Książka rachunkowość finansowa

Gmytrasiewicz

1. System informacyjny rachunkowości

1.1. Nadrzędne zasady rachunkowości

Informacje księgowe powinny być wszechstronne i spójne, wiarygodne i użyteczne, neutralne i terminowe, kompletne i porównywalne.

Informacja księgowa to koncepcja wiernego i rzetelnego obrazu przedsiębiorstwa z której wynikają pochodne cechy informacji księgowej: użyteczność, terminiwość informacji, porównywalność, kompletność, zrozumiałość.

Zasady nadrzędne rachunkowości:

1. zasadę memoriałową

2. zasadę współmierności merytorycznej i czasowej kosztów i przychodów

3. zasadę ostrożności

4. zasadę kontynuowania działalności

1. Zasada memoriałowa oznacza, że w księgach rachunkowych ujmowane są wszystkie zdarzenia gospodarcze, które wystąpiły w danym roku obrotowym. Zasada ta zakłada merytoryczną i czasową zgodność kosztów, strat, przychodów i zysków w procedurze obliczania wyniku finansowego. Historycznie wcześniejszą od metody memoriałowej normą ewidencji księgowej była zasada kasowa.

2. Zasada współmierności zakłada merytoryczną i czasową zgodność kosztów, strat i podobnych kategorii wynikowych z przychodami, zyskami i podobnymi kategoriami wynikowymi uwzględnianymi w procedurze obliczenia wyniku finansowego, osiągniętego przez przedsiębiorstwo w danym okresie. Oznacza to, że z kompletnego zbioeru wynikowych operacji gospodarczych danego okresu wyodrębnia się te, które kształtują wynik finansowy w danym okresie, czyli:

a. przychody i kategoria - tylko zrealizowane w danym okresie

b. koszty i kategorie pochodne - zarówno rzeczywiście poniesione jak i przypisane do danego okresu, chociaż jeszcze nie poniesione w sensie formalnym

3. Zasada ostrożności polega na

• możliwie wysokim ale wiarygodnym wycenieniu kosztów, strat i zobowiązań jednostki wobec jej otoczenia

• ostrożnym, realnym wycenieniu przychodów, zysków i stanu końcowego aktywów jednostki gospodarczej

4. Zasada kontynuacji działania pozwala przedsiębiorstwu wykazywać w bilansie nakłady okresów przyszłych lub wewnętrzne zobowiązania określane jako rezerwy i bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów.

1.2. Metody szacowania wartości:

1. wartość historyczna

2. wartość odtworzenia

3. wartość realizacji

4. wartość bieżąca

1. Wartość historyczna zakłada, że aktywa i pasywa wyceniane są w wartościach aktualnych w czasie ich nabywania, wytwarzania i powstawania - cena nabycia, koszt wytworzenia.

2. Wartość odtworzenia - wycena aktywów i pasywów po ich aktualnych cenach - oparta na wartościach środków pieniężnych, które byłyby wydane na zakup lub wytworzenie w danym okresie - cena rynkowa, wartość godziwa, gdy nie istnieje aktywny rynek dla danego produktu.

3. Wartość realizacji - cena sprzedaży netto możliwa do uzyskania bez Vat, pomniejszona o rabaty, oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży. Wartość likwidacyjne to cena rynkowa netto pomniejszona o wszystkie koszty bezpośrednia związane ze sprzedażą w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa lub jego części.

4. Wartość bieżąca - wycena aktywów w wysokości aktualnej wartości przyszłych wpływów, zobowiązania wyceniane są w wysokości zdyskontowanej wartości przyszłych wydatków związanych z ich likwidacją w normalnym trybie.

1.3. Modele makropolityki rachunkowości

1. Model anglosaski zorientowany na potrzeby informacyjne inwestorów - wierny i rzetelny obraz.

2. Model kontynentalny (niemiecko-japoński) - kapitał pochodzi głównie z sektora bankowego, rachunkowość zaspakaja potraeby właścicieli kapitału i jest =ściśle związana z systemem fiskalnym.

2. Rachunek majątku i kapitału

Wszystkie metody kierują się nadrzędnym sposobem opisu przedmiotu rachunkowości, polegający na podwójnej, czyli przeciwstawnej, a jednocześnie równoważącej się interpretacji tego przedmiotu. Metoda bilansowa jest utożsamiana z zasadą podwójnego zapisu.

Konto jest sposobem opisu operacji gospodarczych.

2.1. Pasywa

Kapitały definiowane są jako równowartość środków finansowych zaangażowanych w przedsiębiorstwie na dłuższy lub krótszy okres przez jego właścicieli. Kapitały oznaczają dla przedsiębiorstwa zobowiązania.

1. Kapitały własne

kapitał własny wniesiony (kapitał zakładowy):

zapasowy

rezerwowy

z aktualizacji wyceny

niepodzielony wynik z lat ubiegłych.

