PPM 7
Uregulowanie spraw małżeńskich.
3 grupy przepisów.
a) art.48,49, 50 ppm przepisy dot. zawarcia małżeństwa;
b) art.51, 52, 53 ppm forma zawarcia małżeństwa , stosunki majątkowych małżeńskie;
c)art.54 ppm rozwiązanie małżeństwa i separacja;
ad a) możnoœć zawarcia małżeństwa
Art.48 - o możnoœci zawarcia małżeństwa rozstrzyga prawo ojczyste nupturienta z chwili zawarcia małżeństwa. Łącznikiem jest obywatelstwo tak sama zasada gdy nie ma obywatelstwa, to prawo domicylu etc... W tym zakresie możliwe jest odesłanie zwrotne art.4. Łącznik obywatelstwa występuje też w umowach bilateralnych zawartych przez Polskę. Zasadą o której należy pamiętać - zasada swobody zawierania małżeństwa- deklaracja praw człowieka, MPPOiP, EKPCziPW. ?.akty legislacji międzynarodowej dotyczące swobody zawierania małżeństw.
Przeszkody zawarcia małżeństwa, szerokie ujęcie przeszkód, możnoœć zawarcia małżeństwa jest oceniana osobno wobec każdego z osób chcących zawrzeć małżeństwo i to prowadzi do rozdzielenia przeszkód na jednostronne i dwustronne przeszkody małżeńskie. Jednostronne występują tylko po stronie tej osoby której prawie występują i ta przeszkoda działa tylko wtedy gdy w jego prawie występuje(np przeszkoda wieku - mężczyzna mający 19 lat chce zawrzeć małżeństwo a w jego prawie może to zrobić jeżeli ukończy 18 to może to zrobić nawet jeżeli w prawie narzeczonej granicą dolną po stronie mężczyzny jest 21 lat.)Inny przykład to wymóg zgody na zawarcie małżeństwa, patrzymy tylko na wymogi państwa A, a nie państwa B. Dwustronne - musimy brać pod uwagę niezależnie po której stronie występuje, czyli nawet gdy dotyczy prawa drugiego małżonka. Przykładem jest przeszkoda bigamii, prawo nupturienta zakazuje wielożeństwa, a drugiego zezwala na wielożeństwo. Zawarcie małżeństwa bigamicznego zawsze będzie naruszało wtedy prawo tego nupturienta w którym występuje zakaz wielożeństwa. Podobnie zakaz zawarcia małżeństwa z chorym psychicznie, z krewnym etc. Koncepcja przeszkód dwustronnych jednostronnych nie ma odzwierciedlenia w akcie normatywnym więc można szukać wtedy poparcia w zastosowaniu klauzuli porządku publicznego jeżeli powstałyby wątpliwoœci. Musimy także pamiętać o niektórych uregulowaniach USC. Art.56 Dla cudzoziemca, który chce w Polsce zawrzeć małżeństwo z Polską musi przedstawić dokument z którego wynika to czy w œwietle prawa właœciwego może zawrzeć małżeństwo i jest to przesłanka do zawarcia małżeństwa w Polsce przez cudzoziemca-Jeżeli jest to niemożliwe lub nadzwyczaj trudne (trudne do przezwyciężenia przeszkody) sąd polski może zwolnić cudzoziemca z przedłożenia dokumentu - sąd bada czy zgodnie z prawem właœciwym dla cudzoziemca nie ma przeszkód do zawarcia przez niego małżeństwa (Przykładem złego orzeczenia jest orzeczenie z lat 80` - SN wykazał troskę o losy Polki, chodziło o zwolnienie cudzoziemca z przedstawienia dokumentu- cudzoziemiec pochodził z kraju gdzie było dopuszczalne wielożeństwo- z tego powodu sąd zakazał zawarcia małżeństwa uzasadniając, że gdy wyjadą do jego kraju to on weŸmie sobie następną żonę, a Polkę będzie maltretował. Jest to oczywiœcie orzeczenie złe). Są takie zakazy, których nie uznalibyœmy za sprzeczne z naszym porządkiem prawnym jak potrzeba zgody rodziców, czas w którym wdowiec nie może zawrzeć małżeństwa, albo zakaz zawierania małżeństw z kapłanem. W sytuacji związków partnerskich polski sąd uznałby, że to zagadnienie nie dotyczy przeszkód małżeńskich a kwalifikuje się do zagadnienia dotyczącego umów cywilnoprawnych. Te zagadnienie nie mieœci się w zakresie art.48 ppm. Normy, które przewidują właœciwoœć odrębnie dla każdego z małżonków (+ przy zastosowaniu klauzuli porządku jeżeli uznamy, ze skutki są sprzeczne z porządkiem prawnym) to nie możemy wykluczyć takiej sytuacji, że dopuœcimy do zawarcia w Polsce małżeństwa, które będzie wadliwe w œwietle prawa cudzoziemca(np w sytuacji gdy