Rynek papierów wartościowych

LITERATURA:

1. Tarczyński Rynki kapitałowe,

2. K. Nowak Polski rynek kapitałowy (rozdział 1,3,4.1., 4.2.),

3. A. Weron, R. Weron Inzynieria finansowa (rozdział 2 i 3),

4. W. Bie Rynek papierów wartościowych (rozdział 6),

5. Jajuga Jak inwestować w papiery wartościowe (rozdział 1,3,4),

6. Z. Fedorowicz rynek kapitału (punkt 1.3, 2.4, rozdział 4),

7. Praca zbiorowa giełdy w gospodarce światowej (rozdział 3.1.),

8. Ustawa z 21.08.97r prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (Dz.U Nr 118/ 97 poz.754 zm. 23.07.98; Dz.U. Nr 107/ 98 poz. 665),

Cały rynek w gospodarce można podzielić na rynek realny i rynek finansowy.

1. Rynek realny- obejmuje rynek dóbr i usług konsumpcyjnych i rynek czynników produkcji.

1. Rynek czynników produkcji dzielimy na:

• Rynek pracy,

• Rynek rzeczowych majątków obrotowych,

• Rynek rzeczowych majątków trwałych:

• Rynek nieruchomości,

• Rynek dóbr inwestycyjnych.

2. Rynek finansowy:

1. Rynek pieniężny:

• Rynek pieniądza kredytowego,

• Rynek walutowy,

2. Rynek kapitałowy:

• Rynek depozytów bankowych,

• Rynek kredytowy,

• Rynek papierów wartościowych.

PODZIAŁ RYNKU PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Publiczny rynek papierów wartościowych- proponowanie nabycia lub nabywania w sesji papierów wartościowych, przy wykorzystaniu środków masowego przekazu, lub w inny sposób, jeżeli propozycja jest skierowana do więcej niż 300- osób lub do nieoznaczonego adresata np. ogłoszenia w gazecie.

Jeżeli propozycja będzie skierowana do konkretnego adresata do nie więcej niż 300 osób to jest to wtedy rynek papierów wartościowych niepubliczny.

rynek publiczny- to rynek regulowany, tj. system obrotu papierami wartościowymi dopuszczonymi do publicznego obrotu zorganizowany w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert nabycia i zbycia tych papierów zapewniony jest powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie oraz zachowane są jednakowe warunki nabywania i zbywania tych papierów.

Aby funkcjonować na publicznym rynku trzeba uzyskać zgodę na wypuszczenie tych papierów (zgody nie potrzebuje Skarb Państwa).

Zapewniony jest powszechny i równy dostęp do papierów wartościowych w tym samym czasie. Tu na cenę papierów wartościowych oddziałują różne czynniki, zależy co się dzieje u emitenta, są to posiadacze papierów wartościowych, mogą zyskać lub stracić dlatego ci którzy mieliby uzyskać informacje to kupią szybko akcje takiej spółki, itp. W spółkach notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych mają obowiązek poinformowania o zmianach wpływających na akcję do Rady Giełdy, Komisji Papierów Wartościowych i do Serwisu Prasowego (Royters, Prasowa Agencja Informacji, PAP).

Jeżeli ktoś wykorzysta informacje to jest za to karany (te które docierają do niektórych wcześniej) te działania zabronione nazywa się insiding a korzystający to insider.

Wezwanie do sprzedaży- firma która chce kupić akcje wzywa innych do odprzedaży akcji i ich cena jest wtedy kilka lub kilkadziesiąt procent wyższa.

Inna sytuacja zabroniona na rynku regulowanym to spółdzielnia- zabronione jest manipulowanie kursem lub ceną akcji tak, żeby doprowadzić do ich spadku lub do wysokiego wzrostu. Zmienia się kilku inwestorów, łączą swoje środki próbują podwyższyć cenę, aby ten kurs pociągnąć do góry (by korzystniej sprzedać). Albo chcą nabyć akcje to wtedy manipulują tak by obniżyć cenę akcji.