2. Kapitały obce

rezewy na zobowiązania

zobowiązania długoterminowe

zobowiązania krótkoterminowe

rozliczenia międzyokresowe

2.2. Aktywa

Kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Korzystne używanie aktywów to:

• ich zużycie do produkcji dóbr i usług przeznaczonych na sprzedaż

• zamiana jednego aktywu na inny

• wykorzystanie aktywów do likwidacji zobowiązań

• rozdzielanie aktywów pomiędzy właścicieli przedsiębiorstwa

• dysponowanie aktywami bez ich wżywania w związku z przewidywanym wzrostem ich wartości - grunty, dzieła sztuki

Aktywa dzielimy na

ze względu na kryterium płynności:

• aktywa trwałe

• wartości niematerialne i prawne

• środki trwałe

• środki trwałe w budowie

• należności długoterminowe

• długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

• aktywa obrotowe

• zapasy

• należności krótkoterminowe

• krótkoterminowe rozliczenia mięzyokresowe

ze względu na sposób czerpania korzyści z używania aktywów

• aktywa operacyjne

• aktywa inwestycyjne

Aktywa trwałe obejmują składniki majątkowe, które służą działalności przedsiębiorstwa dłużej niż rok obrotowy.

Aktywa obrotowe są różnorodnymi składnikami zasobów majątkowych przedsiębiorstwa, które zgodnie z jego oczekiwaniem zostaną zamienione na środki pieniężne, lub zużyte w ciągu roku obrotowego lub cyklu operacyjnego, jeśli on trwa dłużej niż rok obrotowy.

Aktywa operacyjne to zasoby majątkowe obsługujące działalność operacyjną przedsiębiorstwa i obejmują:

Aktywa inwestycyjne to różnorodne zasoby majątkowe przedsiębiorstwa zaangażowane za odpłatnością w działalności innych jednostek gospodarczych i przynoszące tym samym korzyści finansowe lub inne pożytki w postaci odsetek, czynszów, udziałów w zyskach. Wyróżniamy inwestycje długoterminowe i inwestycje krótkoterminowe.

2.3. Wycena aktywów i zobowiązań

Odtwarzanie aktywów netto to koncepcja zachowania kapitału:

1. koncepcja zachowania kapitału nominalnego zakłada, że istnieją stabilne warunki gospodarowania i stała siła nabywcza pieniądza wygospodarowany zysk oznacza realny przyrost aktywów netto

2. koncepcja zachowania kapitału realnego zwana też koncepcją stałej siły nabywczej kapitału, uwzględnia wzrost cen, czyli spadek siły nabywczej pieniądza, kapitał jest zachowany wówczas, jeśli jego siła nabywcza na koniec okresu jest taka sama, jak i na początku okresu. Jednostką pomiaru poziomu kapitału własnego są wartości historyczne skorygowane o ogólny wskaźnik inflacji.

3. koncepcja zachowania kapitału rzeczowego na koniec okresu przedsiębiorstwo dysponuje takim samym zestawem aktywów, co na początek okresu. Nie chodzi o zachowanie pieniężnej formy kapitału własnego, ale substancji rzeczowej tego kapitału, czyli aktywa. Realny zysk netto na koniec okresu oblicza się jako różnicę między zyskiem normalnym a nadwyżką cen (kosztów) odtworzenia aktywów netto nad ich wartością historyczną/

3. Aktywa operacyjne

3.1. Amortyzacja aktywów trwałych

Amortyzacja - systematyczne rozłożenie w czasie obciążeń wyniku finansowego wartością aktywów trwałych przez ich ekonomicznie uzasadniony okres uzywania.

Do ustalenia wysokości bieżącej amortyzacji bierze się pod uwagę:

• wartość bilansową obiekty

• przewidywany okres jego ekonomicznej przydatności

• określoną metodę amortyzowania

Wartość rezydualna - wartość wycofywanego obiektu mająca postać złomu, gruzu, odpadów, może być sprzedany lub zagospodarowany przez właściciela.

Do podstawowych metod amortyzacji zaliczamy:

1. Metoda amortyzacji liniowej równomierna, stawka amortyzacyjna jest wielkością stałą

2. Metoda amortyzacji degresywnej metoda amortyzacji przyspieszonej, wyróżniamy:

• metodę malejącego salda oparta jest na stałej wielkości stopy amortyzacyjnej i malejącej wartości podstawy.

