PRAWA PÓŁKULA - dominuje w sferze umysłowej. Znajdują się w niej ośrodki odpowiedzialne za wyobraźnię, holistyczność (odbiera wiele inf. jednocześnie, myślenie kompleksowe), przestrzenność, metaforyczność, emocjonalność, uduchowienie, muzykalność, uzdolnienia plastyczne, seks i sny. Poza tym kontroluje lewą stronę naszego ciała.

LEWA PÓŁKULA - określana jest jako logiczna, zajmuje się mową, analizą i logiką. Ma również charakter sekwencyjny, matematyczny i dosłowny. Jest półkulą „językową”. Kontroluje prawą część ciała.

1. PŁAT CZOŁOWY - odpowiedzialny jest przede wszystkim za działanie, ze względu na umiejscowienie w nim kory motorycznej. Okolica ruchowa (zwana też motoryczną) znajduje się w tylnej części płata czołowego w obu półkulach. Współdziała ściśle z okolicą czuciową. Są w nim również ośrodki pisania, kojarzenia, oraz analiza i kontrola stanów emocjonalnych.

2. PŁAT SKRONIOWY - znajduje się w nim kora słuchowa, a także ośrodki węchowe. Okolica słuchowa znajduje się w tylno-górnej części płata skroniowego obu półkul. Pola obejmujące zakręt poprzeczny zwany zakrętem Heschla, są polami projekcyjnymi. Ich obustronne zniszczenie powoduje głuchotę. Pole gnostyczne obejmuje zakręt skroniowy górny. W nim dokonuje się analiza i synteza doznań słuchowych. Przy uszkodzeniu tego pola dźwięki są słyszane, ale nie rozpoznawane.

3. PŁAT CIEMIENIOWY - w tym płacie przeważają komórki czuciowe, choć znajdują się też ruchowe. Do okolic tych dochodzą sygnały czucia powierzchniowego skórnego (dotyku, bólu, temperatury itp.) oraz pewne odmiany sygnałów wewnętrznych, jak zmiana napięcia mięśni, sygnalizująca zmianę położenia ciała.

Płat ciemieniowy jest także odpowiedzialny za rozumienie języka symbolicznego, pojęć abstrakcyjnych, geometrycznych.

4. PŁAT POTYLICZNY - ośrodki wzroku, analiza koloru, ruchu, kształtu, głębi, skojarzenia wzrokowe, ocena, decyduje czy wrażenie jest analizowane i jaki jest jego priorytet.

TRZY GŁÓWNE OBSZARY RUCHOWE:

1. Pierwotna kora ruchowa : homunculus motoryczny.

Pobudzenia wywołują precyzyjne ruchy, pojedyncze mięśnie/ścięgna.

Mięśnie twarzy i głowy pobudzane obustronnie, pozostałe przeciwlegle.

2. Kora przedruchowa - ruchy planowane

Wolicjonalne działania senso-motoryczne, na podstawie danych zmysłowych

3. Dodatkowa kora ruchowa: organizacja również topograficzna.

Stymulacja: złożone ruchy, przygotowanie postawy ciała.

Organizacja sekwencji ruchów, np. obu rąk.

Działania ruchowe wymagające pamięci.

SZLAKI RUCHOWE:

• kora ruchowa => śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony => rdzeń kręgowy => mięśnie.

• kora ruchowa => móżdżek, most, rdzeń przedłużony => rdzeń kręgowy => mięśnie.

MÓŻDZEK - położony nad rdzeniem przedłużonym, zbudowany z dwóch półkul pokrytych korą z substancji szarej i połączonych tzw. robakiem; druga co do wielkości część mózgowia. Móżdżek jest znacznie mniejszy od mózgu (stanowi 1/7 jego objętości); jego powierzchnia jednak, dzięki pofałdowaniu, osiąga aż 3/4 powierzchni półkul mózgu.

Móżdżek jest ośrodkiem kierującym ruchami. Koordynuje je, a także wpływa na postawę. Kieruje też ruchami gałek ocznych, optymalizując i korygując ruchy całego ciała. Od sprawności móżdżku zależy zdolność utrzymywania równowagi. Móżdżek ma ścisłe fizjologiczne powiązania ze zmysłem równowagi zlokalizowanym w uchu wewnętrznym

Na dodatek móżdżek programuje motorykę: inicjuje, koordynuje i kończy ruchy celowe. Jest też "dystrybutorem mocy": siły skurczu mięśni szkieletowych.