Na rynku publicznym obrót musi być zrealizowany przez uprzywilejowane do tego osoby przez uprawnione do tego osoby (CETO- Centralna Tablica Ofert, Biura maklerskie, itp.).

Na rynku niepublicznym obrót dokonywany jest na zasadzie cywilnej umowy kupna- sprzedaży (między np. osobami prywatnymi). Jest to zwykła umowa kupna - sprzedaży, trzeba zapłacić opłatę skarbową, o ile zyski z obrotów na giełdzie nie są opodatkowane to przy kupnie są opodatkowane.

TP S.A.- do publicznego obrotu około 15% a reszta należy do Skarbu Państwa, a później , a później zaprosił na nabycie około 15%, w 3 zaprosił do sprzedaży 25%-35%, ale nie wiadomo czy sprzeda ten strategiczny pakiet.

RYNEK DZIELIMY NA:

1. Publiczny obrót pierwotny- proponowanie przez emitenta lub subemitenta usługowego nabywania emitowanych w sesji papierów wartościowych w nowej emisji lub ich nabywanie.

2. Publiczny obrót wtórny- proponowanie przez podmioty inne niż emitent lub subemitent usługowych nabycia emitowanych w sesji papierów wartościowych lub nabywanie tych papierów.

3. rynek pierwotny- mamy z nim doczynienia, gdy wypuszczane są nowe akcje przez firmę (gdy następuje „pierwsza sprzedaż akcji”).

Inwestorzy- ci co nabywają papiery wartościowe. Na rynku pierwotnym istnieje relacja między emitentem a inwestorem.

4. rynek wtórny- proponowanie i nabywanie przez podmiot inny niż emitent, czyli między inwestorami. Jeżeli emitent kupowałby swoje akcje w celu umorzenia (wycofania) to też będzie rynek wtórny.

Emisji akcji w pierwszym obrocie nie musi koniecznie dokonywać firma, która emituje, trzeba być jej właścicielem, on może dokonać emisji.

Papiery wartościowe nie są materialne, są tylko na nośnikach magnetycznych bo ludzie je fałszowali. Przedmiotem obrotu są papiery wartościowe (np. akcje, obligacje, bony skarbowe, weksle, itp.).

5. listy zastawne- szczególne papiery wartościowe, są one zabezpieczone hipotecznie, może je emitować bank hipoteczny i musi mieć do tego upoważnienie (ma to BPH). Bank udziela komuś kredytu, część tych kredytów jest zabezpieczeniem na nieruchomościach (np. budowa) hipotecznie. Może on wyemitować listy zastawne, to zabezpieczenie jest też hipoteką. Jeżeli się go sprzedaje, to mamy za to pieniądze. Jest to papier dłużny, tzn. bank zobowiązuje się do jego wykupienia w określonym czasie i z odpowiednimi odsetkami. Mają one bardzo długi okres. Górna granicą jest 50% wartości nieruchomości, na którą został wystawiony

POCHODNA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH, PEWNE PRAWA ZWIĄZANE Z PAPIERMI WARTOŚCIOWYMI:

1. Prawo poboru- prawo pierwokupu nowych emisji akcji przez dotychczasowych właścicieli akcji.

2. Warranty- związane są z akcjami lub indeksami giełdowymi,

3. Opcje (różnego rodzaju).

PODMIOTY FUNKCJONUJĄCE NA RYNKU PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH:

1. Podmioty organizujące i nadzorujące rynek papierów wartościowych, najważniejszą jest:

1. Komisja Papierów Wartościowych i Giełdy- ma szerokie uprawnienia. Zadania KPWiG:

• Sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu i konkurencji publicznego obrotu , zapewnienie rzetelnego dostępu do informacji na rynku papierów wartościowych,

• Upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych (realizuje poprzez sponsorowanie badań, konkursów, prac magisterskich, symulacjach giełd),

• Przygotowywanie projektów aktów prawnych związanych z RPW,

• Dopuszczanie papierów wartościowych do obrotu publicznego (trzeba mieć tą zgodę),

• Licencjonowanie pośredników obrotu publicznego (to maklerzy i doradcy inwestoryjni),

• Udzielanie zezwoleń na prowadzenie domów maklerskich (oraz cofanie zezwoleń). Domy maklerskie mogą mieć POK-i (Punkt Obsługi Klienta).

2. Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KPWD) przede wszystkim pełni funkcję izby rozliczeniowej, np. przy każdej giełdzie papierów wartościowych:

• Rozlicza transakcje w obrocie, przede wszystkim w obrocie wtórnym,

• Rejestruje papiery wartościowe w publicznym obrocie (obligacje także). Rozliczenia następują w ciągu 3 dni roboczych,

• Nadzoruje zgodność wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych znajdujących się w obrocie,

• Realizuje zobowiązania emitentów wobec uprawnionych z papierami wartościowymi (np. odsetki z tych papierów)

• Rozliczenia wszystkich transakcji na rynku papierów wartościowych,

2. Grupa podmiotów pośredniczących na rynku papierów wartościowych:

1. Domy maklerskie- zajmują się pośrednictwem. Są najliczniejsze w tej grupie. Na rynku papierów wartościowych dokonuje się transakcji za pomocą pośrednika. Pobierają oni prowizję degresywną (w stosunku do wartości jaka jest ustalona w %) lub liniową (stawka się nie zmienia wraz z obrotem). PKO S.A. ma CDM- Centralny om Maklerski. Tu są maklerzy i doradcy inwestycyjni (doradzają i zarządzają). Muszą oni mieć licencję.

2. Instytucje zajmujące się obrotem na rynku wtórnym:

1. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie,

2. CETO- notowane są tu akcje małych spółek. Transakcje zawierane są podobnie jak na giełdzie,

3. PGF- Polska Grupa Finansowa zajmuje się np. warrantami, opcjami- pochodne papierów wartościowych,

4. WGT- Warszawska Giełda Towarowa.

3. Na rynku niepublicznym obrotem zajmują się domy maklerskie.

3. Grupa inwestorów:

1. Instytucjonalni,

2. Indywidualni,

Inwestorzy instytucjonalni to instytucje finansowe (f-sze inwestycyjne, banki, fundusze emerytalne, ubezpieczyciele).

Rodzaje funduszy

Fundusze otwarte - cechy:

• zmienność kapitału, którym dysponuje firma,

• zmienność liczby uczestników,

• nie emitują swoich akcji, jeśli ktoś chce do niego przystąpić nabywa się jednostki uczestnictwa,

• można wyjść z tego funduszu sprzedając jednostki uczestnictwa funduszowi,

• najczęściej są to spółki akcyjne,

• fundusz działa na rynku kapitałowym inwestując w akcje

Fundusze zamknięte - cechy:

• stały kapitał i stała liczba uczestników,

• pozyskują kapitał w wyniku emisji papierów wartościowych - certyfikaty inwestycyjne, zbierają w ten sposób kapitał do obrotu i nie można go przedłużyć do umorzenia,

• określony okres w jakim będą funkcjonowały.

• W Polsce - „SEZAM” od 09.1999

• certyfikaty inwestycyjne można tylko sprzedać na rynku wtórnym, fundusz ich nie odkupi. W Polsce rynkiem wtórnym jest Centralna Tablica Ofert.

Rodzajem zamkniętych funduszy są Narodowe Fundusze Inwestycyjne,

Fundusze otwarte ze względu na rodzaj lokat:

1. fundusze agresywne - w portfelu najwięcej jest akcji około 70%, największe ryzyko,

2. fundusze zrównoważone - około 60% obligacji i 40% akcji, ryzyko średnie,

3. fundusze pieniężne - są to lokaty pieniężne,

4. fundusze papierów dłużnych - walory lokuje się przede wszystkim w obligacje i bony skarbowe.

Jest to jedna z możliwości lokowania środków pieniężnych.

Ogólne problemy związane z funkcjonowaniem rynku wtórnego.