• metodę sumy cyfr rocznych SOYD- podstawą liczenia jest zmienne, malejące w czasie stopy amortyzacyjne, stała podstawa liczenia amortyzacji liczona wg wzoru:
  T - przewidywany czas użytkowania, t- rok dla którego oblicza się stopę amortyzacyjną

3. Metoda amortyzacji naturalnej to amortyzacja na jednostkę produktu, najczęściej stosowana przy produkcji jednorodnej i środków transportu

4. Metoda marży przychodów uzależnia wysokość bieżących stawek amortyzacyjnych od wysokości osiąganych w tym samym czasie przychodów operacyjnych

5. Metoda amortyzacji inwentarzowej zwana amortyzacją szacunkową, oparta na zachowaniu kapitału, polega na okresowej rewaloryzacji środków trwałych.

6. Metoda odsetkową

7. Metoda likwidacji lub wymiany

8. Metoda amortyzacji grupowej stosuje się, gdy:

• aktywa mają podobne przeznaczenie

• porównywalną wartość początkową

• takim samym lub niewiele różniącym się okresem przydatności ekonomicznej

3.2. Środki trwałe

Środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe przeznaczone na potrzeby operacyjne przedsiębiorstwa o okresie przydatności ekonomicznej dłuższej niż jeden okres sprawozdawczy. Środkiem trwałym jest obiekt kompletny i zdatny do użytku zaliczane są również obiekty będące obcą własnością, ale używane i kontrolowanie przez przedsiębiorstwo. Elementarną jednostką środków trwałych jest obiekt inwentarzowy, który powinien być wyodrębnioną całością zdolną do samodzielnego wykonywania przypisanych mu funkcji.

Do środków trwałych nie zaliczamy:

• nieruchomości i ruchomości obsługujących działalność inwestycyjną

• obiektów rzeczowych aktywów trwałych przeznaczonych do sprzedaży u producentów lub w handlu

• obiektów w budowie, lub wymagających montażu, są to środki trwałe w budowie

• części zapasowych i oprzyrządowania maszyn i urządzeń

Klasyfikacja środków trwałych ze względu na:

1. Sprawowanie kontroli

- środki trwałe kontrolowane przez przedsiębiorstwo

- obce środki trwałe - wykazywane w ewidencji pozabilansowej

2. Rodzaje obiektów

- grunty

- budynki i lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej

- urządzenia techniczne i maszyny

- środki transportu

- narzędzi, przyrządy, wyposażenie

- inne środki trwałe - inwentarz żywy, ulepszenia w obcych środkach trwałych

3. Sposób użytkowania obiektów

- środki trwałe czynne (stale lub sezonowo) w tym zapasy rezerwowe środków trwałych

- środki trwałe nieczynne

4. Odpowiedzialność materialna za użytkowane obiekty - polega na przypisaniu odpowiedzialności do poszczególnych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa

5. Ujęcie bilansowe obiektów polega na uporządkowaniu środków trwałych wg kolejności:

- grunty

- budynki i lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej

- urządzenia techniczne i maszyny

- środki transportu

- inne środki trwałe - inwentarz żywy, wyposażenie, ulepszenia w obcych środkach trwałych

Trwała utrata wartości środka trwałego wywołuje odpis aktualizacyjny i jego wycenę:

• przeznaczenie obiektu do likwidacji

• wycofanie z użytkowania na skutek nieprzydatności gospodarczej

• wystąpienie niekorzystnych zmian w zakresie wykorzystania obiektu

Koszty ulepszeń w toku ich ponoszenia uznaje się za koszty środków trwałych w budowie

Nie amortyzuje się: dzieł sztuki, gruntów, eksponatów muzealnych.

Ustalając okres amortyzacji bierze się pod uwagę:

• wydajność technologiczna obiektu

• tempo postępu technicznego i technologicznego

• obciążenie obiektu pracą

• prawne i inne ograniczenia czasu użytkowania obiektu

3.3. Środki trwałe w budowie

Jest to inwestycja rzeczowa, w wyniku której powstają nowe środki trwałe oraz ulepszane są już istniejące w przedsiębiorstwie obiekty.

Rzeczowy zakres środków trwałych w budowie może obejmować:

• przedsięwzięcie inwestycyjne jest złożoną inwestycją rzeczową, obejmująca zarówno inwestycje podstawową jak i inwestycje towarzyszące

• zadania inwestycyjne to najmniejsza część przedsięwzięcia inwestycyjnego.

• obiekt inwestycyjny nazywa się taka część zadania inwestycyjnego, która po jego zakończeniu będzie traktowana w księgach rachunkowych jako odrębny środek trwały.

Koszty pośrednie dotyczące środków trwałych w budowie - koszty dokumentacji, pomiarów geodezyjnych, nadzoru, czy założenia zieleni- rozlicza się na poszczególne obiekty inwentarzowe środków trwałych w proporcji do ich kosztów bezpośrednich.

