Nowe wychowanie w pedagogice
Pedagogika Nowego Wychowania to prąd w pedagogice, który powstał pod koniec dziewiętnastego wieku. Rozwijał się najlepiej we Francji i w Szwajcarii, i trwał aż do drugiej wojny światowej. Podłożem dla tego kierunku była pedagogika kultury. Wybitnym jej przedstawicielem był Jerzy Kerschensteiner. Był on teoretykiem pedagogiki kultury oraz teoretykiem "szkoły pracy". Pedagodzy
i psycholodzy zainteresowani nowym prądem wykorzystali pewne elementy
z pedagogiki kultury i poszli nieco dalej. Głównymi przedstawicielami nowej pedagogiki byli: Owidiusz Decroly, Edward Claparede, Adolf Ferrier.
Stworzono dla pedagogiki nowego wychowania całe zaplecze teoretyczne. Obejmowała ona również część praktyczną, polegającą na wprowadzaniu w życie założeń teoretycznych. W ten sposób powołano do istnienia specjalnego rodzaju szkoły nowego wychowania. Były one czymś w rodzaju żywego eksperymentu. Nazywały się "szkołami reform".
W Polsce pedagogika nowego wychowania odbiła się dość głośnym echem. Na wzór zachodnich "szkół reform" Henryk Rowie założył "szkoły twórcze". Jako priorytet w owych szkołach traktowano mówienie, bycie twórczym, bycie nadawcą, a nie tylko biernym słuchaczem, jak to było w szkołach o tradycjach intelektualistycznych. Wśród uczniów utrzymywano jednak nadal silną dyscyplinę.
Twórcy pedagogiki nowego wychowania w swoich założeniach odwoływali się do wiedzy psychologicznej. Bardzo krytycznie odnosili się do poglądów dziewiętnastowiecznych na temat dziecka, które było traktowane jako własność rodziców. Takie podejście do dzieci pozbawiało ich zupełnie praw. Okres dzieciństwa był traktowany jako czas przygotowania do dojrzałości. Pedagogika nowego wychowania sprzeciwiła się takiemu przedmiotowemu traktowaniu dzieci i wysunęła postulaty dotyczące autonomii okresu dzieciństwa oraz osobowego podejścia do dzieci. Zaczęto kłaść nacisk na indywidualne podejście do każdego ucznia, tak, aby mógł on w pełni rozwijać swoje zainteresowania i wyrażać swoje uczucia.
Twórcy pedagogiki nowego wychowania swoje poglądy zaczerpnęli z kilku źródeł:
Naturalizm Jana Jakuba Rousseau, wyrażony w głównym jego dziele - "Emil czyli o wychowaniu".
Jan Amos Komeński i jego "Wielka dydaktyka"
Pragmatyzm Williama Jamesa
Aktywizm Johna Deweya.
Pedagogika kultury.
Filozofia Henryka Bergsona
Personalizm
Psychologia eksperymentalna
Założenia tych nurtów pedagogicznych, z których skorzystała i na bazie których rozwinęła się pedagogika nowego wychowania to: wolność w wychowaniu; rozwój dziecka zgodny z naturą; uwzględnianie praw dziecka; podkreślenie indywidualności dziecka; koncentracja na osobowości dziecka; powszechność oświaty; zdobywanie wiedzy ma się opierać na osobistym doświadczeniu; aby materiał był dobrze przyswojony musi zostać zinterioryzowany; uczenie się na drodze osobistych poszukiwań, a nie jako gotowe dawki wiedzy; proces wychowania ma prowadzić do aktywnego uczestniczenia jednostki w życiu społecznym poprzez socjalizację; nacisk na ekspresję w wychowaniu i intuicję
w poznawaniu; wiara w twórcze siły, możliwości człowieka, akcentowanie jego kreatywności; poznawanie świata przez sztukę; rezygnacja ze schematyzmu.
Pedagogika nowego wychowania wielką wagę przywiązywała do ekspresji. Ekspresja stała się główna metodą nauczania i wychowania w "szkołach reform", w "szkołach twórczych". Dzięki ekspresji rozwijała się u dzieci wyobraźnia, pogłębiała się ich sfera uczuć. Ekspresja wpływa na kształtowanie wrażliwości estetycznej, rozwija indywidualność, pomaga poznać świat, jest pomocna
w komunikacji interpersonalnej, zwłaszcza u dzieci.
Krytyka pedagogiki nowego wychowania.
Główna krytyka założeń pedagogiki nowego wychowania dotyczyła przeakcentowania pewnych zasad: zbytniego nacisku na indywidualizm, zbyt mocnego zwrócenia się w stronę natury człowieka, przesadnego eksponowania ekspresji. Pomimo, że pedagogika nowego wychowania wiele wniosła do dorobku pedagogicznego, nie zawsze przynosiła pozytywne efekty, gdyż popadała w skrajności. Efektem tego byli wychowankowie nowych szkół, którzy nie bardzo potrafili odnaleźć się w społeczeństwie. Fascynacje założeniami pedagogiki nowego wychowania prowadziły do powstawania pedagogicznych autorskich programów.
Marii Montessori - lekarz, pedagog, psycholog, psychiatra - jest twórczynią własnej pedagogiki. Interesował ją rozwój dzieci w każdym z wymiarów jego życia, w okresie od narodzenia
do dziewięciu lat. W 1907 założyła dom opieki społecznej. Był on przeznaczony dla dzieci jako miejsce ich zamieszkania i nauczania. Realizowano w nim jej autorski program nauczania, oparty na etapach i fazach rozwojowych dzieci.
Podstawowe założenia pedagogiki Marii Montessori:
Bazą jest naturalny rozwój dziecka, w wymiarze biologicznym i społecznym
Indywidualizm
Podmiotowe traktowanie każdego ucznia
Samodzielność
Koncentracja na doświadczaniu i przeżywaniu.
Celestyn Freinet - autorski program nauczania w szkole podstawowej.
W szkołach, które wprowadziły jego program zaczęły pojawiać się gazetki ścienne, które ubogaciły klasy i korytarze. Prowadzono zajęcia z użyciem technik swobodnej ekspresji. Dzieci rozwijały swoja artystyczną twórczość. Posiadały szerszy dostęp do wiedzy dzięki encyklopediom, w które się szkoły zaopatrywały, dzięki przedrukowywanym tekstom o różnorodnej tematyce. Wprowadzano nauczanie przez doświadczanie. Uczniowie kontaktowali się z kolegami ze szkół sąsiednich i dalszych, także z zagranicy, co zwiększało ich zdolności komunikacyjne, rozwijało zachowania prospołeczne, wspomagało ich proces socjalizacji.
Rudolf Sztajner - twórca szkoły waldorfowskiej. Uważał za konieczność rozwoju w trzech wymiarach życia: duchowo-kulturowym, gospodarczym i prawno-politycznym. Osiąganie dojrzałości w tych wymiarach dokonuje się przez: akcentowanie wolności dziecka, także etycznej, rozwijanie jego indywidualności i osobistych potencjalności oraz ekspresji. Uważał, że szkoły powinny być powszechne, dla wszystkich dzieci. Każda szkoła powinna posiadać swój własny program. Szkoły jako wolne instytucje powinny organizować imprezy kulturalne, dla większej integracji i uspołecznienia dzieci. Od nauczycieli wymagał wysokiego etosu pracy.