Najpierw akcja musi się znaleźć na rynku pierwotnym (nabycie od emitenta) aby mogła znaleźć się na rynku wtórnym.

EMISJA AKCJI:

1. emisja z prawem poboru - prawo pierwokupu akcji mają dotychczasowi właściciele. Nie zmienia struktury akcjonariatu.

2. emisja plasowana - zmiana dotychczasowej struktury akcjonariatu, kierowana do konkretnego inwestora lub grupy inwestorów.

3. emisja założycielska (połączeniowa) - emisja dokonywana w celu przejęcia innego podmiotu.

4. emisja kapitalizacyjna - nie zwiększają się kapitały własne. Emisja taka zatrzymuje cały zysk, firma nie wypłaca dywidendy a daje akcjonariuszowi nowe akcje.

RODZAJE EMISJI:

1. „kto pierwszy ten lepszy” - pula określonych akcji do sprzedaży, rozdzielono je na Domy Maklerskie, a tam sprzedawano je każdemu, aż do momentu ich wyczerpania.

2. poprzez redukcję - eliminuje zakup tylko przez tych dla których starczyło. Sztywna cena, określony termin zapisu, o zakupie nie decyduje kolejność zgłoszeń. Ustala się ile osób zapisało się w toku subskrypcji. Jeżeli liczba akcji subskrybowanych jest mniejsza od liczby akcji emitowanych to akcje dostaną wszyscy. Jeżeli jest odwrotnie to każdy otrzyma zmniejszoną liczbę akcji.

(Pojęcia stopa satysfakcji i stopa redukcji)

3. przetargowy- ustala się tylko cenę minimalną. Składa się zamówienia na akcje i proponuje się własną cenę zakupu akcji. Jednak wszyscy nabędą akcje po jednakowej cenie. Jeśli jednak zabraknie akcji dla wszystkich chętnych, to osoby które zaproponowały cenę niższą niż ostateczna (ustaloną przez WZA) nie dostaną akcji wcale.

SPOSOBY TRAFIANIA AKCJI NA OBRÓT WTÓRNY

1. Należy otworzyć rachunek inwestycyjny w Domu Maklerskim. Rachunek taki składa się z dwóch części.

2. Świadectwo depozytowe - stwierdza, że jest się posiadaczem takiej ilości akcji danej spółki.

Trzeba świadectwo depozytowe potwierdzić. Po potwierdzeniu wpisują te akcje na nasz rachunek inwestycyjny.

3. Wówczas można obracać papierami wartościowymi (akcjami) na Giełdzie Papierów Wartościowych.

Podstawowa instytucja na rynku wtórnym - Giełda Papierów Wartościowych

giełdą papierów wartościowych są regularne spotkania odbywające się w określonym czasie i miejscu, podporządkowane określonym normom i zasadom spotkania osób pragnących zawrzeć umowę kupna - sprzedaży oraz osób pośredniczących zawieraniu transakcji których przedmiot stanowią zamienne papiery wartościowe, przy czym ceny owych transakcji ustalane są na podstawie układu popytu i podaży, a następnie podawane do publicznej wiadomości.

Giełda pozwala skoncentrować podaż i popyt na papiery wartościowe na rynku wtórnym.

GPW - powstanie 04.1991 rok, na początku notowania 1 raz w tygodniu, 5 spółek.

Teraz od poniedziałku do piątku.

Sesja giełdowa od 9 do 16.

Transakcje muszą odbywać się za pomocą pośredników. Na Giełdzie transakcje mają prawo zawierać tylko członkowie Giełdy (Domy Maklerskie). Transakcje tylko na papierach zamiennych.

Elementy giełdy:

Każda giełda ma swój regulamin, który określa zasady na podstawie których giełda funkcjonuje, wymogi jakie muszą spełniać spółki aby mogły uczestniczyć w notowaniach giełdowych.

Na każdej giełdzie transakcje mogą zawierać tylko członkowie giełdy. Członkiem giełdy mogą być: instytucje finansowe, banki, domy maklerskie.

