Różne postacie małżeństwa
Prawo kanoniczne w odniesieniu do małżeństwa posługuje się różnymi określeniami, zależnie z jakiego punktu widzenia określa się tę instytucje:
Małżeństwo ważne i nieważne
Małżeństwo prawdziwe i domniemane
Małżeństwo godziwe i niegodziwe
Małżeństwo „tylko zawarte” oraz „zawarte i dopełnione”
Małżeństwo publiczne i tajne
Przyczyną nieważności może być istnienie przeszkody, wada zgody małżeńskiej lub wreszcie brak formy kanonicznej małżeństwa.
Małżeństwo prawdziwe to ważne i powodujące skutki prawne.
Małżeństwo domniemane to małżeństwo nieważne, ale zawarte w dobrej wierze.
Małżeństwo godziwe oznacza, że zawarto je zgodnie ze wszystkimi przepisami prawa. Małżeństwo niegodziwe oznacza naruszenia jakiegoś przepisu prawa.
Małżeństwo „zawarte i dopełnione” oznacza nie tylko samą liturgię ale i spełnienie małżeństwa przez akt seksualny.
Małżeństwo „tylko zawarte” oznacza jego brak, choć fakt zamieszkania po ślubie oznacza domniemanie „spełnienia” choć możliwy jest dowód przeciwny.
Małżeństwo publiczne oznacza, że zostało zawarte w formie publicznej.
Małżeństwo tajne oznacza, że zostało zawarte zgodnie z przepisami prawa, ale w sposób niejawny.
Przeszkody małżeńskie
Przeszkoda małżeńska, to okoliczność, która sprawia, że pewna osoba jest niezdolna do ważnego zawarcia małżeństwa na podstawie prawa Bożego lub kościelnego.
Przeszkody małżeńskie dzielą się na:
Ze względu na pochodzenie - z prawa kościelnego lub Bożego
Ze względu na osoby nimi związane - względne i bezwzględne
Bezwzględna zabrania zawrzeć w ogóle małżeństwo
Względna zabrania zawarcia małżeństwa tylko z niektórymi osobami
Ze względu na możliwość udowodnienia - publiczne i tajne
Przeszkody trwałe i czasowe
Przeszkody uprzednie i następcze
Tylko Papież ma prawo ustanawiania przeszkód do zawarcia małżeństwa osobiście lub przez delegowane osoby. Przeszkoda małżeńska nie może powstać np. drogą zwyczaju !!
Dyspensy
Udzielenie dyspensy od przeszkody do zawarcia ślubu jest aktem kompetentnej władzy kościelnej, zwalniającym od zachowania prawa w poszczególnym przypadku i dla słusznej przyczyny. Jest to akt władzy zwyczajnej lub delegowanej.
Oprócz Papieża władze udzielania dyspensy ma także w niektórych przypadkach Ordynariusz miejsca i wszyscy mu w prawie zrównani, np.. wikariusz generalny lub biskupi.
W przypadku niebezpieczeństwa śmierci prawo dyspensowania ma także proboszcz, wikariusz a nawet diakon obecny przy zawieraniu małżeństwa, którzy obowiązani są o tym powiadomić swego Ordynariusza. To prawo mają tylko w przypadku tych przeszkód, od których kościół zwykł udzielać dyspensy. W prawie cywilnym jest podobnie, gdzie np. sąd rodzinny wydaje zgodę w przypadku małżeństwa osób niepełnoletnich.
Przyczyna udzielania dyspensy powinna być słuszna i rozumna, np. :
Niebezpieczeństwo zawarcia tylko kontraktu cywilnego
Duchowe dobro dziecka poczętego
Choroba lub kalectwo
Chęć uniknięcia rozgłosu
Stan wdowieństwa
Daleko posunięte przygotowanie do ślubu ( omnia parata ad nuptias)
Przejrzały wiek
Inne ....
Prośba o udzielenie dyspensy winna być skierowana do właściwej kurii biskupiej przez proboszcza, który załatwia formalności przedślubne. ( zobacz formularz)