Wydział Teologii
Rok III, sem 2
TEOLOGIA DOGMATYCZNA
Na podstawie wykładu ks. dr Stanisława Kozakiewicza
„De Deo Uno” - O Bogu Jedynym
„ „ - Nauka o stworzeniu
„De Deo Creante”- o Bogu Stwarzającym
Człowiek z natury jest religijny. Nikt sam nie rozumie swojego człowieczeństwa, nawet „homo ludens”- człowiek bawiący się.
Problemem człowieka jest istnienie Boga i Jego poznawalność. Od strony człowieka istnieje powszechna świadomość istnienia Boga. Pyta, próbuje udowodnić Jego istnienie. Im bardziej człowiek rozwinięty intelektualnie, tym rozumniej i odpowiedzialniej pyta o Boga.
Dowody istnienia Boga były tworzone od początku chrześcijaństwa. Świadomość istnienia Boga motywowała do tworzenia dowodów Jego istnienia. Świadomość ta rozwija się ku narodowemu dociekaniu tworząc takie konstrukcje, problem ten staje się tylko rozumnym. Nie jest przedmiotem spotkania z Bogiem. Człowiek z natury swojej jest transcendentny - otwarty na przekraczanie samego siebie. Dowody te związane są z dwoma problemami rozwagi, siła dowodzi, religijne i teologiczne miejsce tego dowodu.
Klasyczne drogi:
1.Platońsko - Augustyńska- poznanie Boga rozpoczyna się od poznania siebie samego (od wew)
2.Arystotelesowsko- Tomistyczna - Poznanie Boga z faktów zmysłowego myślenia.
Ad 1: Przyczynowość wzorcza- poznanie relacji obarzu do wzorca.
Ad 2: Przyczynowość sprawcza- poznając świat dochodzę do pozania sprawcy, który to sprawił.
Poczucie istnienia Boga jest starsze od wszelkich dowodów Jego istnienia. Dowody pomagają tę świadomość rozwijać.
Jakie człowiek może wobec tego zaoferować postawy?:
1.Myśli o Bogu jako o bycie najdoskonalszym (abp: Gądecki: „Duzo ludzi jest religijnych, ale mało jest ludzi wierzących)
J.P. Sarte - twierdził, ze Istota Najdoskonalsza nie może być, ani świadoma, ani myśląca. Istota świadoma swojej odrębności nie jest pełnią bytu.
2. Problem Boga jako sensowny lub bezsensowny; bezsensowny- Russel, koło wiedeńskie itp.- mówię , że wszytkie problemy metafizyczne są bezsensowne - nie dają się zdefiniować doświadczalnie. Podobnie negowano istnienie doświadczalnie duszy. Są to jednak tylko twierdzenia wiary - nieoczywiste dla wszystkich ludzi.
Teiści uznają sensowność tego doświadczenia.
3.Istnienie Boga jest udowanialne lub nie udowodnialne na gruncie rozumu: Arystoteles, Platon, św. Bonawentura, św.Tomasz z Akwinu, Kartezjusz, Lebeniz- budowali dowody na istnienie Boga. Przeciwstawiali się temu agnostycy.
4.Wiara w Boga jest szkodliwa ( F. Nietzche)
J.P II- „Im wiecej Boga w człowieku tym więcej samego człowieka”
5.Bóg jest oparciem albo przeszkodą dla etyki humanistycznej. Przeszkoda - w etyce humanistycznej, istnieją antynomie - to człowiek a nie Bóg jest na szczycie etyki humanistycznej. Św. Augustyn - „Jeżeli Bóg jest na pierwszym miejscu, to wszystko inne jest na swoim miejscu”.
6.Wiara w Boga to schorzenie.
Freud - wiara to schorzenie świadomości.
Garandy - wiara to złudzenie człowieka
Teiści - wiara jest zdecydowanie normalna.
TEOLOGIA ŚMIERCI BOGA:
Klasyczna teologia chrześcijańska twierdzi, ze Bóg umarł. Bóg ciągle istnieje - nie może mieć spełnienia bytu, a rozkłada się tylko to, co jest materialne.
Śmierć Boga w sensie pozytywnym - muszę zniknąć z życia wszelkie nieprawdziwe obrazy Boga.
Dezaktualizacja kultury - w każdym aspekcie życia człowieka śmierć Boga.
Idea wyjaśniania tajemnicy Boga ani na TAK, ani na NIE. Nie jest adekwatne. Teizm argumentuje, że człowiek ma zdobywać się na dobrowolną ….. wiary. W chrześcijaństwie problem Boga wiąze się z problemem człowieka. Każdy człowiek ma swoje sacrum. Mało jest jednak ludzi żyjących wiarą i naśladujących Jezusa. Miłość jest jednak ludzi żyjących wiarą i naśladujących Jezusa. Miłość do Boga jawi się w miłości do drugiego człowieka. Wiara w Boga jest wiarą w człowieka.
CHRZEŚCIJAŃSKIE MÓWIENIE O BOGU:
Jezus Chrystus jest źródłem naszej wiedzy o Bogu. Pokazuje to w sposób autorytatywny. Sam powiedział, że ST zawiera prawdę, którą On przyszedł ludziom przekazać. Często ST przedstawia Boga na kształt ludzki i przypisuje mu ludzkie reakcje.
Apostołowie:
Inaczej nauczano pogan, a inaczej żydów. Pokazywał poganom, że Bóg prawdziwy jest Jedyny- szczególnie środowiskiem Politańskim i bałwochwalczym. Dz 14,15 - 17, Dz 17, 20-23. 1 Tes 1,9. Wzywali ich, aby się odwrócili od marności. Wiara w Jedynego Boga uchodziła wtedy za ……
Mówiąc o Jezusie potrzebna też była wiedza filozofii hellenistycznej. Uczyli o mocy stwórczej Boga. Odrzucanie bożków prowadzi do uzdrowienia moralnego i do nawrócenia. Nie można uwierzyć w Prawdziwego Boga jeśli się nie uzdrowi swojej wiary.
Żydom nie trzeba było mówić o Bogu Jedynym, wierzyli w Boga i przyjmowali autorytet, Żydom głoszono Boga jako sprawy zbawienia w osobie Chrystusa. Bóg uczynił Jezusa sędzią żywych i umarłych.