Obrotem są zamienne papiery wartościowe, tzn. towar musi być doskonale zamienny, towaru na giełdzie się nie ogląda.

Giełda dopuści do obrotu akcje na okaziciela a nie imienne- trzeba je najpierw przekształcić na papiery wartościowe na okaziciela, na giełdzie nie obraca się papierami imiennymi.

Cena towaru na giełdzie jest uwarunkowana od popytu i podaży. Duży popyt- mała podaż kurs rośnie. Mały popyt- duża podaż kurs maleje.

Ceny podawane są do publicznej wiadomości. Oficjalnym dokumentem giełd jest ceduła giełdowa, która publikuje kursy, ceny i podstawowe informacje o spółkach notowanych na giełdzie. Giełdy korzystają także z mediów, agencji prasowych, telegazety, Internetu.

Żeby wykonać transakcję inwestor musi złożyć zlecenie sprzedaży (kupna) w domu maklerskim, gdzie ma otwarty swój rachunek.

Zlecenie sprzedaży musi zawierać:

1. akcje jakiej spółki chce sprzedać,

2. ile akcji chce sprzedać,

3. do kiedy zlecenie jest ważne,

4. za ile chce sprzedać; może to zrobić w dwojaki sposób:

• podać limit ceny S 100 KB PBI 18.03 12,0 (nie taniej niż po 12 zł),

• nie określać limitu ceny S 100 KB PBI 18.03 PKC (PKC po każdej cenie),

Zlecenie kupna również składamy w domu maklerskim, gdzie mamy rachunek (nie musi to być ten sam dom maklerski co przy sprzedaży, ważne jest aby mieć na rachunku pieniądze na zakup akcji),

• podać limit ceny K 20 AGROS 18.03 95,0 (po cenie nie wyższej niż 95,0 zł),

• PKC,

Zlecenie trzeba złożyć przed sesją giełdy.

Każda giełda ma swój system ustalania notowań oraz sposób określenia kursu. Podstawowe dwa sposoby ustalania notowań:

1. ciągły,

2. w systemie jednolitego kursu dnia; na naszej giełdzie jest stosowany jednolity kurs dnia. Podstawową cechą jest to, że wszystkie transakcje kupna- sprzedaży w danym dniu są dokonywane po tej samej cenie (cena nie zmienia się w ciągu dnia). Każda spółka ma swój ośrodek dyspozycyjny, który ustala dla niej kurs dnia.

Jednolity kurs dnia ustala makler specjalista. Wszystkie zlecenia jakie są dokonywane, dotyczące np. spółki AGROS muszą trafić do jednego maklera specjalisty. Każda spółka notowana na giełdzie ma wyznaczonego tylko jednego maklera specjalistę, jest nim najczęściej dom maklerski, ale może być również bank lub instytucja.

Makler specjalista musi uporządkować wszystkie transakcje i ustalić kurs dnia. Musi sporządzić arkusz zleceń, zbierze i uporządkuje w nim wszystkie zlecenia kupna i sprzedaży w określony sposób.

Arkusz zleceń musi być sporządzony przed sesją.

FIXING- kurs ustalony. Makler specjalista ma pewne zasady ustalania kursu i wynika to z regulaminu giełdy.

Kurs w danym dniu nie może różnić się o ± 10%, co kurs odniesienia (z poprzedniej sesji giełdowej), kurs dnia poprzedniego jest poddawany korekcie.

Rynek zrównoważony- mamy doczynienia jeżeli może być zrealizowany max wolumen obrotu bez przekraczania widełek ± 10%,

Rynek niezrównoważony- jeżeli zmaksymalizowanie obrotu wymagałoby przekroczenia poza dopuszczalny zakres wahań ± 10%.

W systemie fixingu nie dopuszcza się wyjścia poza dopuszczalne granice.