- kontrola równowagi ciała;

- koordynacja ruchowa;

- utrzymywanie stałego napięcia mięśniowego

ŚRÓDMÓZGOWIE - górna część pnia mózgu położona pomiędzy mostem i międzymózgowiem; zawiera dużo substancji szarej; przez śródmózgowie przechodzą prawie wszystkie drogi nerwowe łączące półkule mózgowe z obwodem ciała:

• - zawiera ośrodki kojarzeniowe dla wzroku oraz ośrodki odruchowe dla wzroku i słuchu, wszystkie podporządkowane wyższym piętrom mózgowia;

• - bierze udział w koordynacji narządów wewnętrznych jako część układu przywspółczulnego;

• - bierze udział w koordynacji ruchów mięśni szkieletowych

RDZEŃ PRZEDŁUŻONY, MOST - dolna część pnia mózgu, stanowiąca przedłużenie rdzenia kręgowego:

• - zawiera ośrodki przywspółczulnego ukł. nerwowego; odpowiada za funkcje serca, automatyzm oddechu, ciśnienie krwi, wydzielanie potu, śliny, kaszel, połykanie, wymioty;

• - jest miejscem skrzyżowania się wielu dróg nerwowych - czuciowych i ruchowych, łączących różne części mózgowia oraz mózgowie z rdzeniem kręgowym

UKŁAD LIMBICZNY

Są to niektóre obszary płatów czołowych i ciemieniowych oraz inne struktury korowe, takie jak hipokamp, część kory węchowej, a także niektóre struktury położone pod korą, np. ciało migdałowate.

- kieruje naszymi zachowaniami, emocjami i jest miejscem powstawania popędów

- ma wpływ na czynności narządów wewnętrznych

HIPOKAMP

Położony jest wewnątrz mózgu. Współcześnie uważa się, że to właśnie hipokamp tworzy ślady pamięci w określonych polach kory asocjacyjnej, tworzących osobne "wyspy pamięci", a następnie - w miarę potrzeby - sam je odczytuje. Uszkodzenia hipokampu powodują, że człowiek nie potrafi płynnie korzystać ze swoich zasobów pamięci.

Dowiedziono naukowo, że osoby pozbawione hipokampu mają wielkie trudności z wyobrażeniem sobie abstrakcyjnych pojęć oraz nie odczuwają potrzeby odwołania się do istoty wyższej (brak religijnej świadomości).

OŚRODKI PAMIĘCIOWE

Miejscem magazynowania pamięci krótkotrwałej są synapsy.

Niektóre z ośrodków:

1. tylna część płata ciemieniowego - ośrodek pamięci wykonywania ruchów wyuczonych,

2. przednia część płata ciemieniowego - ośrodek pamięci dotyku,

3. płat potyliczny (dokładnie: pole przedpotyliczne) - ośrodek pamięci i zrozumienia widzianego obrazu,

4. zakręt skroniowy górny - ośrodek zrozumienia i pamięci dźwięków,

5. tylna część zakrętu skroniowego górnego - czuciowy ośrodek mowy (pamięci słyszanego i mówionego słowa),

6. zakręt kątowy - ośrodek pamięci znaków pisarskich (czytania i pisania),

7. pogranicze środkowej i tylnej części zakrętu czołowego górnego - ośrodek pamięci pisania znaków pisarskich.

OŚRODKI MOWY

1. ośrodek ruchowy mowy (tzw.ośrodek Brocka) leży w korze czołowej - obszar odpowiedzialny za „produkowanie mowy”. Uszkodzenie tej okolicy powoduje afazję ekspresyjną lub ruchową. Dotyczy trudności w tworzeniu języka. Zaburzenia wahają się między całkowitą niezdolnością mówienia a zdolnością tworzenia mowy ze znacznym wysiłkiem. Wypowiedź nie jest płynna, jest powolna, ekstremalnie oszczędna słownie - opuszczone przedimki, przyimki. Zaburzona jest prozodia. Zrozumienie języka na poziomie podstawowym pozostaje stosunkowo prawidłowe. Pacjenci zachowują wgląd w swoje zdolności lingwistyczne: wiedzą o tym, iż popełniają błędy, ale nie potrafią ich poprawić.

2. ośrodek rozumienia mowy (tzw.ośrodek Wernickego) leży w korze skroniowej - miejsce pamięci składowych dźwięków mowy, obszar pośredniczący w łączeniu słuchowo prezentowanych słów z ich znaczeniem. Uszkodzenie tej okolicy powoduje tzw.afazję czuciową: niezdolność rozumienia mowy tworzonej przez innych ludzi albo samego siebie. Chociaż proces tworzenia języka jest ogólnie płynny, bez problemów z artykulacją, wypowiedzi są składniowo i prozodycznie poprawne. tworzone słowa mają charakter żargonowy, częste neologizmy. Występuje semantyczna parafrazja. Pacjenci są nieświadomi swoich problemów (nie rozumieją swojej i innych mowy).

---