Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów. Pod redakcją Grzegorza Godlewskiego.
KULTURA MASOWA
Dwight Macdonald
Teoria Kultury masowej
Kultura zachodnia ma charakter podwójny:
„wyższa kultura”- gatunek tradycyjny, utrwalony w podręcznikach,
„kultura masowa”- zwana „kulturą popularną” hurtem rzucona na rynek, posługuje się dawnymi formami sztuki, ale i wypracowała swoje środki (radio, filmy, telewizja, komiksy) jest artykułem masowego spożycia, jak guma do żucia.
Charakter kultury masowej
Historyczne przyczyny kultury masowej po 1800 roku to złamanie przez demokrację i powszechną oświatę monopolu dawnej wyższej klasy w dziedzinie kultury. Przyczynił się do tego również postęp techniczny, który umożliwił tanią produkcję książek, obrazów, muzyki… Film i telewizja pozwoliły na masowy wyrób i masową dystrybucję. Kultura masowa jest właściwa epoce nowoczesnej. Kultura masowa jest pasożytniczą naroślą na kulturze wyższej.
Kultura masowa jest w pewnej mierze kontynuacją dawnej sztuki ludowej, a jednak istnieje tutaj więcej różnic niż podobieństw:
Sztuka ludowa wyrastała samorzutni od dołu. Była wyrazem upodobań ludu, który ją kształtował dla swoich potrzeb bez oglądania się na kulturę wyższą.
ZASPAKAJA POTRZEBY.
Kultura masowa jest narzucona odgórnie. Tworzona jest przez fabrykantów wynajętych przez ludzi biznesu.
EKSPLOATUJE POTRZEBY dla zysku.
Prawo Greshama w kulturze
Podział na wyższą kulturę i kulturę ludową odpowiadał podziałowi pomiędzy zwykłymi ludźmi a arystokracją. Erupcja mas na polityczną widownię zniszczyła ten podział, a skutki tego są takie, że :
Kultura masowa stała się zwulgaryzowanym odbiciem kultury wyższej
Wyższa kultura, która dawniej mogła lekceważyć tum i trafić tylko do koneserów sztuki musi współzawodniczyć z kulturą masową albo się z nią zlać w jedno.
Ten problem bardzo widoczny jest w USA, gdyż linia graniczna jest bardzo zatarta. Dobra sztuka współzawodniczy z kiczem.
Clement Greenberg powiada : „taka jest artystyczna właściwość kiczu, że z góry on trawi sztukę dla widza i oszczędza mu wysiłku, dostarcza mu skróconej drogi do artystycznych doznań, omijając to, co musi być z konieczności trudne w prawdziwej sztuce”
Kultura homogenizowana
Nazwa wzięta od procesu homogenizacji, który równomiernie rozprowadza drobiny śmietany w mleku, zamiast pozwolić im pływać osobno na wierzchu. Podobnie jest z kulturą masową, gdzie wszystko wpada w młyn i wychodzi z młyna gładko starte.
Akademizm i awangardyzm
Od roku 1930 wyższa kultura próbowała bronić się przed zalewem kultury masowej uprawiać ją:
Akademizm - współzawodniczyć przez imitację, kicz dla elity, podrobiona wyższa kultura, ale produkt wyrabiany jest tak samo jak tańsze kulturalne towary na użytek mas.
Awangardyzm - wycofując się z współzawodnictwa, (Rimbaud, Joyce, Picasso), zawdzięczamy mu prawie wszystko, co jest żywe w sztuce ostatnich pięćdziesięciu lat. Wyższa kultura naszych czasów jest równa z awangardyzmem.
Urządzono zjednoczenie
Współzawodnicy, jak to często bywa w świecie biznesu, łączą swoje przedsiębiorstwa. Kultura masowa przybiera barwę dwóch odmian dawnej wyższej kultury, akademizmu i awangardy, a tę ostatnią coraz częściej rozwadniają elementy masowe. Wyłania się kultura middlebrow- (człowiek bez szczególnych pretensji intelektualnych), która grozi pogrążeniem wszystkiego w swojej lekkiej mazi.
Podział pracy
Współcześnie pracownicy sztuki są alienowani: z ich pracą umysłową łączy ich bardzo mało. Na przykład jedne piękne filmy Hollywoodu są z czasów kiedy rewolucja przemysłowa nie sprowadziła jeszcze reżysera do roli jednego z wielu techników, wyposażonych w mniej więcej ten sam zakres władzy. Griffith i Stroheim byli artystami, a nie specjalistami. Sami robili wszystko. Jedność jest czymś najistotniejszym w sztuce. Brak nam dzisiaj tego. Sztuka w przeciwieństwie do kiczu powstawać może, Kidy czuwa nad nią jedna wrażliwość i jeden mózg.
Udoroślone dzieci i udziecinnieni dorośli
Homogenizujące skutki kiczu zacierają również granicę wieku. Komiksy są czytane zarówno prze dzieci jak i dorosłych. Dzieci mają dostęp do rozrywek dla dorosłych (kina, radia, telewizji). Zlanie się publiczności dziecięcej i dorosłej oznacza infantylizm u dorosłych i zbyt szybki dojrzewanie dzieci.
Bożyszcza konsumpcji
W ciągu 40 lat w USA proporcja artykułów o biznesmenach, fachowcach i politycznych przywódcach obniżyła się, a wzrosła o 50% ilość artykułów o ludziach dostarczających rozrywki. Co lepsze Ci artyści z roku 1901 byli to: śpiewacy operowi , rzeźbiarze, pianiści a w 1941 są to wyłącznie gwizdy filmowe, gracze baseball itp. Wprowadzają one w świat snu i masy. Ludzi nie są w stanie pojmować biografii jako środka wykształcenia.
1