47.Faszyzm siega dusz ludzkich - na podstawie Medalionów Nalkowskiej.

Faszyzm - ruch polityczny zalozony przez Mussoliniego we Wloszech, wystepujacy w wielu krajach na swiecie pod r�znymi nazwami. Miejsce demokracji wewnetrznej zastapila nominacja wodza, wobec kt�rego obowiazywala zasada bezwzglednego posluszenstwa, slepej dyscypliny. Faszyzm powszechnie siegal po wzorce militarne; boj�wki, kult munduru, sztandaru, znaku, paramilitarne szkolenia. Ekscytowal sie wojna, gloryfikowal ja i traktowal jako nieuchronna. Nadrzedna wartoscia bylo panstwo. Zbi�r opowiadan Zofii Nalkowskiej "Medaliony" mial ukazac ogrom zbrodni hitlerowskich i jednoczesnie oddac hold milionom ofiar faszyzmu. Kazde opowiadanie to inny fragment rzeczywistosci, inna postac, inne przezycia i cierpienia. Opowiadania Nalkowskiej tworza fragmentaryczne, skladajacy sie z ulamk�w zdarzen rejestr zbrodni hitlerowskich. Jest on jednak dosc szeroki i r�znorodny, obejmuje cierpienia ludzi w r�znych obozach i miejscach zaglady, przedstawia ofiary, a takze kat�w. Ukazuje wiele wstrzasajacych fakt�w oraz trwale zmiany wywolane przez faszyzm w psychice ludzkiej. Opowiadanie "Profesor Spanner", otwierajace zbi�r zawiera opis Instytutu Anatomicznego we Wrzesciu, w kt�rym ludzkie zwloki przerabiano na mydlo, oraz relacji swiadk�w. Szczeg�lnie szokujace jest beznamietne zeznanie pracownika, kt�ry nie widzi nic nieetycznego czy niemoralnego w dzialalnosci fabryki. Takze niemieccy profesorowie znajduja usprawiedliwienie dla jego dzialalnosci. Jest to przyklad zdegenerowania psychicznego i przytepienia wrazliwosci na krzywdy innych ludzi. W opowiadaniu "Dno" starsza kobieta opowiada, co przezyla w czasie pobytu na Pawiaku, w Ravensbr�k i w fabryce amunicji w Bunzig. To, o czym m�wi jest przerazajace, wstrzasajace - m�wi np. o przypadkach kanibalizmu wsr�d wiezniarek czy o makabrycznych warunkach, w jakich transportowani byli wiezniowie Bohaterka wspomina to zdarzenie jako "ciekawa scene", m�wi o nim z ozywieniem. Obserwujemy tu wyrazny kontrast pomiedzy trescia wspomnien a sposobem relacjonowania, kt�ry wskazuje na porazenie smiercia, oswojenie sie ze zbrodnia, zobojetnienie na krzywde, otepienie psychiczne. Opowiadanie "Przy torze kolejowym" mozna okreslic jako studium nad istota ludzkiego strachu. W czasie ucieczki z transportu zostaje ranna kobieta. Lezy przy torach kolejowych. Zaden z licznie zgromadzonych gapi�w nie potrafi zdobyc sie na udzielenie pomocy. W koncu z litosci zostaje zastrzelona. Jest to ukazanie, jak w warunkach zagrozenia i zastraszenia slabnie solidarnosc miedzyludzka, nakazujaca niesc pomoc cierpiacym. "Kobieta cmentarna" to opis getta zydowskiego w Warszawie w czasie jego likwidacji. Dramat mordowanych rozgrywa sie za murem, slychac krzyki i placz, widac pozary i wyrzucane z okien na bruk dzieci. Ludzie z tej strony muru nie moga spac, jesc, przezywaja rozterki moralne z powodu swej bezsilnosci. Pr�buja zrozumiec, wytlumaczyc sobie, sa podatni na propagande niemiecka, bo wtedy latwiej im zyc. W opowiadaniu "Dwojra Zielona" zaskakuje nas postawa mlodej Zyd�wki, kt�ra znalazla w sobie dosc sily, by przetrwac niesamowite wprost okropnosci. Stracila meza, przed wyw�zka do obozu ukrywala sie na strychu. Gdy Niemcy urzadzili sobie strzelanine w Sylwestra, stracila oko. Ze szpitala trafila do obozu w Majdanku, potem pracowala w fabryce amunicji. Prawie slepa, bo na jedynym oku zrobil sie jej wrz�d, pracowala, bo bala sie selekcji Jak wyznaje, przetrwala to wszystko, bo pragnela przekazac innym ludziom wiesc o okrucienstwie okupant�w. Najbardziej wstrzasajaca scena jest scena z opowiadania "Dorosli i dzieci w Oswiecimiu", gdzie dzieci bawily sie w palenie zyd�w, jedyna zabawe jaka znaly. Dzieci zmuszone do ciaglego przygladania sie nieludzkim okrucienstwom zatracily zdolnosc rozr�zniania dobra i zla. Ob�z okaleczyl ich psychike.