OJCOWIE KOŚCIOŁA:
Uczyli o możliwościach naturalnego poznania Boga, szczególnie w walce z herezjami. Pierwsze szkoły chrześcijaństwa powstały w Antiochii i Aleksandrii. Ojcowie Kościoła przyjmowali prawo rozumu i prawo wiary jako łaski do II w budowali apologie. Drogą do znajomości Boga jest= Chrystus.
ŚREDNIOWIECZE:
Poznanie naturalne uważano za możliwe. Św. Tomasz uważał, ze owe istnienie należy udowodnić (Quinqae Viae). Franciszkanie : św. Bonawentura, Jan Deus Szkot. Dominikanie: św. Tomasz, św. Albert Wielki. Mikołaj z Antrocent o istnieniu Boga i Jego naturze. Mikołaj z Kuzy- sceptyk, nie można dojść do Boga na drodze naturalnej.
XVI W:
Luteranizm - powstał na bazie nominalizmu; uznaje bezsilnośc rozumu w dziedzinie poznania prawd religijnych. Jednak w „ Formule zgody” stwierdza,że umysł posiada mniejszą iskrę świadomości istnienia Boga.
XIX w:
Sentymentalizm, fideizm, tradycjonalizm. Wiele zagrożeń odnośnie wiary. Dlatego Vaticanum I głosił naukę dogmatyczną. Określa Boga jako początek i cel wszystkich rzeczy. Człowiek ma tylko pozytywną możliwość poznania Boga za pomocą rozumu. Nie mówię nic o sposobie poznania Boga, nie wyklucza poznania przez wiarę i poznania mistycznego. Nauka ta jest skierowana przeciwko fideizmowi oraz sentymentalizmowi religijnemu, który jest niebezpieczny dla wiary, a także przeciwko agnostycyzmowi różnej maści.
Vaticanum II powtarza naukę VAT. I. Szczególnie w KO 6: aprobata rozumu i pochwała jego zasiegu poznawczego zawsze prowadzi do pozania Boga.
Księgi rozumu ludzkiego jeśli chodzi o pozanie są bardzo szerokie. Może nie tylko pytć o Boga, ale także………. Jeśli On jest. Może dowieść istnienia Boga i nieskończoności jego Boskości. Ta możliwość poznania Boga przez rozum ma rangę dogmatu wiary na podstawie ogólnego nauczania UNK.
Warunki prawdziwego przeżycia mistycznego:
Dusza doświadczalnie poznaje Boga w niej obecnego i w sposób przyjacielski z Nim obcuje.
Uwaga duchowa jest niezwykle skoncentrowana na Bogu.
Mistyk ma wielkie poczucie własnej nicości, a równocześnie ubóstwienia przez łaskę.
Przeżycia te nie są zależne od woli mistyka - nie można ich wywołać ani zatrzymać.
Mistycy często nie potrafią wypowiedzieć słowami tego, czego doświadczają
PRZYMIOTY BOZE:
Używamy różnych ludzkich pojęć by w sposób choć trochę powiedzieć cokolwiek o Bogu. Nauka ta powstała z P. Ś. I tradycji Kościoła oraz z filozofii chrześcijańskiej. Nie jest to jednak adekwatne, bo Bóg jest nieskończenie wyższy od wszelkiego stworzenia, a umysł człowieka jest ograniczony .
PRZYMIOTY:
- Istnieniowe :jeden, wszechobecny itd.
- działaniowe - najrozumniejszy, najmądrzejszy, najświętszy, najlepszy, wolny
Opatrzność Boża - rozumne i dobre kierowanie wszechświatem zgodnie z naturą wszystkich bytów.
Istnieją tajemnicze relacje między opatrznością, a stworzeniem człowieka. Prawda ta wiąże się z racjonalnym przekonaniem o istnieniu Boga. Świat został człowiekowi nie tylko dany ale i zadany- człowiek ma pracować nad rozwojem tego świata. Otrzymał człowiek łaskę wolności, która jednak może stać się swawolą - grzechem.
Opatrzność Boża zawsze istnieje. Człowiekowi nie wolno dopuszczać do zła, bo nie wyprowadzi z niego dobra ogólny plan świata jest Boski, ale w ramach tego człowiek buduje swój „mały domek”. Prawdą o opatrzność Boga uczy nas ST. Opatrzność Boga jest tajemnicza i dopiero koniec grzesznika rozwiąże wszelkie pytania co do niej. Zło pochodzi z grzechu (wg ST), ale nie jest on jedynym powodem cierpienia. Może być ono także dogmatem Bożym w NT - opatrzność Boża jest bliska, braterska, ale mimo to ciągle tajemnicza. Domaga się ona współpracy Boga z człowiekiem. Jezus jest przyczyną sprawczą wszelkiego stworzenia, jest pierwszym ze zmartwychwstałych. Przez cierpienie ukazała się miłość Boża. Mogą one też stać się siłą zbawienną. Prawda ta wiąże się z prawdą o przeznaczeniu. Nikt bez własnej winy nie może się potępić, a Bóg ma siłę nikogo nie uświęca. Bóg nie potępia, to człowiek wybiera drogę z Bogiem lub nie ma Boga, która w jez. Teolog. Jest potępieniem. Naukę tą należy oprzeć na prawdzie o wcieleniu i śmierci Chrystusa. Każde zło może być przezwyciężone przez miłość Chrześcijańską.
TRYNITOLOGIA:
Prawda o Trójcy Świętej stanowi centrum wiary i życia chrześcijańskiego. Tą prawdę, mająca wymiar soteriologiczny może nam tylko sam Bóg odsłonić.
Źródłem wiary w Trójcę Św. Nie są spekulacje teologów, ale słowo Boga. Kościół zawsze starał się rozbudzić wiarę w trójcę świętą.