wyłączymy zakaz istniejący w innym kraju,a w naszym uznamy za niezgodny z klauzulą porządku publicznego ) - ono będzie w jakimœ sensie ułomne bo może być oceniane przez inne prawo inaczej, ale musimy z tym żyć:). Brak instytucji zaręczyn w ustawie. W prawie materialnym dwa podejœcia-zerwanie zaręczyn naruszeniem umowy i rodzi skutki odpowiedzialnoœci kontraktowych albo zerwanie rodzi skutki deliktu - tak w Polsce - musi być jakaœ bezprawnoœć(np z góry wiedział, że nie chce zawrzeć małżeństwa) stosujemy odpowiednio art.48, oceniamy możnoœć zawarcia zaręczyn etc. Kłopot pojawia się gdy oba systemy przewiduje odmiennie rozwiązanie wtedy zadajemy pytanie czy zerwanie to delikt czy „kontrakt”- 1 rozwiązanie-stosujemy rozwiązanie najmniej przychylne dla zaręczyn - czyli delikt. 2 rozwiązanie stosujemy rozwiązanie poszkodowanego. 3 rozwiązanie to oceniamy wg prawa danej osoby tej która zerwała czy ona mogła to zrobić, jeżeli wg jej prawa zerwanie zaręczyn jest deliktem to stosujemy prawo właœciwe dla deliktu, jeżeli wg jej prawa zerwanie zaręczyn jest zerwaniem umowy to zastosujemy prawo właœciwe dla umowy.
Ad .b) Forma zawarcia małżeństwa
art 49 ppm - Co z tej normy wynika?
1)Małżeństwo zawierane w Polsce musi być zawsze zawierane w formie przewidzianej w prawie polskim.
2)Tylko jeżeli małżeństwo zawierane poza granicami RP to jego forma podlega prawu miejsca zawarcia, ale wystarczy zachowanie formy prawa ojczystego małżonków lub wspólnego miejsca zamieszkania małżonków lub zwykłego pobytu. Czyli zasadniczą właœciwoœcią jest prawo miejsca zawarcia, ale wystarczy forma właœciwa dla prawa ojczystego, zamieszkania lub zwykłego pobytu. 3)Ale jeżeli nie zachowano właœciwoœci miejsca zawarcia ani formy wskazanej przez prawo ojczyste, ani formy wskazanej przez miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu to wówczas o skutkach rozstrzyga prawo miejsca zawarcie - zawsze! ? Brak równowagi pomiędzy art.49 ust.1, a art. 49ust. 2 ppm.
4)Również należy pamiętać, że przepis mówi wystarczy forma przewidziana w prawie ojczystym małżonków, nawet jeżeli te wymogi są różne. Wtedy gdy są różne należy je zastosować kumulatywnie albo dalej idące.
5)Pojęcie forma obejmuje:sposób złożenia oœwiadczenia woli przez nupturientów, uczestnictwa przy zawarciu organów bądŸ innej osoby urzędowej, udział œwiadków, wymagane dokumenty, wczeœniejsze zapowiedzi, dopuszczalnoœć zawarcia przez pełnomocnika, kwestia sporządzenia aktu, ewentualna rejestracja, stosujemy analogicznie do formy zaręczyn.
6)małżeństwo konsularne - małżeństwo zawieranie w formie przewidzianej przez prawo państwa w którego imieniu działa przedstawiciel dyplomatyczny lub konsularny, zawierane na obszarze państwa na którym dany przedstawiciel działa. Czyli małżeństwo zawierane przed przedstawicielem państwa A, na terytorium państwa B, zgodnie z formą przewidzianą przez państwo A, a możliwoœć zależy od kilku przesłanek -
1)żaden z nupturientów nie jest obywatelem państwa B;
2)co najmniej jeden z nupturientów jest obywatelem państwa B;
3)przedstawiciel dyplomatyczny jest uprawniony przez państwo wysyłające do dokonywania czynnoœci;
4)państwa B zezwala na zawieranie takiego małżeństwa;
art.60 ppm - nieważnoœć małżeństwa- skutki niemożnoœci zawarcia małż. lub niezachowania formy. Także obejmuje kwestie nieistnienia małżeństwa.
O braku możnoœci decyduje prawo wskazane przez art.48 ppm, o niezachowaniu formy prawo wskazane przez art.49. W grę mogą wchodzić sankcje przewidziane przez prawo polskie, ale także sankcje taki jak nieważnoœć z mocy samego prawa.
Problem 1. Kłopotliwą sytuacja może być wtedy gdy w grę wejdą różne systemy prawne okreœlające inne skutki. np. gdy okreœlone przeszkody będą rodziły inne skutki. np. jedne nieważnoœć, a inne będą przesłanką rozwodu. Wtedy utrudniona będzie kwalifikacja Wtedy sąd powinien oceniać żądanie zawarte w powództwie i stan faktyczny.
