Choroby chirurgiczne okolicy głowy koni: prof Silmanowicz

Auer - książka, na nim wykłady

Staszak, adams

Atlas chorób źrebiąt

Berezowski - Zabiegi w warunkach terenowych

Chirurgia weterynaryjna Kulczyckiego - dobre

Weterynaryjna diagnostyka Kulczyckiego - dobra ortopedia

Torbiele ślinowe

Torbiel zębonośna

Zaburzenia przepływu powietrza

Przerośnięty fałd skrzydłowy

Przegroda nosowa

Krwiak małżowiny sitowej

Atheroma (kaszak?) - zaburzenia przepływu powietrza + cysta też do nich

Worki powietrzne

• Złamanie kości siekaczowych i żuchwy

• Wady zgryzu

• Nieprawidłowości stomatologiczne

• Choroby ślinianek

• urazy

• kamica

• torbiele ślinowe

• nowotwory

• Torbiel zębonośna

• Zaburzenie przepływu powietrza

• atheroma (cysta, kaszak)

• luźny fałd skrzydłowy

• złamanie kości nosowej

• polipy

• chrzęstniaki

• martwica przegrody nosowej

• nowotwory

• ropnie

• włóknista osteodystrofia kości - zaburzenia przepływu powietrza

• Zapalenie worków powietrznych

Objawy chorób warg i podniebienia:

• Rozerwanie błon śluzowych

• Owrzodzenia

• Pęcherze

• Ciała obce

• Zropienie korzenia zębowego

• Złamanie zęba

• Uszkodzenie podniebienia

Objawy chorób zębów:

• Nienormalne ułożenie głowy

• Nadmierne ślinienie

• Fetor ex ore

• Brak apetytu

• Obrzęk żuchwy i szczęki

• Wypływ z nozdrzy

• Język poza wędzidło

• Specyficzne ustawianie wędzidła

• Ustawianie głowy pionowo

• Opór przy podnoszeniu głowy

• Niewytłumaczalna kulawizna - z kinetyki ruchu i udziału głowy

• Potrząsanie i podrzucanie głową

• żucie wędzidła

• Spowolnienie przesuwania i przeżuwania pokarmu

Choroby wpływające na zwiększenie ślinienia - ptyalismus:

• Obce ciała miedzy łukami zębowymi

• Pęcherze i owrzodzenia

• Ostre rośliny

• Lizanie preparatów rtęciowych - dziś chyba już rzadziej

• Pęcherze na tle immunologicznym

• Actinobacillus - drewniany język

• Zapalenie ślinianki

• Złamanie zęba, żuchwy

• Zapalenie kości gnykowych, gardła, nagłośni

• Wadliwe żucie, utrudnione połykanie

• Ropne zapalenie worków powietrznych

Przyusznica za kątem żuchwy

Podżuchwowa trochę pod, obie przykrywają worki

Jak znaleźć otwór podoczodołowy sprawdź

Ślinianki pod językiem polistomatyczne - wiele przewodów wyprowadzających

Zatkanie głównie przewodu Stenona- od przyusznicy

Mięsień mostkowo - żuchwowy i tętnica żuchwowa zewnętrzna i wewnętrzna - okolice przy trójkącie Wiborga - jako punkty odniesienia

Gorzej to znaleźć gdy zapalenie

Operacje ślinianki zażuchwowej? - ciężkie operacje - w ostateczności - bo ciężko atraumatycznie, przykrywa podżuchową chyba albo odwrotnie

Torbiel ślinowa

Nagromadzenie śliny w tkankach na skutek głównie uszkodzenia przewodu wyprowadzającego, ograniczona tkanką ziarninową - tym różni się od cysty

Szyjna - w kącie miedzy gałęzią żuchwy(?) lub w okolicy szyjnej tuż za żuchwą

(pod)językowa - nagromadzenie śliny w tkance podjęzykowej tuz za przewdiem wyprowadzającym ze ślinianek podjęzykowej i żuchwowej, głównie psy - mogą się dusić, może język wystawać ,może być tracheotomia potrzebna

Synonimy: sialocele, cysta miodowa(z mucyn), mucocele

Przyusznica

• największy gruczoł, nieregularne brzegi przodem przykrywa żwacz

• Powierzchnia przyśrodkowa graniczy z workiem i kością gnykowa, żwaczem, mm dwubrzuścowym

• Przewód wyprowadzający Stenona - z mniejszych, kończy się w okolicy PM 1 górnego

• 50ml śliny na min, kontrola przez autonomiczny układ nerwowy

• Bodźcem pierwotnym jest żucie

Gruczoł żuchwowy:

• Górny brzeg sięga atlasa

• Dolny częściowo pod żuchwą

• Przewód wyprowadzający Whartona - otwiera się bocznie na brodawce podjęzykowej- trudno go znaleźć

Gruczoł podjęzykowy wieloprzewodowy:

• W warstwie pod śluzówką od spojenia żuchwy do 2 przedtrzonowca, ujście w fałdzie jakimś

Parasympatykomimetyki stymulują wydzielanie śliny

Atropina miejscowo i ogólnie hamuje

Środki znieczulające - hamują wydzielanie śliny (wpierw więcej, ewentualnie pod koniec - pobudzenie układu autonomicznego, ale zależy też od podanych środków, relanium np. rzadko -)

Przyczyny torbieli:

• Rzadko do wykrycia

• Uraz

• Obce

• Kamienie ślinowe

• Jatrogennie - źle dudka, źle kantar, ściskanie postronkiem

Rozpoznanie:

• Objawy - gromadzenie śliny, pewnie obrzęk

• Ewentualnie RTG gdy podejrzenie złamania

Choroby wymagające chirurgicznego leczenia:

I) Przetoka ślinowa, objawy chyba:

• Obfity wypływ gdy pokarm(?)

• Białe złogi dookoła rany z odkładającego się węglanu wapnia

• Gdy do brodawki podamy błękit metylenowy - można znaleźć przetokę

Leczenie:

• Transpozycja przewodu wyprowadzającego, głównie rurka do środka przewodu lub niedrażniący materiał i wyszycie do błony śluzowej jamy ustnej

• Usunięcie części gruczołowej - trudne - nie zawsze się udaje - różne metody

• Podwiązanie przewodu po wypreparowaniu - na głucho - przez zwiększenie ciśnienia - zanik produkcji śliny - u małych zwierząt tak nie można, przez jakiś czas może być obrzęk

• Sklerotyzacja tkanki gruczołowej na drodze wstępującej - 35ml 10% formaliny lub chlorheksydyny, azotan srebra - przetoki na kończynach - na 24h i usuwało się

II) Kamica ślinowa - sialolithiasis

• Jądro krystalizacji - złuszczone nabłonki głównie

• głównie w Stenonie

• Węglan Ca i organiczne substancje

Leczenie:

• (Bad RTG)

• Usuniecie droga masażu

• Nacięcie błony śluzowej od jamy ustnej

• Nacięcie przez skórę - materiał wchłanialnym wyszyć, by już nie ruszać - konsystencja jedwabiu dzisiaj materiał

III) Torbiel ślinowa, żabka podjęzykowa:

• rzadko

• Marsupializacja - cysta kontakt ze środowiskiem lub z jamą ustna - forma leczenia?

• Usunięcie trudne i rzadko, głównie przyusznicy

IV) Nowotwory gruczołów ślinowych:

• Zróżnicować z:

• Ciała obce

• Ropnie

• Zapalenie naczyń krwionośnych i limfatycznych

• Przerzuty czerniaka - obrzęk pokrywa się z zarysem ślinianki

Obustronne zapalenie ślinianki podżuchwowej - sanki mocno obrzmiale - biopsja, RTG, gdy bakterie - antybiotyki, dopiero po tym chirurgia

Kamień w Stenonie może być widoczny z zewnątrz - wybrzuszenie - ciężko od wewnątrz, szycie póki kanał rozszerzony łatwe - ale potem może być stenoza

Zatkanie małych wyprowadzających od przyusznicy

Ślina ulega zainfekowaniu i ropienie tkanek okolicznych

Zapalenie gruczoły przyusznego - diagnostyka z lokalizacji - zgrubienie na 3,4 palce za żuchwą

Schemat z auera ślinianek, którędy Stenon idzie, np. po urazie kamienie w nim się tworzą

V) Torbiel zębonośna - kiedyś często

• Charakter teratologiczny

• Przetoka ropna przy podstawie ucha lub na nim

• Rozróżnić z torbielą skórzastą z warstwy rozrodczej skóry

• Zęby na dnie przetoki przylegają do kości czaszki

• Operacja na zgłębniku rowkowym - na nim się preparuje by dotrzeć do tworu, który przetokę spowodował

• Może być widoczne uwypuklenie pod uchem

• Preparuje się tkanki po przetoce by dojść do torbieli zębonośnej

Zaburzenia przepływu powietrza:

Choroby oddechowe - na ogół duża uciążliwość, ale mała śmiertelność, głównie bakteryjne i wirusowe