Najistotniejszymi herezjami były jednak właśnie herezje trynitarze - każdy musiał argumentować swoją wiarę w Trójcę św. Prawda o niej sprecyzowana została na Soborze Nicejskim (325) i I Konstantynopolitańskim (381). Jedna jest natura i jedna istota. Bóg jest miłością nie tylko w relacji do człowieka, ale też w relacji do samego siebie. Kochać to być darem dla drugiego. Bóg z miłości daruje się każdemu człowiekowi. Tajemnica Trójcy Świętej jest tajemnicą wiary w sensie ścisłym. Naukę tą zawiera też nauka Synodu w Toledo z 612r. Bóg przekracza ludzkie ojcostwo i ludzkie macierzyństwo. Nikt z ludzi nie jest w takim stopniu Ojcem tak jak Bóg.
Ówczesny język filozoficzny szukał adekwatnych pojęć: substancja, istota, nauka, aby wyrazić jedność Trójcy Św. Uważano, że pojęcie „osoba” najbardziej oddaje treść tego pojęcia. Relacja i wzajemny stosunek osób w Trójcy Św.- bycie otwartym, „bycie dla”. Pod koniec II w. Określono to jako trinites - jedność w troistości. Trójca jest jednością.
II Sobór Konstantynopolski (553r) Trójca jest jednością określił to jako „Trójca współistotowa”. Nie chodzi tu o dzielenie między siebie jednej Boskości, każda z tych osób jest Bogiem (synod w Toledo 654r, Lateranum IV 1215) Nie można powiedzieć, ze w Bogu jest Ojciec i Syn i Duch św., tylko Bóg jest Ojcem i Synem i Duchem Św. Bóg jest Trójcą (a nie w Bogu jest Trójca).
Dopiero w II w. zastanawiano się jakim słowem wyrazić tę odrębność osobową. Najczęściej posługiwano się terminem greckim co oznaczało jako osobę. Treść jednak nie była jednoznaczna. W grece mówiąc o osobie używano jeszcze ……..,ale oznaczało to maskę też, więc odeszli od tego. Hipostaza to byt świadomy i odrębny, samodzielny, co należy do istoty bycia człowiekiem w Bogu to jednak nie ma miejsca - pojęcie więc nie pasowało.
W NT znajdujemy różne teksty na ten temat. Są to teksty Trynitarze (Mt 28,19; 1Kor 12,4-6; 2Koor 13,13) Sam Jezus objawił dlaczego tę tajemnicę Bogu odsłania. Mówiąc jaki Bóg jest Jezus łączy ściśle tę prawdę z prawdą soteotriologiczną. Człowieka może zbawić do końca tylko Bóg.
Mt 3,13-17; Mk1,9-11; Łk 3,21-22; I 1,31-34. Cel odsłonięcia tej tajemnicy o samym Bogu jest prawda zbawcza. Nakaz misyjny mówi też o udzieleniu chrztu w Imię Boga. Wskazuje to wyraźnie na jednego Boga
Odrębność język grecki wyraża przez rodzajniki osobowe przy każdej z osób Trójcy Św.
Najbardziej wymownym fragmentem o Bóstwie Jezusa jest Chrzest w Jordanie oraz przemienienie Pańskie (Mt 17, 1-9) Mowa o Bóstwie Ducha Św.: Mt 4,1, 315,26;1Kor 3,16; 1Kor 2,10.
Prawda o Trójcy Św. Była formułowana na przestrzeni wieków i w sposób pojęciowy formułowana nadal.
I okres: I połowa IIw. To była wiara praktyczna. Wyznawcy Jezusa nie tworzyli teologii, ale wykonywali nakaz misyjny Jezusa. Nie było teologicznego pogłębienia tryutologii.
II okres: Zaczęła powstawać nauka tworzona przez Chrześcijan. Ludzie chcieli prawdę o Trójcy Św. Wyrażać w języku teologicznym opartym na filozofii (IIw)
III okres: czas polemik i herezji:
-monarchianizm- Bóg jako monarcha zależnych od siebie 3 osób;
-surbordynacjonizm - Syn uzależniony od Ojca a Duch Św. Od obu;
Relację na to było precyzowanie myślenia i formułowanie nauki o Trójcy Św. Nauka ta była wyrażana na soborach:
-Sobór Nicejski (325)- sformułował prawdę o Bóstwie Jezusa;
-Sobór Konstantynopolski I (380) - Bóstwo Ducha Św.
-Lyonum II, Lateranum IV
- Bazyleo-Ferraro- Florencko- Rzymski (1431-1445)
Na tych soborach została podana i sformułowana oficjalna nauka o Trójcy Św. Nie jest to prawda intelektualna, ale prawda zbawcza. Jest to kontynuacja dzieła zbawienia zapoczątkowana przez Chrystusa. Prawda o Trójcy Św. To wypełnienie prawdy o Bogu Jedynym. Wywodzi się z tej prawdy.
Nauka o Trójcy oddziela Chrześcijaństwo od innych religii monoteistycznych jak Judaizm czy Islam. Oddziela też chrześcijaństwo od nurtów filozofii racjonalistycznej.
Dla ugruntowania tej prawdy przyczyniła się wiara w odkupienie, zbawcze działanie Syna Bożego i Ducha Św. dla zanalizowania dzieła zbawczego. Prawda ta się scementowała dopiero w okresie popaschalnym, a następnie została określona w refleksi chrześcijańskiej i w systemie teologicznym.
Pierwotnym źródłem Trynitologii jest przepowiadanie słowem i czynem Jezusa Chrystusa.Jezus jest źródłem Trynitologii w aspekcie przedmiotowym ( w słowie i czynie) i aspekcie podmiotowym (w swojej osobie)
Prawda trinitarna- Bóg jeden w 3 osobach- wyłoniła się z osoby Jezusa Chrystusa
Doktrynalna trynitologia:
Osoba Jezusa Chrystusa- jego przepowiadanie (Kerygmat Jezusa)
Tworzenie się historii tradycji.
Kształtowanie się formuł trinitarnych.
Ad.1 W jego osobie i słowie. Aspekt przedmiotowy i podmiotowy. Zawsze prawde o Bogu wyrażał jako o Ojcu naturalnym. Miał świadomość tego, że jest synem Bożym dosłownie, nie jak Żydzi jako naród wybrany. Radykalnie odchodzi od Żydowskiego obrazu Jahwe, ma te same atrybuty co On.
