5.PSiZ// Systemy ochrony zdrowia w Polsce w okresie II RP i okresie powojennym.
(jeśli ktoś chce niech szuka książek na ten temat, mnie się nie udało, więc życzę powodzenia :P) w tym artykule są podane źródła wykorzystane do jego napisania 15 pozycji, pierwsze są z 1915roku...
Opieka zdrowotna w II Rzeczypospolitej
Sprawy związane z ochroną zdrowia społeczeństwa niepodległego Państwa Polskiego, obok konieczności uregulowania innych ważnych spraw społecznych dotyczących m.in. organizacji policji komunalnej, przedmiotu umów zawartych przez byłe władze okupacyjne w stosunku do majątku państwowego, czy przywrócenia obowiązującego w 1903 r. części Kodeksu Karnego, były jednymi z najważniejszych obszarów, którymi rozpoczął działanie rząd Jędrzeja Moraczewskiego.
Wyrazem tej troski było wydanie 4 kwietnia 1918 r dekretu o utworzeniu Ministerstwa Zdrowia Publicznego, Opieki Społecznej i Ochrony Pracy i przekazanie nowo powstałemu ministerstwu spraw publicznej służby zdrowia.[1] Na mocy kolejnego dekretu, Rada Regencyjna Królestwa Polskiego rozdzieliła kompetencje poprzedniego ministerstwa tworząc w to miejsce dwa: Ministerstwo Zdrowia Publicznego i Opieki Społecznej oraz Ministerstwo Ochrony Pracy, którym przekazała sprawy „do odnośnych dziedzin należące”[2]. Obowiązek Państwa Polskiego w kwestii objęcia opieką zdrowotną obywateli rozpoczął się z chwilą wydania dnia 25 stycznia 1919 roku Dekretu o obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek choroby[3]. Jednak system ubezpieczeń społecznych w II Rzeczypospolitej został uregulowany ustawą z dnia 19 maja 1920 r. „o obowiązkowem ubezpieczeniu na wypadek choroby”.[4] Stała się najważniejszym czynem ustawodawczym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych i pierwszą polską ustawą ubezpieczeniową.
Organizacja opieki medycznej dla ubezpieczonych i ich rodzin
Jak wynika z części IV Ustawy z 1920 r „o obowiązkowem ubezpieczeniu na wypadek choroby”, ubezpieczeni mieli prawo do:
1/ w razie choroby:
- do bezpłatnej pomocy lekarskiej oraz zasiłku pieniężnego;
2/ w razie połogu:
- do bezpłatnej pomocy lekarskiej i położniczej, zasiłku połogowego oraz zasiłku dla matek karmiących;
3/ w razie śmierci:
- do zasiłku na koszty pogrzebu.
W przypadku osób ubezpieczonych, bezpłatna pomoc lekarska rozpoczynała się od 1 dnia choroby i o ile wcześniej choroba się nie skończyła, przysługiwała do 26 lub 39 tygodnia choroby.
Pomoc ta obejmowała również:
· dostarczenie lekarstw,
· środków opatrunkowych, okularów
· innych pomniejszych środków leczniczych, służących do przywrócenia zdrowia i zdolności zarobkowania,
· środków j pomocniczych przeciwko zniekształceniu i kalectwu.
Leczenie szpitalne
Zamiast świadczeń w chorobie, bezpłatnej pomocy lekarskiej oraz zasiłków pieniężnych, chory, jeżeli wyraził na to zgodę mógł być leczony w warunkach szpitalnych. Pobyt ubezpieczonego w szpitalu obejmował także jego utrzymanie. Jednakże taki wybór był pełen niebezpieczeństw. Podczas leczenia w domu chory często zarażał całą swoją rodzinę, jednak mógł liczyć na wizyty domowe personelu medycznego. W szpitalu ubezpieczony był pod opieką lekarską przez całą dobę, jednak musimy pamiętać, iż sale w szpitalach były 10-15 osobowe, a zdarzało się nieraz, iż chorzy leżeli nie dość, że na korytarzach, to nawet we dwóch na jednym łóżku.