Klasyfikacja środków trwałych w budowie:

1. Sposób finansowania: ze środków własnych lub obcych

2. Struktura techniczna: nabycie środków trwałych oraz prace budowlane i montażowe

3. Sposób wykonania: inwestycje we własnym zakresie lub przez obce jednostki

4. Uzyskane efekty: nowe środki trwałe, zmodernizowane i ulepszone, inwestycje bez efektu gospodarczego (zaniechane, obciążają wynik finansowy)

5. Sposób wykorzystania: środki trwałe (operacyjne rzeczowe aktywa trwałe) i nieruchomości inwestycyjne (rzeczowe inwestycje długoterminowe)

3.4. Leasing

Jest to forma pozyskiwania aktywów trwałych na podstawie długoterminowej umowy, w której finansujący (leasingodawca) zobowiązuje się za określoną opłatą, oddać do dyspozycji korzystającego (leasingobiorcy) dany przedmiot umowy. Leasing jest kredytem rzeczowym.

Opłata wstępna pobierana przez finansującego na początku umowy.

Kaucje może być gwarancją zwrotną lub rozliczeniową

Innym rodzajem wstępnych kosztów ponoszonych przez korzystającego są koszty adaptacji, związane z montażem, budowa zabezpieczeń, fundamentów.

Klasyfikacja leasingu:

1. Leasing bezpośredni - stronami są: wytwórca przedmiotu leasingu i korzystający

Leasing pośredni -umowa zawierana pomiędzy przedsiębiorstwem leasingowym a korzystającym

2. Leasing finansowy (kapitałowy) trwa przez czas zbliżony do czasu ekonomicznej przydatności przedmiotu leasingu, przeniesienie całego ryzyka i korzyści z tytułu użytkowania danego aktywu na rzecz korzystającego.

Leasing operacyjny - przedmiot może być używany przez wielu kolejnych użytkowników

3. Leasing mokry oznacza, że oprócz przedmiotu leasingu finansujący świadczy usługi dodatkowe zapisane w umowie.

Leasing suchy wszelką dodatkową obsługę obiektu prowadzi korzystający.

4. Leasing zwrotny - właściciel przedmiotu leasingu sprzedaje go finansującemu, a potem z powrotem go przejmuje do użytkowania na warunkach umowy leasingowej.

5. Leasing lewarowy łączy trzy podmioty gospodarcze- finansującego, korzystającego i pożyczkodawcę

6. Leasing zerowy - objęte są nim środki transportowe, korzystający przekazuje swój stary samochód i uiszcza opłatę specjalną, otrzymuje do użytkowania nowy pojazd do użytkowania po obniżonych płatnościach ratalnych.

Amortyzacja w leasingu finansowym następuje w krótszym z dwu okresów: w czasie trwania leasingu lub w czasie przewidywanego użytkowania

Gwarantowana wartość rezydualna - oszacowana wartość obiektu na zakończenie leasingu, daje finansującemu prawo żądania nie tylko zwrotu dzierżawionego aktywu, ale ponadto - określonej sumy pieniężnej.

3.5. Wartości niematerialne i prawne

Są to niepieniężne składniki aktywów trwałych, nie mające postaci fizycznej

Wartości niematerialne i prawne:

• pozostają pod kontrolą przedsiębiorstwa

• przyniosą w przyszłości korzyści ekonomiczne lub inne pożytki

• można wiarygodnie wycenić

• aktywa możliwe do zidentyfikowania

• są nabywane a nie wytworzone w przedsiębiorstwie.

Do wartości niematerialnych i prawnych zaliczamy:

1. wartości prawne - zdobyte prawa i przywileje na własne potrzeby przedsiębiorstwa lub oddane innym na podstawie umów najmu, np. prawa do wynalzaków, licencji, koncesje, franczyza

2. wartości niematerialne - wartość firmy i koszty zakończonych prac rozwojowych.

Wybrane rodzaje wartości niematerialnych i prawnych:

1. Franczyza - zorganizowany system kooperacyunych powiązań pionowych pomiędzy samodzielnymi w sensie prawnym przedsiębuiorcami na bazoie umowy o charakterze ciągłym.

- franchizing produkcyjny - udzielanie zezwoleń na produkcje i sprzedaż wyrobów pod znakiem firmowym franczyzodawcy

- franchising dystrybucyjny - zezwolenie na na sprzedaż towarów franczyzodawcy w sklepach oznaczonych marką franczyzodawcy

- franchising usługowy - franczyzobiorca oferuje i sprzedaje usługi z wykorzystaniem znaków firmowych franczyzodawcy

2. Koncesja - jest decyzja administracyjną, uprawniającą do wykonywania określonej działalności gospodarczej w sposób i na warunkach określony przez organ przyznający to prawo.

3. Wartość firmy - jest określana przez różnicę pomiędzy ceną nabycia aktywów netto jednego przedsiębiorstwa przez drugie a ich wartością godziwą. Wycena nastepuje dopiero w momencie kupna-sprzedaży przedsiębiorstwa.

- Ujemna nabyta wartość firmy to nadwyżka godziwej wartości aktywów netto przedsiębiorstwa nabywanego nad jego ceną nabycia.