W badaniu zwierzęcia ocena:

• Znajomość prawidłowej anatomii i fizjologii oraz patologii

Cel badania:

• Postawienie podejrzenia rozpoznania

Zakres zadań zależy od:

• Aktualnego stanu klinicznego

• Danych w historii choroby

• Dostępnego wyposażenia diagnostycznego

• Kosztów

Szczególna trudność - choroby nawrotowe - dążyć do diagnostyki zmian pierwotnych

Choroby dolnych dróg oddechowych

• głównie nie są chirurgiczne

• kaszel , więcej wysięku, szybkie meczenie

• duszność wydechowa - objawy

Objawy zmuszające do dokładnego badania:

• Jedna z przyczyn?

• Nietolerancja wysiłku

• Nie fizjologiczne szmery

• Wypływ śluzowo - ropny, krew

• Kaszel oporny na leczenie

• Zwiększenie obrysu trzewioczaszki i szyi

• Ustalenie poprzednich zabiegów

Badanie ogólne:

• istotna kondycja zwierzęcia

• CTO

Badanie szczegółowe:

• Symetria zatok szyi

• Wypływ z nosa z której strony, czy domieszka karmy

• Siła przepływu powietrza

• Omacywanie krtani i elementów chrząstki - zanik

• Osłuchiwanie i opukiwanie

• Stan jamy ustnej, a szczególnie zębów

Czy blizny (sprawdzić):

• Linia środkowa okolicy krtani - mogła być laryngotomia - dychawica np.

• Gdy bok wygolony - proteza

• Linia środkowa 1/3 górna tchawicy - tracheotomia - tracheostomia niżej

• Połowa szyi - miotomia mm mostkowo-gnykowego

• Część proksymalna szyi - miotomia m jw. i obojczykowo-gnykowego

Metody diagnostyczne:

• Endoskopia - wykonywać u jak największych ilości koni (gromadzenie danych)

• Jama nosowa, krtań tchawica, jama nosowo-gardłowa badać - wypływ, krwiaki w okolicy kości sitowej, obecność charakterystycznych grudek, wejście do worków, gdzie podniebienie miękkie

• Głównie krtań - położenie, odwodzenie chrząstek nalewkowatych - max do oglądania

• RTG - głównie zapalnie opłucnej i płuc, ropnie przewlekłe oskrzeli, krwawienie powysiłkowe, ocena długości nagłośni, ocena worków, mineralizacja chrząstek krtaniowych, ocena, leczenie i prognozowanie, nowotwory, badanie radionuklidami w wyspecjalizowanych ośrodkach

• Punkcje - wskazanie - do zatok przynosowych, worków, jamy opłucnej, tchawicy

• Badanie powysiłkowe - interna - zapadanie dynamiczne, zaburzenia przepływu

• Gdy na bieżni - doprowadzić do wysiłku by 80 - 100 oddechów na min

Anatomia czynnościowa

nozdrza rozwarte w wysiłku, mniej gdy nie tak nasilony oddech - chrząstki są + uchyłek - kształt przecinka chrząstki, fałd skrzydłowy napina się przy rozszerzaniu, ale może być za krotki/długi

Przerośnięty fałd skrzydłowy

może być zwiotczenie - znieczulić - dociągnąć do skóry - poddajemy zwierzę wysiłkowi i sprawdzamy czy są drżenia po - gdy brak - resekcja nadmiaru, ciecie boczne, szycie ciągłym

Zaburzenia przepływu powietrza:

Chrzęstaniaki, martwica przegrody, osteodystrofia, ropnie

Jama nosowa

przegroda na dwie części, zatoki, wewnątrz są małżowiny, dzielą na grzbietowy, środkowy, brzuszny i wspólny kanał?

(Sprawdzić dokąd sięgają zatoki, ich rozmieszczenie)

Choroby przegrody (on nigdy nie robił):

• Zgrubienie przegrody

• Deformacje i skręcenie

• Nowotwory

• Deformacje wtórne z rozrostu polipów, ziarniny, grzybic, nowotworów zatok szczękowych

Objawy:

• Świszczący oddech

• Zmniejszony przepływ

• Deformacje

Rokowanie - niekorzystne - gdy zajęcie zatok szczękowych i zakażeniach grzybiczych i nowotworach

Rozpoznanie:

• RTG minimum

Leczenie:

• Resekcja z boku

• Resekcja subtotalna

• Krew 4-8 litrów przygotować, dużo płynów - by odpowiednie ciśnienie utrzymać chyba

• Tampon nosowy na 48h

• Wyleczenie w do 6tyg

Inne metody do jamy nosowej:

• Przez nozdrza zewnętrzne elektrochirurgia i lasery

• Przez otwór kości nosowej(?)