At intra- kim jest Bóg sam w sobie (teologia właściwa)-trynitologia immanentna
At extra- kim jest na zewnątrz, jak działa (ekonomia)- trynitologia ekonomiczna
Jezus ma świadomość synostwa naturalnego. Jego stosunek do Boga równorzędny. Wiara w Jezusa utożsamia się w wiarę Boga i Bogu. Objawia świadomie wiarę w Boga jako Ojca. Powołuje ludzi do Królestwa Bożego. Zachowuje pełne posłuszeństwo do końca, do śmierci „wykonało się”. Wiedza jego jako Syna jest równoznaczna z wiedzą Ojca.
Mr 3,28-30, Mt 12,31-37, Łk 12, 10- bezsporne słowa samego Jezusa o Duchu. Duch jest osobą, kluczem wiary, moralności, Religii.
Jest kluczem przyjęcia posłannictwa mesjańskiego. Duch Św. stanowi KOD całego chrześcijaństwa.
Bóg udziela się człowiekowi jako Ojciec poprzez syna Jezusa Chrystusa-jego słowa-logos.
Katechezy św. Pawła- korzystał z tradycji apostolskiej Piotra, Jakuba i Jana
Jak również od pierwotnej gminy kościelnej. Ostatnie źródło to jego własne Chrystofanie.
Trynitologia Duchowo- pastoralna- postrezurkcyjna.
Kładzie nacisk na rozróżnianie osób, ale jednocześnie mówi o jednym działaniu. Mówi o uznaniu Jezusa jako mesjasza. Cała jego rzeczywistość, słowa, wydarzenia, sytuacje.
Samo zmartwychwstanie jest tynitarne- nie zmartwychwstałby gdyby nie doświadczył historii człowieka (śmierci). Ojciec w duchu wskrzesił Jezusa. Zmartwychwstanie to koniec ziemskiej historii Jezusa Chrystusa. Jego dzieło kontynuowane jest przez Ducha Św. Dopiero po zmartwychwstaniu stał się sobą w pełni. Ojciec sprawiający zmartwychwstanie do nowego życia.
Jezus jako zmartwychwstający, Duch Święty jako sprawiający zmartwychwstanie. Duch Św. sprawia, że kościół Jezusa Chrystusa jest kontynuacją. W pismach św. Pawła znajdujemy skrócony obraz w trójistości osób.
Kor. 12,4-6- trójistość osób. Jedność trynitologiczna.
Ef. 4, 4-6
Obrona monoteizmu- wiary w jednego Boga.
Trynitologia św. Jana- pneumatologiczna
Rozpoczyna się od Ducha Św.
Synoptycy zaczynają Objawienie- od Ojca
Paweł- od Jezusa
Jan- od Ducha Świętego
Miłość
Jan nazywany przez Jezusa jako umiłowany- przekazanie Objawienia w miłości. Dla niego obrazem troistości Boga jest miłość.
Fundament- miłość między Ojcem i Synem. Syn odsłania Ojca drogę poznania jako jedność, ja i Ojciec jedno jesteśmy. Poznanie tej prawdy jest źródłem życia.
J 10,38 Poznanie osobowe to jest poznanie miłości.
Bóg jest sam w sobie miłością. „Miłość nigdy nie ustaje”
J 7, 39- Duch św. jako owoc zmartwychwstania i uwielbienia Jezusa. Gdyby Jezus nie zmartwychwstał Duch nie mógłby działać.
Duch Św.- znamie i kryterium miłości w Trójcy.
J 14, 1617
Prawda, którą daje Duch Św. to jest właśnie miłość
Wiara trynitarza opierała się nie tylko na słowach, ale Zmartwychwstaniu i zesłaniu Ducha Św. Nauka Jezusa za życia miała charakter przygotowawczy. Dopiero po zmartwychwstaniu poznajemy kim jest Bóg.
POJĘCIE OSOBY
Język pojęciowy jest językiem ludzkim. Bóg jest też człowiekiem. Dogmaty to prawdy sformułowane językiem religijnym. Potrzeba jednoznacznie określać. Te same pojęcia mogą służyć do wyrażenia innej treści. Prawda o Jezusie Chrystusie- on jest źródłem tej religii. Nie było tzw. hermeneutyki. Język pojęciowy stanowił przedmiot badań pojęciowych. Od osoby wszystko się rozpoczęło. Kultura grecka i rzymska dysponowała wieloma terminami.
Osoba- od tego pojęcia rozpoczęło się wyjaśnianie- rozumienie ontyczne, jak określić byt; jak Go nazwać
Prospon
Hypostos OSOBA
Kultura Rzymska- persona
Łacinnicy uważali, ze „prospon” się tak mocno nie różni od substancja esencja.
Kościół Zachodni i Wschodni w tym względzie widzi różnice.
Kościół Zachodni szukał w bycie konkretnej podmiotowości- „jaźni”
„esse personale”- jaźń
Osoba- jako idea dobra- Kościół Wschodni bardziej w stronę duchową, mniej konkretyzacji.
Osoba- swoiste zatopienie się w uniwersalności.
Brakło świadomości hermeneutycznej. Trudno było o jednoznaczne terminy.
Jeden Bóg w trzech osobach- osoba tutaj oznacza odrębność, 3 różne osoby- nie trzy różne nazwy jednego, tego samego Boga.
Na Zachodzie w formułowaniu, budowaniu doktryny: Tertulian, św. Hieronim, św. Augustyn.
Na Wschodzie: św. Cyryl Jerozolimski, św. Atanazy Wielki.
Jezus Chrystus jest jedną osobą w dwóch naturach- zachód.
Jedna hipostaza w 2 naturach lub substancja- wschód.
Bóg jest jeden, jedyny i niezłożony w swojej naturze i substancji. Ojciec, Syn i Duch Święty mają jedną istotę, jedną substancje. Nie są to trzy inne, ale te same substancje. W trzech osobach Ojca, Syna i Ducha Św.
Te szukanie pojęcia pomogło w zrozumieniu człowieka jako osoby- antropologia personalistyczna.
Kultura umysłowa zawdzięcza chrześcijańskie pojęcie „persona”.
