lat

- 10 lat w razie skazania na inną karę

Przedawnienie nie biegnie gdy ustawa nie pozwala na wszczęcie lub prowadzenie postępowania karnego (immunitet procesowy).

Instytucja przedawnienia nie ma zastosowania do zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości.

• Zatarcie skazania

Zatarcie jest uznaniem skazania za niebyłe. Z tą chwilą skazany uważany jest w obliczu prawa za osobę dotąd nie karaną, a wpis o jego ukaraniu zostaje usunięty z rejestru skazanych.

Rodzaje zatarcia skazania:

- z mocy ustawy; automatycznie z upływem określonego czasu. Zatarcie następuje z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary pozbawienia wolności albo od przedawnienia jej wykonania. W razie skazania na karę ograniczenia wolności, na grzywnę lub na karę dodatkową zatarcie następuje po 5 latach od wykonania kary lub od przedawnienia jej wykonania.

- Na wniosek skazanego; sąd może zarządzić zatarcie po upływie 5 lat jeżeli skazany w tym czasie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekroczyła 2 lat

Skazanie uznaje się za zatarte, jeżeli w razie zmiany ustawy czyn objęty wyrokiem przestał być zabroniony pod groźbą kary.

---