- Dodatnia wartość firmy to nadwyżka ceny nabycia nad wartością godziwą aktywów netto.

3.6. Zapasy

Cena nabycia - obejmuje wszystkie wartości nakładów poniesionych w trakcie doprowadzania zapasów do ich aktualnego miejsca i stanu tj. cena fakturowana netto (cena zakupu), cła importowe i pozostałe podatki (nie do odzyskania), koszty transportu, załadunku, wyładunku, ubezpieczenia, opakowań jednarozowych.

Koszt zakupu - wartości nieobjęte ceną zakupu a ponoszone w bezpośrednim związku z jego pozyskaniem.

Materiały - rzeczowe składniki aktywów obrotowych zakupione w innych przedsiębiorstwach z przeznaczeniem do zużycia w działalności operacyjnej.

Towary- są także własnymi produktami przedsiębiorstwa, ale tylko wtedy, gdy znajdują się w sklepach fabrycznych i sprzedawane są przez wytwórcę poprzez jego placówki handlowe.

Wyroby gotowe - rzeczowe aktywa obrotowe wytwarzane przez przedsiębiorstwo.

Warianty bieżącej wyceny przychodów i rozchodów zapasów:

1. Wycena bieżąca przychodów i rozchodów zapasów w wartościach rzeczywistych

metoda indywidualnej wyceny

metoda cen przeciętnych - średniej ważonej, ustalana każdorazowo po kolejnej dostawie

metoda ceny (kosztu) najwcześniejszej- wartość rozchodu zapasów w danym momencie oparta jest na cenach (kosztach) z najwcześniejszych przyjęć magazynowych.

metoda ceny (kosztu) najpóźniejszej wartość rozchodu zapasów w danym momencie oparta jest na cenach (kosztach) z najpóźniejszych przyjęć magazynowych

2. Wycena bieżąca przychodów i rozchodów w cenach ewidencyjnych

- na poziomie ceny nabycia

- na poziomie ceny zakupu

Wartość bilansową przydatnego gospodarczo zapasu końcowego determinuje niższa z dwóch: albo wartość księgowa albo wartość netto możliwa do uzyskania. -

4. Aktywa inwestycyjne

4.1. Aktywa Inwestycyjne

Inwestycje obejmują takie aktywa, które nie są wykorzystywane przez przedsiębiorstwa w jego działalności podstawowej, ale znajdują się pod jego kontrolą w celu osiągania korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości

Inwestycje dzielimy na:

• inwestycje rzeczowe, których efektem końcowym są nowe operacyjne aktywa nosi miano środki trwałe w budowie

• inwestycje w kapitał ludzki w rachunkowości nie rozpoznaje się tego rodzaju inwestycji

• inwestycje finansowe realizowane przez transakcje instrumentami finansowymi

Inwestycje finansowe występują w postaci:

1. aktywa finansowe

• aktywa pieniężne (środki płatnicze, czeki, weksle, bony skarbowe) zawsze są krótkoterminowe

• instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki (akcje, udziały, opcje na akcje)

• należne z zawartej umowy prawo do otrzymania aktywów pieniężnych (zwrot udzielonej pożyczki, wykup obligacji, odsetki)

nieruchomości i ruchomości inwestycyjnych

Aktywa finansowe są finansowoprawną formą inwestycji, których potwierdzeniem jest zawsze umowa, czyli instrument finansowy.

Inwestycje długo- i krótkoterminowe to papiery wartościowe współwłasności majątkowej.

Instrumenty rynku kapitałowego to papiery wartościowe wierzytelności pieniężnych (obligacje), finansowe instrumenty pochodne oraz wszelkie należności finansowe z tytułu udzielonych pożyczek, kredytów, lokat terminowych

Ruchomości inwestycyjne można zakwalifikować do inwestycji krótko- i długoterminowych

Aktywami inwestycyjnymi mogą być też wartości niematerialne i prawne, czyli nabyte prawa majątkowe.

Rynek pieniężny zawierane są transakcje dotyczące pieniężnych instrumentów finansowych: bony skarbowe, certyfikaty depozytowe, bony komercyjne, termin wymagalności nie może byc dłuższy niż rok

Rynek kapitałowy zawierane są transakcje instrumentami finansowymi o terminie realizacji dłuższym niż rok

Rynek instrumentów pochodnych dzieli się na:

• instrumenty oparte na kontraktach futures

• instrumenty oparte na opcjach

Do najważniejszy inwestorów zaliczamy:

• fundusze emerytalne

• banki inwestycyjne

• towarzystwa ubezpieczeniowe

• fundusze powiernicze

Klasyfikacja inwestycji w księgach rachunkowych

Inwestycje można kwalifikować z punktu widzenia:

1. Kryterium bilansowe

• inwestycje długoterminowe - trwałe

• inwestycje krótkoterminowe - obrotowe

2. Kryterium przedmiotowe

• papiery wartościowe

• nieruchomości

• Nabyte prawa

• Walory kuturowe

• Udzielone pożyczki

• Środki pieniężne i inne aktywa pieniężne

• Inne aktywa finansowe

3. Kryterium praw nabytych

• inwestycje o charakterze lokat kapitałowych - akcje udziały w spółkach

• inwestycje o charakterze lokat wierzytelności pieniężnych- obligacje, bony, lokaty

• inwestycje pozostałe

Wycena inwestycji

1. Na dzień nabycia inwestycji - rzeczywiste ceny ich nabycia lub koszty wytworzenia, może nią być wartość nominalna

2. Wycena inwestycji na dzień bilansowy

Inwestycje krótkoterminowe

- Metoda ceny rynkowej (wartości godziwej)

- Metoda L.C.M. - wycena następuje po niższej z dwu wartości: ceny nabycia lub ceny rynkowej

- Metoda wartości nominalnej

Inwestycje długoterminowe

- Metoda ceny rynkowej (wartości godziwej)

- Metoda wartości przeszacowanej na podstawie wahań rynkowych, jeśli nie mają charakteru przejściowego, korekty mogą być tylko na minus

- Metoda wartości nominalnej

- Metoda praw własności - inwestor na każdy dzień bilansowy wycenia swoją inwestycję w proporcji do swoich praw właścicielskich do przyrostu lub ubytku aktywów jednostki powiązanej z nim kapitałowo.

Konwersja inwestycji to sprzedaż lub przekwalifikowanie z długoterminowych na krótkoterminowe lub odwrotnie. Wycena na dzień reklasyfikacji jest wg. niższej ceny wartości księgowej lub ceny nabycia lub też wg wartości rynkowej

4.2. Kapitałowe papiery wartościowe

1. Kupieckie papiery wartościowe - spełniają rolę dokumentującą obrót towarami

• listy przewozowe

• bony towarowe

• konosamenty

• warranty (składowy dowód zastawniczy)

• dowody składowe

• niektóre dokumenty ubezpieczeniowe

2. Finansowe papiery wartościowe

• papiery współwłasności majątkowej, czyli papiery udziałowe: akcje świadectwa założycielskie,, certyfikaty inwestycyjne, jednostki uczestnictwa

• papiery wierzytelności pieniężnych, czyli papiery dłużne: obligacje, listy zastawne, warranty, bony komercyjne, czeki

4.3. Kapitałowe papiery wartościowe - akcje

Akcje - imienne, na okaziciela, zwykłe (rynek wtórny), uprzywilejowane (zawsze imienne) - prawo do głosu (maksymalnie dwa), prawo do dywidendy, podział majątku spółki w razie jej likwidacji. - akcje złote (prawo veta, wielokrotność zwykłych głosów)

Akcje pierwszorzędne emitowane są przez spółki renomowane, chętnie kupowane

Akcje groszowe, emitowane przez słabe spółki

Wartość nominalna akcji jest wartością uwidocznioną na dokumencie

Cena emisyjna jest ceną, po której akcje są oferowane. Nadwyżki ceny emisyjnej nad jej wartością nominalną określa się terminem agio lub premią.

Umorzenie akcji może być w przypadku, gdy w statucie spółki zawarta jest odpowiednia klauzula, umorzenie może być dobrowolne lub przymusowe. Najczęściej w zamian za umorzone akcje spółka wydaje świadectwa użytkowe. Następuje, gdy emitent ma nadłynność finansowąi nie może efektywnie zainwestować środków pieniężnych.

Spółki redukują statutową wartość nominalną jednej akcji i w proporcji do tej redukcji emituje dodatkowe akcje o niższej wartości nominalnej. Celem redukcji jest obniżenie bieżącej ceny rynkowej akcji, powoduje to wzrost ich płynności i powiększenie grona akcjonariuszy, dodatkową emisja objęci są wyłącznie starzy akcjonariusze.

Asymilacja akcji polega na łączeniu kilku linii emisyjnych tego samego emitenta we wspólny kod emisji podstawowej.

Akcje gratisowe - bonusy - wydawane są dotychczasowym akcjonariuszom przy okazji kolejnej nowej emisji danego emitenta.

Akcje aportowe - akcjonariusz otrzymuje świadectwo tymczasowe

Imienne świadectwa założycielskie - osoba, która jest w posiadaniu takiego świadectwa, nie uzyskuje statusu akcjonariusza, a przyznane jej prawo do zysku jest forma wynagrodzenia za usługi świadczone w czasie organizowania spółki.

