ZAŁĄCZNIK 11

Wariant 1 - jeden czynnik ograniczający

Należy ustalić nadwyżki cenowe poszczególnych produktów w przeliczeniu na jednostkę zasobu (czynnika) ograniczającego produkcję. Im wyższa nadwyżka cenowa na jednostkę tego czynnika, tym produkt jest bardziej opłacalny.

Przykład

n_c [zł/kg] = n_c [zł/szt.]/z_s [kg/szt.] (z_s - zużycie surowca)

Zasoby ograniczone - dostępny surowiec 6.000 kg.

Z porównania nadwyżek cenowych na jednostkę czynnika ograniczającego, a więc na kilogram surowca, wynika kolejność produktów z punktu widzenia ich opłacalności: M, K, L.

Sprawdzenie opłacalności

Kwota pokrycia przy założeniu pełnego wykorzystania surowca:

N_cK = 16 zł/kg × 6.000 kg = 96.000 zł lub

N_cL = 15 zł/kg × 6.000 kg = 90.000 zł lub

N_cM = 35 zł/kg × 6.000 kg = 210.000 zł lub

Dostępny surowiec należy przeznaczyć na produkcje wyrobów M, gdyż zapewnia on osiągnięcie najwyższej globalnej kwoty pokrycia, a tym samym maksymalnego zysku.

Rezygnacja z produktu przynoszącego stratę

Decyzja o rezygnacji z produktu powinna się opierać na porównaniu dotychczasowej straty na produkcie z kosztami stałymi, jakimi produkt ten jest obciążony. Jeżeli strata ta jest większa od kosztów stałych rozliczonych na produkt, należy zaprzestać wytwarzania rozpatrywanego wyrobu i odwrotnie, jeżeli strata jest mniejsza od kosztów stałych - produkcję należy utrzymać.

Jest to jednoznaczne z sytuacją, że jeśli strata jest większa od kosztów stałych przypisanych produktowi, to znaczy, że cena nie pokrywa nawet kosztów zmiennych i taki produkt należy wyeliminować. Jeśli strata jest mniejsza od kosztów stałych, to znaczy, że produkt przynosi pewną nadwyżkę cenową i to już uzasadnia pozostawienie go w programie produkcyjnym.

Przykład

Rachunek wyniku finansowego przedsiębiorstwa Z (dane w tys. zł):

Produkty	K	L	M	Razem
Przychody ze sprzedaży	120	150	200	470
Koszt wytworzenia sprzedanych produktów	82	65	80	227
Koszty ogólnozakładowe	30	20	36	86
Koszty sprzedaży	25	17	24	66
Razem koszty sprzedanych produktów	137	102	140	379
Zysk (+) strata (—) na sprzedaży	-17	+48	+60	+91

Zakłada się, że koszt wytworzenia produktów oraz koszty sprzedaży zawierają w sobie elementy zmienne i stałe, natomiast koszty ogólnozakładowe są w całości stałe.

Inne dane w [zł/szt.]

Produkty	K	L	M
Cena sprzedaży	10	37,5	25
Koszty zmienne wytwarzania	5	12,0	8
Koszty zmienne sprzedaży	1	2,5	2
Nadwyżka cenowa	4	23,0	15
Liczba produktów (szt.)	12.000	4.000	8.000

Problem decyzyjny: Czy zrezygnować z produkcji wyrobu K. Jak wpłynie to na wynik finansowy przedsiębiorstwa?

Rozwiązanie

Koszty stałe zaabsorbowane przez produkty (w tys. zł)

Produkty	K	L	M
Koszty wytworzenia w tym: koszty zmienne koszty stałe	82	655	80
		60 22	48 17	64 16
	Koszty sprzedaży w tym: koszty zmienne koszty stałe	25	17	24
		12 13	10 7	16 8
Koszty ogólnozakładowe stałe	30	20	36
Razem koszty stałe	65	44	60

Jeśli zaprzestaniemy produkować wyrób K, to nie poniesiemy straty w kwocie 17 tys. zł, ale również nie będziemy mieli pokrycia dla kosztów stałych wynoszących 65 tys. zł. Wynik finansowy łączny pogorszy się o 48 tys. zł, to jest o różnicę kosztów stałych (-65.000) i straty
(+ 17.000) i wyniesie 43 tys. zł, w porównaniu z 91 tys. zł w wariancie wyjściowym.

Dodatkowe założenia:

1. Moce produkcyjne zaangażowane na rzecz produktu K można wykorzystać do produkcji wyrobu L o najwyższej nadwyżce cenowej (37,5 - 14,5 = 23 zł/szt.),

2. Nie istnieją żadne ograniczenia tej produkcji,

3. Posiadane maszyny i zatrudnieni pracownicy przystosują się do wytwarzania wyrobu L bez dodatkowych nakładów,

4. „Zwolnione” moce pozwolą wyprodukować 6000 szt. wyrobów L.