Tertulian- II- III w.- „trias” (użył po raz pierwszy)
Prawda trynitarna przyczyniła się do unikalnej koncepcji osoby.
Osobą jest relacja substancjalna. Takie rozumienie zawdzięczamy św. Augustynowi.
Wzorem dla chrześcijan jest pojęcie samego Boga, że te osoby są „do”- w relacji do siebie. Na tyle jestem osobą będąc w relacji do i z drugim.
W średniowieczu św. Tomasz- osoba jest to relacja substytuująca. Istnieje w czymś, w sobie, jest samoistna, jest bytem relacyjnym.
Osoba- co innego oznacza, że Jezus jest osobą, a co innego oznacza jako odrębność osób w Trójcy Świętej. W Jezusie funkcja unifikacyjna („unifikacjo”)- ma za zadanie jednoczyć. Jedna osoba, która jest Bogiem i człowiekiem a nie dwie. Jedność, tożsamość, identyczność.
W wyrażaniu odrębności Ojca i Syna i Ducha- funkcja dywersyfikacyjna, pozwalająca na rozróżnienie.
Pochodzenie osób Boskich- Bóg jest Ojcem, Synem i Duchem. Odwieczne i nie przebiegają w żadnym odstępstwie czasowym. W tym pochodzeniu, te poszczególne osoby nie są rozczłonkowane. Syn pochodzi od Ojca na sposób zrodzenia umysłowego. Pochodzenie odwieczne Ducha Św. od Ojca i Syna określone jako tchnienie.
Pierwsza osoba boska, jeśli chodzi o pochodzenie, nie pochodzi od nikogo, jest to Ojciec. Relacja Ducha do Ojca i Ojca do Ducha jest tchnieniem.
(tchnienie bierne) (tchnienie czynne)
Istotą Ojca jest niezrodność
„AGENNETOS”- niezrodzony
„AGENETOS”- niestworzony
Syn jest zrodzony ale nie stworzony.
Czym zajmuje się trynitologia? Co jest dla niej istotą?
Teologia na samym początku stawała wobec tego problemu. Na czym polega jedność Ojca, Syna i Ducha? Jest jeden Bóg. Na czym ta jedność polega? Jedność ta przejawia się w naturze, że Ojciec, Syn i Duch Św. mają tę samą nature. Z natury wynika pojęciowanie człowieka. Być człowiekiem tzn. mieć naturę człowieczą. Z bycia człowiekiem wynika działanie, czyli osoba wykonuje czynności . Jedność wskazuje, że Ojciec, Syn i Duch Św. mają tę samą naturę i działanie, ale różnią się pochodzeniem. Bóg sam w sobie jest jednością. Nie może być innej różnicy, oprócz wzajemnego pochodzenia od siebie, ponieważ byłaby naruszona konstrukcja jednego bytu. Próba przybliżenia swojemu rozumowi myśli poznawczych jest pochodzeniem. Nie jest to tylko świadectwem, że czł. myśli. Wynika to z Bożego objawienia. W języku pojęciowym zostanie wyrażona istotna treść. Punktem wyjścia do kształtowania się tej doktryny będzie osoba Jezusa Chrystusa. Syn Boży jest Bogiem na równi z Ojcem- Sobór Nicejski I (381 r.). Największy spór doktrynalny. Jak sformułować pochodzenie i istnienie Ducha Św? Ta prawda była różnie formułowana.
Formuła chrześcijańska Zachodu- od Ojca i Syna, a wsch.-przez Ojca i Syna.
Filioque- i Syna (spór)
Św. Augustyn- Duch Św. pochodzi od Ojca i Syna.
Ta formuła pochodzi prawdopodobnie z Hiszpanii. Została wprowadzona na prośbę cesarza Henryka II.
Dokument papieskiej Rady do Spraw Popierania i Jedności Chrześcijan na temat pochodzenia Ducha Św. w tradycji greckiej i łacińskiej (13 września 1995r.)- wykładnia UNK; przykład i świadectwo troski Kościoła rzymsko- katolickiego o jedność doktrynalną i wzajemną kulturę. Ma być wkładem w dialog doktrynalny; przywołuje to, co jest najważniejsze dla wyróżnienia prawdy o bóstwie Ducha Św. W tym streszczeniu wiary zawiera się prawda, że Ojciec jest źródłem całej Trójcy, jedynym początkiem Syna i Ducha Św.
Wg. Kościoła Katolickiego Zach.- rozumienie tradycji Wsch- tradycja Wsch. Wyraża to, że Ojciec w relacji do Ducha jest pierwszym początkiem. Tradycja stwierdza, że Duch pochodzi od Ojca przez Syna. Wyraża współistotną komunię między Ojcem i Synem.
Sformułowania Wsch. i Zach. Nie są komplementarne. Posłanie osób Boskich- podstawą posłania jest wzajemne pochodzenie osób Bożych od siebie. Posłanie jest terminem biblijnym, kluczem do zrozumienia nowotestamentalnej nauki o Trójcy Św. przez pojęcie posłania należy rozumieć zbawcze działanie Boga w stosunku do ludzi. Etapy posłania:
ST- byli posłani ludzie specjalnie przez Boga wybrani.
Posłanie Syna i Ducha Św.
Posłanie pozwala dostrzec nam Boga najpierw jako jedynego- jedność w 3 osobach. Trójca funkcjonalna, ekonomiczna- mówienie o Bogu przez Jego działanie. Trójca immanentna- mówienie o Bogu, jakim jest sam w sobie.
- ks. M. Kowalczyk- „Wyznanie Boga, trójjedynej miłości, jako model życia chrześcijan wg. J. Ratzingera.
Protologia
Gr. Protos- pierwszy, zajmuje się stworzeniem i stwórcą( łac. Kreatologia)
„De Deo Creante”- o Bogu stwarzającym. Jakim jest sam Bóg jako stwórca
Naukowe pochodzenie świata i człowieka- tzw. ewolucjonizm syntetyczny. Środowiska ateistyczne i materialistyczne- stanowisko ewolucjonizmu. Przeciwnym temu jest kreacjonizm (stanowisko religijne)- świat został stworzony przez Boga. Kreacjonizm fundamentalistyczny (fideistyczny)- interpretuje dosłownie biblijne opowiadanie o stworzeniu świata.