Prawo poboru akcji nowej emisji jest przywilejem aktualnych akcjonariuszy danego emitenta

4.4. Wierzycielskie papiery wartościowe - obligacje

Wierzycielskie papiery wartościowe, zwane papierami dłużnymi, dokumentują udzielenie kredytu pieniężnego na ściśle oznaczony czas i za określonym oprocentowaniem, występują na rynku kapitałowym (obligacje, certyfikaty inwestycyjne), i na rynku pieniężnym (bony komercyjne, certyfikaty depozytowe, bony skarbowe). Wszystkie papiery wartościowe notowane na tynku pieniężnym charakteryzują się maksymalnie rocznym terminem wymagalności. Papiery wartościowe są tańsze i łatwiejsze niż emisja kapitałowych instrumentów finansowych.

Obligacje na określona kwotę, wraz z zobowiązaniem do wypłaty oprocentowania w ustalonych terminach, określają spełnienie świadczenia. Jest to papier wartościowy o stałym dochodzie, nie zależy od wyników finansowych emitenta.

Stałą stopę obligacji nazywa się stopą nominalną, zmienna stopa procentowa to stopa indeksowa. Wypłacane są odsetki zwane płatnościami kuponowymi.

Obligacja w tradycyjnej formie składa się z właściwego papieru wierzytelności pieniężnych zwanego płaszczem, oraz arkusza kuponów odsetkowych.

Obligacje niezabezpieczone emitują firmy znane, natomiast konieczność zabezpieczenia długu obligatoryjnego dotyczy emitentów mniej znanych na rynku.

Listy zastawne - listy hipoteczne są emitowane przez instytucje finansowe, ich zabezpieczeniem są aktywa dłużników tych instytucji. Rolą powiernika emisji pełni bank.

Ze względu na rodzaj emitenta wyodrębnia się:

• obligacje skarbowe

• obligacje komunalne

• obligacje przedsiębiorstw

Wartość nominalna obligacji jest określana w papierze wartościowym.

Wartość wewnętrzną obligacji jest cena, po jakiej można ją w danym momencie kupić, oblicza się ją jako sumę zdyskontowanych na dany moment płatności wynikających z obligacji.

Obligacje zamienne gwarantują obligatoriuszowi prawo zamiany tych obligacji na akcje spółki będącej emitentem obligacji.

Podział obligacji wg kryterium wypłaty odsetek:

- obligacje o stałym oprocentowaniu

- obligacje o zmiennym oprocentowaniu

- obligacje zerokuponowe - brak odsetek rekompensuje znaczne dyskonto

- obligacje premiowe - posiadacz otrzymuje zwrot długu wraz z wylosowana premią

4.5. Weksle

Weksle to krótkoterminowe papiery wartościowe (papiery komercyjne), charakteryzują się 100% płynnością finansową. Weksel to bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie określonej kwoty na miejscu i terminie ustalonym przez wystawcę, osobę przez niego wskazaną lub osoby podpisane na wekslu. Przy transakcji kupna-sprzedaży występuje weksel handlowy, w kredycie pieniężnym stosowany jest weksel finansowy.

Funkcja obiegowa weksla polega na możliwości przenoszenia praw z weksla na inną osobę.

Wyróżniamy weksel własny, weksel trasowany

Weksle w rachunkowości traktowane są jako inwestycje krótkoterminowe i przypisywane do

• innych aktywów pieniężnych - płatne w ciągu najbliższych trzech miesięcy

• innych inwestycji krótkoterminowych

4.6. Środki pieniężne

Do obrotu gotówkowego zalicza się inne postaci inwestycji krótkoterminowych, jak gotówka, czeki, weksle, bony pieniężne.

4.7. Czeki

Czeki - imienne i na okaziciela, czeki niezupełne (in blanco), czeki okrężne (realizowane we wszystkich filiach banku), wyróżniamy:

• czeki zwykłe

• czeki rozrachunkowe

• czeki rozrachunkowe potwierdzone

• czeki rozrachunkowe z gwarancja zapłaty

• czeki bankierskie

• czeki podróżnicze

• euroczeki

Aktualne terminy wynoszą:

• w obrocie krajowym 10 dni

• w obrocie w Europie 20 dni

• w obrocie na świecie 70 dni

4.8. Opcje

Opcje są najmłodszymi i najbardziej złożonymi derywatami, przyznają jego właścicielowi prawa do zakupu lub sprzedaży innego instrumentu finansowego w szczególności papieru wartościowego (instrumentu bazowego) wyróżniamy opcje kupna, opcje sprzedaży.

Najczęściej spotykane opcje to:

• opcje akcyjne

• opcje procentowe

• opcje walutowe

• opcje indeksowe

Warraty to instrumenty finansowe, są zobowiązaniem jego wystawcy do wypłacenia określonej kwoty pieniędzy, lub dostarczenia określonego bazowego instrumentu finansowego.

Warraty subskrypcyjne są emitowane przez spółki na własne akcje z przyszłej emisji.