Problem 2. Możemy mieć sytuację gdy mamy do czynienia z właœciwoœcią łączną. Małżonkowie naruszyli przesłanki zawarcia małżeństwa jednego, drugiego, obowiązujące w miejscu zawarcia, a sankcje przewidywane w systemach są różne. Kumulatywna właœciwoœć kilku systemów-wtedy dostosowanie - praktyką jest stosowanie skutków dalej idących.
Problem3. Jak traktować skutki unieważnienia małżeństwa (np. pochodzenie dzieci)
Stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami art. 51,52,53 ppm. Nasza ustawa w art.51 mówi, stosunki majątkowe podlegają każdoczesnemu prawu ojczystemu, w razie braku miejsca zamieszkania, w razie braku zwykłego pobytu, w razie braku zwykłego pobytu państwa z którym małżonkowie są najœciœlej związani,
Art.51 ?.Każdoczesne-klasyczny zmienny statut-polega na tym, że zmienia się w czasie prawo właœciwe. Raz jest właœciwe prawo państwa A, a raz prawo państwa B. Rozwiązanie 1 stosujemy instrument umiejscawiający w czasie jakim jest subokreœlnik temporalny normy temporalnej, czyli okreœlamy, że stosujemy prawo np. z czasu zawarcia umowy. Rozwiązanie 2 to właœciwoœć każdoczesnego prawa i to jest właœnie sytuacja z art.51 ust 1 ppm.
Art.52 ust.2 ?.dopuszcza wybór prawa dla stosunków majątkowych małżeńskich. Wybór prawa charakteryzuje się tym, że jest wyborem ograniczonym(mogą wybrać tylko prawo wskazane w przepisie), natomiast norma ogólna dotycząca wyboru prawa ? art 4 ppm. Jeżeli dokonali wyboru, stosuje się prawo właœciwe z chwili zawarcia umowy (czyli wybrali prawo ojczyste to właœciwym będzie prawo ojczyste z chwili zawarcia umowy, chociażby zmienili prawo ojczyste. Chyba że zmienili wybór, albo zastrzegli, że w razie zmiany obywatelstwa zmieni się także prawo właœciwe do oceny stosunków majątkowych małżeńskich.) Mamy do czynienia z przywiązaniem do prawa pierwotnie wybranego za właœciwe.
Art.52 ust.3 ?.Forma dla umowy- wystarczy formę przewidzianą dla umów małżeńskich prawa wybranego jako właœciwe do oceny stosunków majątkowych lub w którym do zawarcia umowy małżeńskiej doszło.
Art 53. ?.Osoba 3 jest wierzycielem jednego z małżonków i chce dochodzić wykonania zobowiązania wobec drugiego małżonka to ona zasłania się treœcią umowy małżeńskiej z której wynika, że nie może odpowiadać za zobowiązania współmałżonka z majątku wspólnego. Czyli jest to problem zasłaniania się reżimem majątkowym małżeńskim wobec osób trzecich. Reguła przyjęta przez art.53 ?.. jest taka: ustrój majtkowy podlega jakiemuœ prawu np. wybranemu, małżonek zobowiązany i osoba trzecia mają miejsce pobytu w tym samym państwie w chwili zawarcia małżeństwa skutecznoœć ustroju majątkowego ocenia się zgodnie z prawem zwykłego pobytu, chyba że wierzyciel działa w złej wierze czyli wie lub powinien wiedzieć, że w prawie właœciwym dla oceny reżimu małżeńskiego jest inaczej albo zachowano wymogi jawnoœci.
c)Prawo właœciwe dla rozwodu -rozwiązanie małżeństwa podlega wspólnemu prawu ojczystemu małżonków z chwili żądania rozwodu, gdy nie mają to wspólne miejsce zamieszkania, gdy nie mają to gdzie ostatnio mieli miejsce zwykłego pobytu. W razie braku tych okolicznoœci stosuje się prawo polskie.
okreœlenie rozwiązania małżeństwa - najszerszy zespół okolicznoœci, szerzej niż rozwód.
O głównym skutku rozwiązania małżeństwa rozstrzyga główny statut z art. 74 ppm.
Dalsze skutki podlegają właœciwym dla siebie statutom, np. stosunki osobiste po rozwiązaniu małżeństwa podlegają statutowi z art 52 ppm ,kwestie zawartoœci orzeczenia stosunki wobec dzieci, obowiązki alimentacyjne ?czy mają być w orzeczeniu to statut z rozwiązania małżeństwa, ale jaki to ma wpływ na relacje to statut właœciwy rodzinny. Kwestia wpływu dziedziczenia - statut spadkowy(jaki wpływ ma na powołanie do dziedziczenia oraz na funkcjonowanie testamentu, który został utworzony przed rozwiązaniem małżeństwa, a w którym został powołany do dziedziczenia. Kwestia nazwiska - statutowi rozwiązania małżeństwa należy poddać także kwestie zmiany nazwiska w związku z rozwiązaniem małżeństwa.