Magisterium Kościoła- „Humani Genesis” Pius XII (1950r)- właściwe rozumienie teorii nie koliduje z opisem stworzenia. Dusza jako jakość stanowiąca zaistnienie gatunku homo sapiens. Tzw. ewolucjonizm umiarkowany- dusza, która czyni człowieka człowiekiem, pochodzi od Boga.
„Przesłanie Jana Pawła II z 22 października 1996r”- temat: Magisterium Kościoła wobec ewolucji. Adresatami przesłania jest Papieska Akademia Nauk, zrzeszająca uczonych z całego świata. Jej zjazd był poświęcony „nowym zdobyczom nauki”. JP II stwierdza, że teoria ewolucji jest czymś więcej niż hipoteza. Nie jest jednoznaczna, wszystko zależy od tzw. poglądu na świat.
- J. Kubiak „Tygodnik powszechny”- dotychczas uważano, że ojcem ewolucji jest Darwin, ale ma ona jeszcze innego zwanego Wallach.
Kreacjoniści- życie na ziemi w ciągu 6 dni stworzył Bóg
Ewolucjoniści- życie na ziemi ewoluuje dzięki zmianom przystosowanym do środowiska.
Darwin i Wallach- czy był akt stworzenia czy nie?
Stanowisko teologiczne- świat został stworzony przez Boga. W świecie nauki- ewolucjonizm+ interpretacja filozoficzna. Tzw. teoria inteligentnego projektu- zwolennicy nie chcą tłumaczyć, że to Bóg stworzył świat, ale mówią o wyższej inteligencji, która zaprojektowała świat.
Stworzenie- powołanie do istnienia i nieistnienia, a nieistnienie to nicości. Żeby coś mogło zaistnieć, coś musi być. Bóg stworzył świat tzn. powołał do istnienia z nicości w oparciu o własny byt, o siebie samego. Człowiek tworzy coś z czegoś. Być stworzonym- przyczyna mego istnienia nie jest we mnie samym; nie posiadać w sobie samym źródła, źródło mojego istnienia jest poza mną, łac. Ens ab alio- byt od innego. Byt swoje istnienie otrzymuje od kogoś innego. Ten który stwarza powołuje do istnienia, to Stwórca- Bóg.
Być Stwórcą- posiadać w sobie i z siebie istnienie, łac. Ens ad Se- byt od siebie. Jeśli przyczyna, jego istnienie w nim samym to istotą Stwórcy jest istnienie. Istnienie należy do istoty Stwórcy. Istotą Stwórcy jest istnieć. Św. Tomasz z Akwinu określił to esse subzistens- istnienie samoistne.
Jest to byt konieczny= Absolut. Byty stworzone mają istnienie od Stwórcy, są bytami przygodnymi, tzn. że mogą nie istnieć. Istnienie nie stanowi ich istoty.
Hebr. bara= stworzył, ma ważne odcienie znaczeniowe, czego ie ma wiele języków współczesnych.
Bara- ucznił coś, czego wcześniej nie było
Powołał do istnienia coś, co nie istniało
Wywiódł z nicości
Sprawił, że w miejsce nicości pojawiło się to co istnieje= wszystko, wszechświat
To hebrajskie określenie Bara zawiera w sobie również ideę nowości. Po hebr. to czynność nie związana z trudem.
Pismo Św.- pokazuje nam Boga jako Stwórcę stworzenia. Jako sprawca tego wszystkiego jest poza rzeczami stworzonymi. Nie jest w porządku rzeczy stworzonych. W nich jest stwórcze i utrzymujące w istnieniu słowo Boga- „stało się”. Słowo ma moc stwórczą, powołuje do istnienia, sprawia, że coś zaistniało. Moc boskiego słowa ma znaczenie kreatywne. Świat zaistniał dzięki słowu. Cokolwiek istnieje, istnieje bo jest Stwórca. Jest pierwsze istnienie, zaistnienie i stworzenie ciągłe (to Stwórca zapewnia, ze istniejemy)- creatio continua. To wszystko, co istnieje dzięki Stwórcy jest Jego wolą. Prawda o stworzeniu jest prawdą wiary, a nie nauki. Podstawowa prawda religijna- Bóg jest moim Zbawicielem, czyli rozpoczął swoje dzieło zbawcze od dzieła stworzonego. Pierwszym etapem zbawienia jest stworzenie, które rozpoczyna dzieło Boże, przyjmujące formę historii zbawienia. Prawda o zbawieniu jest wbudowana w historię narodu wybranego. Jr.38,17-24- modlitwa Jeremiasza- podsumowanie historii Izraela. Iż, 51,12- podkreślenie myśli o Bogu Stworzycielu jako wszechmocnego obrońcy, jest to przymiot Boga jako Stwórcy. 11 pierwszych rozdziałów Księgi Rodzaju to początek świata, człowieka, stanowi prehistorię ludu Bożego, czyli Izraela jako narodu wybranego. Wg. Biblii to, co istnieje trwa dzięki Słowu Bożemu. W Jezusie Chrystusie odkrywamy ostateczny cel i sens życia ludzkiego oraz stworzenia.
Pismo Św. dwa razy używa pojęcie nicości. Chodzi o potwierdzenie nicości. Mch. 2,28, Rz 4,17 Nicość to oznaczenie przeciwieństwa między śmiercią a powstaniem z martwych.
Św. Ireneusz i Tertulian- Bóg stworzył świat z nicości- uznali to za dogmat. Materia nie jest odwieczna, ma swoje zaistnienie. Pochodzi z rąk Bożych. Bóg- trzeba wykluczyć monizm. Utożsamianie świata z Bogiem. Nie można utożsamiać tego świata z Bogiem, nie ma żadnej formy tożsamości. Przy pomocy tego stwierdzenia określali różne prądy. Ta formuła określa tożsamość chrześcijańską.
Chrystologiczność- akt stworzenia ma wymiar Chrystologiczny.