Na rynku niezrównoważonym makler nie będzie mógł zrealizować max wolumenu obrotu, będzie musiał ograniczyć realizację niektórych zleceń (czyli dokonać ich redukcji (zrealizowanie części zlecenia co do ilości)

• w przypadkach, kiedy zrównoważenie przekroczy pewne granice to transakcje mogą być zawieszone,

• jeżeli makler musiałby dokonać redukcji 80%, to wtedy transakcje danym walorem zostają zawieszone, zostaje ogłoszony tylko kurs odniesienia,

• jeżeli niedojdzie do żadnej transakcji, to wtedy pojawi się oferta kupna ok. (nadwyżka po stronie popytu) lub oferta sprzedaży os (nadwyżka po stronie podaży).

SKŁADANIE ZLECEŃ KUPNA - SPRZEDAŻY PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH.

Najistotniejsze przy składaniu zleceń pap. wartościowych jest jakiej spółki papiery chcemy kupić labo sprzedać, ile chcemy kupić lub sprzedać i po jakiej cenie.

Zlecenia mogą być:

1. z limitem ceny

2. bez limitu ceny

np. kupno AMICA kupno 100 szt cena 30zł - limit ceny oznacza, ono polecenie dla maklera, że chcemy kupić 100 akcji po cenie nie wyższej niż 30 zł ( maksymalna cena, za którą jesteśmy skłonni zapłacić). Możemy nie podawać limitu ceny, a zakupić akcje PKC ( po każdej cenie), jaka będzie na giełdzie.

Np. spółka AGROS sprzedaż 100 szt. cena - 31 zł (cena minimalna)

Zlecenie sprzedaży z limitem ceny oznacza, że chcemy sprzedać za cenę nie niższą niż 31 zł. Może też być zlecenie PKC.

Limit sprzedaży - cena minimalna, po jakiej chcemy sprzedać akcje

Limit kupna - cena maksymalna, po której chcemy kupić akcje.

Przed rozpoczęciem sesji zlecenie musi być złożone na tydzień wcześniej. Wygasa z momentem okresu na jaki zostało złożone np. jeden tydzień.

Zlecenia trafiają na sesję giełdową, aby dokonać transakcji na tzw. rynku jednolitym:

1. Notowania w systemie jednolitego kursu dnia ( w systemie fixingu) od 10⁰⁰ do 12⁰⁰.

2. Notowania ciągłe od 12⁰⁰ do 16⁰⁰. Na rynku jednolitym kurs ulega zmianie od bieżących relacji popytu i podaży.

System fixingu polega na tym, że na początku sesji ustala się kurs pap. Wartościowych i wszystkie akcje, jakie zostaną będą dokonane po stałym kursie. Przy notowaniach ciągłych kurs jest zmienny.

Osobą - instytucją odpowiedzialną za ustalenie kursu jest makler - specjalista. Nie może być dla spółki dwóch maklerów specjalistów. Spółka może mieć tylko jednego maklera specjalistę.

Makler - specjalista ustala cenę kursu dnia par cassier - ustalając kurs dnia musi uwzględnić wymogi wynikające z tego systemu.

zasady par cassie'r:

1. Makler - specjalista musi ustalić w taki sposób cenę, aby jak najwięcej akcji zmieniło właścicieli (czyli jak najwięcej akcji mogło podlegać kupnu i sprzedaży), musi zmaksymalizować wolumen obrotu (ilość). Ta zasada nie zawsze daje się pogodzić z zasadą ±10%

2. Powinny być zrealizowane wszystkie zlecenia kupna - sprzedaży po każdej cenie, wszystkie zlecenia z limitem ceny wyższym od kursu dnia, wszystkie zlecenia sprzedaży z limitem niższym od kursu dnia, mogą być zrealizowane w całości, części lub niezrealizowane. Zlecenia trafione w kurs dnia muszą być zrealizowane w całości.

Ograniczenia na giełdzie dla maklera specjalisty.

1. Kurs odniesienia - kurs z poprzedniej sesji. Kurs dnia może wzrosnąć lub zmaleć do kursu odniesienia o ± 10%.

Makler - specjalista musi sporządzić arkusz zleceń.