Opieka lekarza domowego
Ówczesne Kasy Chorych przekazały leczenie swoich członków wykwalifikowanym lekarzom. Dzięki temu szerokie masy obywateli miały zapewnioną opiekę lekarską, na jaką ci, którzy nie należeli do Kasy, w ich często bardzo trudnym położeniu materialnym, nie mogliby się zdobyć.
Organizacja opieki zdrowotnej w II RP
Ustawa z 19 maja 1920 roku przewidywała jednolity system Kas Chorych oparty na zasadzie terytorialnej.
Do 1931 roku istniały łącznie 243 Kasy Chorych. Były to Kasy różnego rodzaju (gminne, fabryczne, powszechne, cechowe budowlane, stowarzyszeniowe). Różnorodność Kas spowodowała, iż były one małe. Stwarzało to duże trudności w utrzymaniu lecznictwa na odpowiednim poziomie. W Poznaniu np. istniała Kasa licząca 27 członków. W byłej Galicji przeciętnie liczba członków w Kasach wszystkich typów w roku 1911 wynosiła 959 osób [8]. Te drobne Kasy Chorych nie były w stanie dać ubezpieczonym takich świadczeń na jakie mogły sobie pozwolić Kasy średnie i duże. Dawna organizacja Kas Chorych oparta na ustawie z 19 maja 1920 r. została na podstawie dziesięcioletnich doświadczeń gruntownie zmieniona w 1931 r[9]. Scalono dotychczas istniejące Kasy Chorych i zamiast 243 powiatowych Kas Chorych utworzono 61 Kas Okręgowych.
System opieki zdrowotnej 1945-1989
Polski system opieki zdrowotnej przed 1989 rokiem był silnie scentralizowany, tak jak cała gospodarka. W latach 1945-1989 stworzono w Polsce rozwinięty system ochrony zdrowia, który odrzucił niektóre aspekty modelu radzieckiego. Przykładem mogą być prywatne praktyki lekarskie, które nigdy nie zostały formalnie zakazane, pozostały również, choć znacznie ograniczone, spółdzielcze i prywatne praktyki medyczne i dentystyczne.
Przed rokiem 1989 istniały trzy główne sfery reform sektora opieki zdrowotnej. Pierwszy pakiet reform miał na celu rozwinięcie bezpłatnej powszechnej opieki zdrowotnej. Świadczenia zdrowotne były udzielane pracownikom, w latach pięćdziesiątych powstawały branżowe zakłady opieki zdrowotnej w miejscach pracy. Bezpłatna opieka zdrowotna nie dotyczyła jednak rolników indywidualnych i ich rodzin. Dostęp do opieki zdrowotnej na wsi poprawił się w 1972r., kiedy ubezpieczenie zostało rozszerzone na rolników. Nie zwiększono jednak równocześnie nakładów na państwową służbę zdrowia.
Drugi pakiet reform dotyczył świadczeń zdrowotnych. W 1972 roku utworzono zintegrowane zespoły opieki zdrowotnej, które składały się ze szpitala, przychodni, podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej jak również częściowo i opieki społecznej.
Trzeci pakiet reform dotyczył decentralizacji administracji publicznej. Reformy sektora opieki zdrowotnej w latach osiemdziesiątych były połączone z próbami zdecentralizowania struktury administracyjnej kraju przez wzmocnieni pozycji województw, a następnie gmin. W 1983 roku uprawnienia Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej zostały ograniczone, zaś rozszerzono kompetencje polityczne i administracyjne województw i zoz-ów
W opisywanym czasie finansowanie ochrony zdrowia odbywało się w systemie budżetowym z centralnie zbieranych podatków. Nie istniały mechanizmy ekonomiczne wymuszające lepsze wykorzystanie bazy i kadr. Poziom wynagrodzeń państwowej służby zdrowia był porównywalny do płac robotników niewykwalifikowanych.