Credo- formuła najważniejsza- zawiera prawdę o stworzeniu świata przez Boga. Ukazuje Jezusa jako pośrednika stworzenia. Panem jest Jezus, Panem jest Chrystus (Kor.12,3, Hbr.4,14)
Określenie Jezusa niesie to przesłanie, że Kyrios to Pan. Zawiera w sobie treść, że wszystko od Niego zależy, istnieje dzięki Niemu, formułuje prawdę o pośrednictwie w dziele stworzenia (1 Kor 8,6)
Wyznanie wiary. Rola Chrystusa jest czymś istotnym dla wyrażenia tajemnicy stworzenia.
Świat stworzony z nicości
Wymiar aktu stworzenia jest Chrystologiczny
Rodzaje stworzeń:
Świat materialny: materia ożywiona i nieożywiona
Człowiek- szczególny rodzaj. Jest z pogranicza świata materialnego i duchownego
Istoty duchowe- anioły
Ad.1
Opisy z Ks. Rodzaju- opis stworzenia jako pierwszy, jest młodszy i określamy go jako wg. tradycji kapłańskiej- powstały w tym środowisku. Elochistyczny- od początku Rdz. 1,1-2,4. Ten opis powstał między 538- 450 r. przed Chr.
Relacja o stworzeniu- 2,4b-25, relacja b. krótka w porównaniu do tej młodszej powstała w IXw przed Chr.- relacja Jahwistyczna. Bóg występuje pod pojęciem Jahwe.
Mamy podwóną relację o stworzeniu. Jest to początek ST, treści teologiczne- obie relacje są zgodne w ukazaniu Boga jako wszechmocnego Stwórcy.
I różnica: czasowa- środowisko i czas powstania są różne. Pierwsze mówi o stworzeniu świata i człowieka w schemacie 6 dni. Druga relacja mówi tylko o 1 dniu.
Kosmologia- wg. 1 powstał z wody, a w 2 relacji nie ma czynnika płynnego. W 1 z praw oceanu, a w 2 dowiadujemy się, że na początku nie było deszczu. Wg. 1 ostanią stworzoną istotą jest człowiek, a 2 opisie zaczyna się od czł. Pojawia się mężczyzna, rośliny, zwierzęta, na końcu kobieta.
II różnica: ogólne pochodzenie ludzkości w 1 opisie, a w 2 opis daje konkretny opis pierwszego stworzenia (mowa o pierwszym mężczyźnie i pierwszej kobiecie)
III różnica: 1 relacja jest bardziej intelektualna, a II bardziej prymitywna, gdyż nie ma sfery rozwoju duchowego, Boga przedstawia na kształt czł. Antropopatyzm- przypisywanie Bogu ludzkich czynności przypadłości. Pierwsza relacja jest już wg. jakiejś koncepcji napisana, autor czymś się kierował.
Podobieństwo I: Istnieje tylko Bóg i ten Bóg jest wieczny. Świat zaistniał, dał początek.
Podobieństwo II: Bóg jest wszechmocny, stwórca nieba i ziemi.
Podobieństwo III: Wszystko, co zostało Stworzone jest dobre ponieważ pochodzi od Boga.
Podobieństwo: IV: Świat został ukazany dla człowieka, skierowany na niego. Całe stworzenie jest nastawione na człowieka, wszystko jest ku szczęściu człowieka. Autor informuje jakie jest pośrednictwo, posłannictwo względem Boga i jego planu.
Fakt stworzenia świata przez Boga należy do przedmiotu wiary. Filozoficznie nie da się udowodnić, że stworzenie odbyło się w czasie.
Sobór Laterański IV 1215- mówił o stworzeniu świata; Bulla Jana XXII „In agro Dominico” z 1329r. Czasy mistrza Ekcharta, miał wiele naleciałości platońskich i stąd to przypomnienie o stworzeniu świata. Sobór Florencki 1442 „Dla jakobitów”- dekret. Dualizm manichejski- dobro i zło jest odwieczne. Albigensi- „Dekret o wierze katolickiej”- 1870r, poświęcony Bogu Stwórcy. Co należy do prawdy o Objawieniu? Istnieje świat materialny różniący się od Boga. Sobór Watykański I mówi o następstwie formuły dotyczącej nauki o samym Bogu.
Ad.2 Człowiek
Pierwsza prawda wiary o człowieku. Człowiek został stworzony jako mężczyzna i kobieta. Natura jest społeczna. Z natury jest otwarty na drugiego. Nie jest dobrze by mężczyzna był sam. Brakowało mu podobnego stworzenia. Człowiek jest bytem relatywnym społ., stworzonym jako: mężczyzna i kobieta- razem tworzą człowieka. Wg nauki tak objawionej całe stworzenie zostało powierzone jako ludzkości (nierozdzielność).Człowiek stworzony na obraz i podobieństwo Boże. Mówi się też o równości (wg ludzkiego podejścia to identyczność, a teologicznego na równej godności jako obraz stworzenia na podobieństwo Boże). Płciowość świadczy o różnorodności. Dotyka to sfery psychicznej i duchowej. Człowiek od początku jest kobietą i mężczyzną. Ma być tym, który dopełnia dzieła stworzenia, do tego został powołany. Czyńcie sobie ziemię poddaną. Troska o dzieło stworzenia spada na człowieka. W tych opisach jest ukazane idealnie dzieło i zadanie człowieka. „Bądźcie poddani…”
Ad.3 Byty duchowe- świat aniołów.
Wg PŚ aniołowie należą do rodzaju stworzeń, są istotami różnymi od Boga. Angelologia- bardzo subtelna, aby nie działać na wyobraźnię. Wiedza o aniołach opiera się bardziej na działaniu niż na tym, jakimi są(posłańcami).
AGELOLOGIA- aniołowie mają rozum i wolną wolę. Dla pisarzy ST punktem odniesienia było zawarcie przymierza na wyjście z Egiptu. W NT autorzy natchnieni wychodząc od Jezusa Chrystusa zastanawiają się nad nowym stworzeniem.
Oskar Kulman- fragment prologu ewangelii Jana jest wyrażeniem w nowych słowach i w nowy sposób treści zawartych w pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju. Św. Jan określa Chrystusa jako słowo, przez które Bóg stwarza.
Istotna więź między stworzeniem a odkupieniem. Dla NT wydarzenie Jezusa Chrystusa jest powszechnym znaczeniem. Autorzy Ks. NT przepowiadali, że Stworzyciel i Odkupiciel są tym samym odwiecznym Bogiem.