Arkusz zleceń

20 zł - kurs odniesienia

Kupno			Sprzedaż
Ilość akcji	Skumulowana ilość akcji	Cena	Cena	Skumulowana ilość akcji	Ilość akcji
1500	1500	PKC po każdej cenie		11.000	3.000
3.500	5.000	22,-	22,-	8.000	2.000
2.000	7.000	21,50,-	21,50,-	6.000	2.000
1.000	8.000	21,-	21,-	4.000	2.000
2.000	10.000	20,-	20,-	2.000	2.000

Po sesji ogłaszane są ceny

21,5 zł nadwyżka sprzedaży n s i liczba określająca, jaka część zleceń jest niezrealizowana n k

50% sprzedaży

Ceduła giełdowa - oficjalny dokument giełdy, wyniki sesji.

Nadwyżka kupna - sprzedaży na rynku zrównoważonym występuje wówczas, kiedy papiery wartościowe trafiły na kurs dnia; o 10⁴⁰ są znane kursy spółek, rozpoczyna się aktywna część sesji zwana dogrywką; dogrywka składa się z dwóch faz; obie trwają 45 min.

Faza I dogrywki tzw. faza ofertowa - swoją ofertę składa makler specjalista - 1000 akcji do sprzedania po 21,50. Można w tej części składać zlecenia równoważne, zlecenia kupna po 21,50 do momentu, gdy jego oferta zostanie wyczerpana.

Faza II dogrywki - przechodzi się do dogrywki dwustronnej po wyczerpaniu oferty maklera specjalisty - teraz można składać zlecenia kupna i sprzedaży.

Makler specjalista ma prawo do interwencji na rynku. Ma za zadanie podtrzymywanie płynności kupna - sprzedaży. Może dokonać zlecenia na własny rachunek ( po kursie dnia). Może złożyć 2 - krotnie zlecenie przed sesją ( lub w trakcie) - tzw. prawo poboru oraz po sesji. Makler - specjalista nie może spełnić kryteriów par cassier ( czasami) - nie udaje mu się zmaksymalizować wolumen obrotu, żeby kurs mieścił się w widełkach
10%; kiedy popyt znacznie przewyższa podaż i odwrotnie.

Kupno			Sprzedaż
Ilość akcji	Skumulowana ilość akcji	Cena	Cena	Skumulowana ilość akcji	Ilość akcji
2.000	2.000	PKC
1.000	3.000	22,50	22,50	3.200	1.000
1.500	4.500	22,00	22,00	2.250	550
1.700	6.200	21,00	21,00	1.700	500
2.300	8.500	20,00	20,00	1.200	200
2.500	11.000	19,00	19,00	1.000	700
			PKC	300	300

W przypadku rynku niezrównoważonego makler nie będzie się kierował regułą. Będzie musiał dokonać redukcji wszystkich zleceń.

Cena - 22,-

Możemy sprzedać - 2.250 akcji

Maksymalizacja wolumenu obrotu wymagałaby wyjścia poza dopuszczalny poziom ceny kursu nazywany rynkiem niezrównoważonym. Makler będzie musiał dokonać redukcji wszystkich zleceń, redukcja kupna 4.500; sprzedaż 2.250; cena 22,-. Redukcja 0 2.250 o 50%, redukcja nastąpi po zamknięciu pierwszej części sesji.

Rynek bardziej skrajny niezrównoważony

Kupno			Sprzedaż
Ilość	Skumulowana ilość akcji	Cena	Cena	Skumulowana ilość akcji	Ilość
5.000	5.000	PKC
5.000	10.000	22,50	22,50	3.000	1.200
2.000	12.000	22,00	22,00	1.800	700
3.000	15.000	21,00	21,00	1.100	400
5.000	20.000	20,00	20,00	700	200
2.000	22.000	19,00	19,00	500	300
			PKC	300

Cena - 22 zł redukcja 0 85%

22,- - oferta kupna ok. oferta sprzedaży

Makler może dokonać redukcji o 85% (nie można przekroczyć 80%). Jeżeli redukcja przekroczy 80% to pojawi się oferta kupna - określa stan rynku, żadne liczby się nie pojawiają, rynek jest niezrównoważony i zawieszone zostały ( nie dokonano) obrotu akcjami spółki. Ogłaszany jest kurs odniesienia na następną sesję np. 22,-. Jeżeli taka sytuacja powtarza się przez kolejne sesje to Rada Giełdy znosi ograniczenie 10%. Te widełki nie obowiązują przy pierwszym zleceniu i na tej sesji nie można składać zleceń PKC.