• Technika płata kostnego - najlepsza

Krwiak małżowiny sitowej:

• Głównie konie 8-10 lat

Objawy:

• Wypływ surowiczy, krwisty jedno i obustronny

• Poważne zaburzenia oddechowe

• Deformacje zatok szczękowych i czołowych

• Obustronne zatkanie - tracheotomia

Diagnoza:

• Wywiad i badanie endoskopowe

• Krwiaki oddzielone od małżowiny - zielone lub czerwone - deformują , większość widoczna w całości

• RTG - o rozległości

• W środku miąższ, głównie komórki olbrzymie

Leczenie:

• Rzadko, wolno się robią - krwiak małżowiny sitowej

• Poniżej 5cm średni - laserem i fotowaperyzacjia , fotokoagulacjia, usuwanie kleszczami, gdy krwotok odstąpić na kilka dni

Gdy rozlegle - technika płata kostnego

Pooperacyjne:

• Jamę wypełnić bandażami, nozdrza zaszyć gdy dwustronny - tracheotomia, wymiana sączka

• Okresowo badanie endoskopowe

• Kontrola rany też przy technice płata kostnego

Zatoki przynosowe:

• Szczękowa, czołowa znaczenie kliniczne

• Tylko one z jama nosowa kontakt

• Stanowią dostęp do trzonowców

Znajdź obu opis

Od otworu podoczodołowego do przyśrodkowego kąta oka - czołowa?

Szczelina małżowinowo - czołowa?

Sprawdź zatoka małżowinowa, zatoka podniebienna, klinowa, klinowo - podniebienna, dobrze wiedzieć gdzie przegroda miedzy zatokami

Choroby zatok przynosowych:

Objawy:

• Wypływ

• Zniekształcenie

• Przetoka

• Fetor charakterystyczny dla nowotworów i chorób zębów

• Wyjątkowo obustronne!

• Świszczący oddech

• Wysięk każdego charakteru

Diagnoza:

• Wywiad

• Objawy

• Badanie fizykalne

• Endoskopowe

• RTG - najlepsza przy zamianie zębów, gromadzeniu płynu, przy pierwotnych sinusitis (lub sinuitis - zapalenie zatoki)

• Skrzywienie nosa przy chorobach zatokowych może być

Punkcja zatok umożliwia: usunięcie płynu

Wybór miejsca czy przednia czy tylna zatoka

Podać 20 - 30 ml płynu i zassać by do badań , gdy nie - podać 0,5 l i pobrać wyciek z nozdrzy

Zapalenie zatok:

• Pierwotne - komplikacje wcześniejszych zakażeń paciorkowcami

• Worek - głównie chroniczne- podział bez znaczenia

Pierwotne - drenaż , płukanie 2xdziennie

Wtórne zależy od przyczyny, gdy długo rokowanie gorsze

Cysty zatok okołonosowych np. szczękowa:

Patologia źrebaków głównie, wypełnione płynem

Duszność, obrzęk, deformacje zatok nosowych, w krańcowych zatkanie przewodów

Leczenie

• Usunięcie zęba i zapewnienie drenażu, można metodą płata kostnego chyba,

Nowotwory zatok przynosowych:

• Podobne do nowotworów jamy nosowej

• głównie rak płaskonabłonkowy

• dominujący objaw kliniczny: destrukcja kości (RTG)

• haemangiosarcoma

• adenocarcinoma

• większość złośliwa

• rokowanie niepomyślne

Rozpoznanie:

• wywiad

• objawy

• badania fizykalne - opukiwanie zatok i badanie jamy ustnej

• endoskopia

• RTG - najbardziej pomocna - zmiana zębów, gromadzenie płynu, przy pierwotnym sinuitis

Punkcja zatok:

• Usunięcie płynu - umożliwia dokładne RTG

• Wybór miejsca - mniej restrykcyjne niż przy trepanacji (pozycja trzonowców, wiek)

• Uwzględnić czy zatoka przednia czy tylna

• Znieczulić 2% lidokainą

• Nawiercanie wiertłami lub gwoździem Steinmana - dopasować średnicę wiertła do drenów

• Przy biopsji otwory większej średnicy

• Przy niemożliwości pobrania płynu podać 20-30 ml płynu fizjologicznego, w przyp. Trudności podać 500 ml roztworu i badać wyciek z nosa

8

---