Nie ma wypowiedzi, ze Bóg stworzył diabła i demony. W Symbolu Apost. Jest mowa o Bogu jako stworzycielu wszystkiego. W Credo nicejsko- apostolskim- Bóg jako Stwórca rzeczy widzialnych i niewidzialnych KKK- komentuje te 2 wyznania wiary, niebo i ziemia w PŚ oznacza wszystko, co istnieje, całe stworzenie. Ziemia jest światem ludzi, niebosa mogą oznaczać firmament i miejsce zamieszkania naszego Boga. Niebo, którym jest chwała eschatologiczna. Słowo „niebo”- miejsce stworzeń duchowych, aniołów, które otaczają Boga. Świat duchowy został stworzony z nicości-rozważanie gnostyckie -> aniołowie jako emanacja samego Boga. Na tej strukturze filozoficznej oparty jest prolog. Istoty duchowe zostały stworzone przez Boga, a nie wyłoniły się z substancji Bożej. Aniołowie są stworzeniami Bożymi tzn., że istnieją z Jego wolnej miłości. Sobór Laterański IV 1215- aniołowie zostali stworzeni od początku.
PŚ mówi o istnieniu osób duchowych. Są Bożymi posłańcami- aniołowie (angelos- posłannik). Sama nazwa nie mówi o istocie ale o działaniu.
Natura aniołów- wg. nauki objawionej aniołowie są neutralni. Nie zawsze przynoszą pozytywne wieści np. Ks Hioba rozdział 2- przesłanie aniołów może być też negatywne. Pozycję w ST jeśli chodzi o zbawcze dzieje narodów zbliżoną do aniołów mieli prorocy (też byli posłannikami)
Angelologia bardziej się rozwinęła po niewoli babilońskiej, kiedy instytucja prorocza zamiera. Następuje dystans między Jahwe, a narodem, który wypełniają duchy.
O istnieniu Królestwa duchów mówi hierarchia osób, którzy ukazywali moc Bożą (Michał, Rafał, Gabriel), istnienie Królestwa czystych duchów. Ks Tb- archanioł Rafał zostaje posłany, aby uzdrowić starego Tobiasza i oddać Sarę za żonę młodszemu Tobiaszowi. Po tym archanioł zdradza swoje imię.
Przedstawienie aniołów- teksty starotestamentalne w różny sposób przedstawiają aniołów. Raz jako mężczyzn, mówią o cherubinach i serafinach- mają wygląd uskrzydlonych stworzeń o twarzach ludzkich lub zwierzęcych. Można też spotkać takie teksty, w których nie ma mowy o wyglądzie aniołów. Do okresu niewoli Babilońskiej prorocy otrzymywali bezpośrednio słowa Boga, które mieli przekazać ludziom. Nie wiadomo w jaki sposób Bóg komunikował im swoją wolę. Inaczej wygląda to po niewoli babilońskiej. Teksty św. mówią, że troska Boga jest widoczna dalej, ale rozmawia z ludźmi przez posłannictwo anioła. Aniołowie mają przekazywać wolę Bożą i tłumaczyć ją, wyjaśniać. W Księdze Daniela jest mowa o Michale, że stanie w jego obronie na końcu czasów. Występuje też Gabriel, który wyjaśnia prorokowi otrzymane widzenie od Jahwe.
Żróżnicowanie aniołów na dobrych i złych- ta różnica prowadziła do walki jednych z drugimi. W Ks. Ezechiela jest postać anioła jako pośrednika między prorokiem, a
Bogiem. Funkcja anioła jest widoczna w widzeniu nowej świątyni. Początek rozdz. 40 Ks. Ezechiela jest podobny do Apokalipsy. Św Jan Apostoł wzorował się na początku ks Ezechiela kiedy redagował swój tekst.
Rola anioła w Ks Za(1,8), Dn(7,16). Te księgi mówią wyraźnie że anioł ma tłumaczyć historię, którą widzi patrzący. Aniołowie Boży, którzy utrzymują więź między niebem a ziemią Ks. Joz.- aniołowie jako wojsko niebieskie. Ks Hioba nazywa aniołów sługami Jahwe. Są też takie teksty gdzie aniołowie- święci. Cherubini- podtrzymują tron Boży, u Ezechiela jako Ci, którzy unoszą rydwan Jahwe, Rdz. 3,24- pilnują posiadłości. Do ich obowiązków należy głoszenie chwały Bożej (Iż)- serafini (Iz 6,1-3)
ST nie mówi nigdzie o sądzie nad aniołami. Nie ma tekstu, który mówiłby na czym polegałaby ich wina. Apokryfy starotestamentalne rozpisywały się o przyczynie upadku części aniołów.
Nowy Testament- opisy aniołow są niej fantastyczne od tekstów ST. NT mówi, ze anioły nie są emanacjami bytu samego Boga. Pełnią rolę wysłanników, posłańców Bożych, są duchowi i ukazują się ludziom nie tylko w snach, a nawet na jawie (angelofania). Wtedy przyjmują postać młodzieńca przyodzianego w białe szaty. Aniołowie przekazują prawo Mojżeszowe. Posługują Chrystusowi. W Dziejach Apostolskich jest mowa, że aniołowie posługują też uczniom Jezusa. Wszyscy aniołowie cieszą z nawracania się człowieka na drogę Bożych przykazań. Oprócz aniołów dobrych są też źli, Mt 5,41;2 Kor 12,7; Ap 12,7-9- mowa o szatanie. Autorzy nowotestamentalni nie mówią wyraźnie skąd się wziął szatan. Sugerują, że był kiedyś u Boga, ale z powodu grzechu został odtrącony od tronu Bożego. Mimo niebezpieczeństwa jakie grozi czł. nie jest w stanie odłączyć od Boga tych ludzi, którzy prawdziwie miłują. W tekstach PŚ widać, ze aniołowie są istotami rzeczywistymi. Aniołowie- stróże- każdy indywidualny człowiek i wspólnota posiada swojego anioła stróża> anioł opiekuje się całą wspólnotą
1
Wyszukiwarka