Rynek obligacji - zasady

1. Nie notuje się obligacji w złotych, lecz w procentowej cenie nominalnej tick 0,10%; maksymalna zmiana 5% z sesji na sesję.

2. Do rozliczenia transakcji stosuje się cenę rozliczeniową = kurs * cena nominalna + skumulowane odsetki

Cn= 100zł

K =98,3

Cr = 100 * 98,3% + odsetki na dzień zawarcia transakcji

Do określenia koniunktury na giełdzie służą indeksy ( np. WIG obejmuje wszystkie spółki na rynku podstawowym).

Ogólna właściwość giełdy- wzrosty i spadki spółek- indeksy giełdowe- podstawowe i inne, dodatkowe

DAX CAC NIKKEI NOWY JORK

FTSE - Londyn

WIG - Warszawa

WIG - wszystkie spółki na rynku podstawowym; 10% wpływu ma indeks

WIG 20 - obejmuje 20 największych spółek z rynku podstawowego pod względem kapitalizacji i wielkości obrotu. Jedne spółki wchodzą do tego indeksu , drugie wychodzą rewizja dokonywana jest co kwartał i jego skład może się zmienić.

MIDWIG - dla średnich spółek 40 kolejnych spółek

WIRR - indeks wszystkich spółek z rynku równoległego

NIF - indeks Narodowych Funduszy Inwestycyjnych

R-WIG - indeks, który nie jest publikowany i ogłaszany

Charakterystyką rynku ciągłego jest to, że ceny się zmieniają w trakcie trwania sesji, tam się nie handluje pojedynczymi akcjami tylko blokami akcji; bloki są zależne od kursu, blok powinien mieć wartość 2.500 zł, blok jest jednostką transakcyjną, tylko kupić lub sprzedać krotność bloków, obligacje też są notowane na rynku ciągłym w blokach po 100 sztuk. Prawa poboru tylko notowane na rynku jednolitym.

NWZA - Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie. Spółka nie może kupować swoich akcji, tylko w przypadku ich skupu do umorzenia.

Dywidenta - wypłata dywidenty - dwie daty:

1. data ( dzień a) - dzień prawa do dywidenty np. 20.04.2000r,

2. data - dzień wypłaty dywidenty "dzień w"

W dniu 20.04.2000r trzeba być właścicielem akcji, aby wpłynęła wypłata. Dokonanie transakcji nie jest równoważne z byciem właścicielem akcji, następuje to w ciągu 3 dni roboczych. Prawo własności to prawo do wypłaty dywidenty

Zd - giełda podaje skrót - prawo do dywidenty

Bd - bez dywidenty

RYNEK

RYNEK REALNY

RYNEK FINANSOWY

RYNEK

CZYNNIKÓW

PRODUKCJI

RYNEK

PIENIĘŻNY

RYNEK

KAPITAŁOWY

RYNEK DÓBR

I USŁUG

KONSUMPCYJNYCH

RDB

RK

RPW

RW

RDB

RPW

RYNEK PUBLICZNY

PAPIERÓW

WARTOŚCIOWYCH

RYNEK NIEPUBLICZNY

PAPIERÓW

WARTOŚCIOWYCH

Inwestorzy instytucjonalni

STRATEGICZNI

Kupując znaczny pakiet akcji spółki, chcą mieć wpływ na zarządzanie.

PASYWNI

Mają pakiet 5 - 10% akcji, traktują to jako inwestycję finansową.

Fundusze inwestycyjne

Fundusze otwarte

Fundusze zamknięte

rachunek inwestycyjny

ŚRODKI PIENIĘŻNE

Papiery wartościowe (liczba)

---