Rachunek wyniku finansowego po zmianach (w tys. zł):

Produkty	L	M	Razem
Przychody ze sprzedaży	375 (10.000×37,5)	200	575
Koszty zmienne wytworzenia	120 (10.000×12)	64	184
Koszty zmienne sprzedaży	25	16	41
Razem koszty zmienne	145	80	225
Nadwyżka cenowa (marża brutto)	230	120	350
Koszty stałe	44 + 65 = 109	60	169
Zysk (+) strata (—) na sprzedaży	+121	+60	+181

Koszty stałe przypisane do produktu L zawierają także koszty stałe poprzednio przypisane do produktu K.

Zysk po zmianach jest wyższy o 90 tys. zł (181 tys. - 91 tys.).

Przykład

Spółka MAX zastanawia się nad wyborem jedynego z dwóch możliwych wariantów procesu produkcyjnego dla wytworzenia produktu S.

Dane wyjściowe (w zł):

Wariant	1	2
Cena sprzedaży produktu	20	20
Koszty zmienne produktu	12	14
Koszty stałe wytwarzania	30.000	20.000

Rozwiązanie

Sprzedaż zrównująca opłacalność obu wariantów wyrażona przychodem:

Jest to jednoznaczne ze sprzedażą 5.000 jednostek (100.000 zł/ 20 zł).

Przy sprzedaży poniżej 5.000 jednostek korzystniejszy będzie wa riant 2, natomiast przy sprzedaży powyżej 5.000 jednostek większy zysk osiągnie spółka stosując wariant 1.

Sprawdzenie

A. Zrównanie opłacalności przy 5.000 jednostek:

Z₁ = 5.000∙(20 - 12) - 30.000 = 10.000 zł

Z₂ = 5.000∙(20 - 14) - 20.000 = 10.000 zł

B. Sprzedaż niższa o 500 jednostek:

Z₁ = 4.500∙(20 - 12) - 30.000 = 6.000 zł

Z₂ = 4.500∙(20 - 14) - 20.000 = 7.000 zł

Wariant 2 zapewnia zysk wyższy o 1 tys. zł.

C. Sprzedaż wyższa o 800 jednostek:

Z_i = 5.800∙(20 - 12) - 30.000 = 16.400 zł

Z₂ = 5.800∙(20 - 14) - 20.000 = 14.800 zł

Wariant 1 zapewnia zysk wyższy o 1,6 tys. zł.

Przyjęcie specjalnego zamówienia

Problemem przyjęcia dodatkowego (specjalnego) zamówienia, po niższych cenach, występuje w sytu­acji, kiedy jednostka gospodarcza realizuje określony program produkcyjny, nie wykorzystując przy tym w pełni swoich zdolności produkcyjnych.

Wykorzystanie zdolności produkcyjnej należy do istotnych czynników powiększających nadwyżkę cenową, przeznaczoną na pokrycie kosztów stałych i zysk. Pojawia się tutaj problem ceny, po jakiej można sprzedać dodatkowe produkty czy też wykonać specjalne usługi. Otóż, jeśli dotychczasowa sprzedaż pokrywa wszystkie koszty stałe, to cena ta może być niższa od dotąd stosowanej na dany produkt.

Przykład

Przedsiębiorstwo A produkujące fotele biurowe i w skali miesiąca nie wykorzystuje 40 godzin czasu dyspozycyjnego maszyn i pracowników. Przedsiębiorstwo B, urządzające nowe biura, zwróciło się z pilną ofertą na produkcję 20 foteli, przy czym skłonne jest zapłacić cenę o 30% niższą od stosowanej przez producenta. Czy należy przyjąć to zamówienie? Jaki będzie jego wpływ na wynik finansowy?

Sprawozdanie ze sprzedaży za ostatni miesiąc (w zł):

Przychody ze sprzedaży (90 foteli × 600 zł/szt.) 54.000

Koszty wytworzenia:

- zmienne (90 foteli × 320 zł/szt.) 28.800

- stałe 9.500

Koszty sprzedaży i ogólnozakładowe - stałe 7.200

Razem koszty 45.500

Zysk (+)/strata (-) +8.500

Rozwiązanie

Rachunek przewidywany wyniku na sprzedaży (po przyjęciu specjalnego zamówienia):

Przychody ze sprzedaży [54.000 zł + 20 szt. × (600 zł/szt. × 70%)] 62.400

Koszty zmienne (28.800 zł + 20 szt. × 320 zł/szt.) 35.200

Nadwyżka cenowa (marża brutto) 27.200

Koszty stałe 16.700

Zysk (+)/strata (-) +10.500

(Nowa cena: 600 zł/szt. - 600 zł/szt.× 30%) = 420 zł/szt.)

Jest możliwy dodatkowy zysk 2.000 zł (10.500 - 8.500) i zamówienie należy przyjąć.

---