Warraty opcyjne są zazwyczaj emitowane przez banki i inne instytucje finansowe i dotyczą akcji innych emitentów.

Warrat europejski (kupna lub sprzedaży) może być wykonywany wyłącznie w dniu wygaśnięcia , czyli dniu wcześniej określonym przez emitenta.

Warrat amerykański (kupna , sprzedaży) może być wykonany w dowolnym dniu do daty jego wygaśnięcia.

Kontrakty terminowe to umowy w których jedna strona zobowiązuje się do sprzedaży, a druga do kupna w ściśle określonym terminie i po ściśle określonej cenie ustalonej ilości przedmiotu umowy. Kontrakty terminowe należą do grup derywatów, czyli instrumentów pochodnych, dzieli się je na:

• instrumenty oparte na opcjach

• instrumenty oparte na kontraktach terminowych - kontraktach futires

Przedmiotem transakcji terminowej mogą być zarówno instrumenty finansowe jak i aktywa niefinansowe - metale, gaz, ropa, surowce.

Kontrakty forward są umowami kupna-sprzedaży określonego dobra lub instrumentu finansowego, które określają:

• wielkość płaconej przez kupującego zaliczki

• datę wykonania umowy

• przedmiot transakcji

• cenę transakcji

Forward występuje w obrocie pozagiełdowym, co oznacza, że nie są przedmiotem obrotu na rynku wtórnym.

Futures są instrumentami finansowymi zobowiązującymi strony umowy do przeprowadzenia w określonej przyszłości transakcji kupna-sprzedaży na warunkach określonych wcześniej w kontrakcie, są instrumentami giełdowymi. Kontrakty futures dzielimy na:

• towarowe kontrakty futures

• finansowe kontrakty futures

Spekulacja opiera się na oczekiwanych zachowaniach rynku finansowego i przeprowadzeniu ma tej odstawie, odpowiedniej transakcji terminowej. Podstawowym zamierzeniem spekulanta jest zrealizowanie ponadprzeciętnych zysków, opartych na prognozowaniu cen instrumentów finansowych.

Arbitrażyści są inwestorami działającymi na wielu rynkach finansowych jednocześnie, wykorzystując różnice cenowe między nimi w celu osiągnięcia ponadprzeciętnych zysków - kupno i sprzedaż kontraktów futures.

Swap jest rodzajem umowy zawieranej na rynku pozagiełdowym, polega na jednoczesnym zakupie i sprzedaży podobnych aktywów bazowych lub zobowiązań o podobnej wysokości, przy założeniu, że transakcja taka zapewni obu kontrahentom korzystne warunki finansowe.

Swapy mogą dotyczyć:

• akcji

• walut

• stóp procentowych

• towarów

5. Rezerwy

Rezerwa jest narzędziem zabezpieczenia się przedsiębiorstwa przez ryzykiem, czyli oczekiwanymi obciążeniami w przyszłości. Rezerwy tworzy się wyłącznie wtedy, gdy w wyniku przeszłych zdarzeń spoczywa na przedsiębiorstwie aktualne, prawne lub zwyczajowe zobowiązanie wydatkowania środków pieniężnych i możliwe jest oszacowanie tego zobowiązania.

Księgowe ujęcie rezerw obejmuje: utworzenie rezerwy, wykorzystanie, rozwiązanie (uznanie za bezprzedmiotowe)

5.1. Rezerwy na zobowiązania

Są oszacowanymi zobowiązaniami, których wysokość lub termin nie są pewne.

Rezerwy na restrukturyzację działalności

Obowiązek utworzenia rezerwy na restrukturyzację występuje w momencie uznania, że przedsiębiorstwo jest zobligowane do jej przeprowadzenia i nie ma realnej mozliwości wycofania się z tego przedsięwzięcia.

Rezerwy na podatek dochodowy

Powstają na skutek różnic pomiędzy wynikiem księgowym i wynikiem w ujęciu podatkowym. WE efekcie tworzy się rezerwy na odroczony podatek dochodowy lub ustalenie aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego.

5.3. Rezerwy kapitałowe

Rezerwy kapitałowe reprezentują aktywa, w stosunku do których nie istniej prawny ani zwyczajowy obowiązek zwrotu osobom z otoczenia przedsiębiorstwa. Mogą być dowolnie inwestowane lub posłużyć pokrywaniu strat netto. Rezerwy kapitałowe tworzy się na mocy kodeksu spółek handlowych, tworzone są z zysku netto lub wpłat właścicieli przedsiębiorstwa, są elementem składowym kapitału własnego przedsiębiorstwa.

Rezerwy kapitałowe obejmują:

• nadwyżkę ceny emisyjnej sprzedanych akcji nad ich wartością nominalną

• aktualizacja wyceny aktywów trwałych

• dopłaty właścicieli kapitału własnego dokonywane w zamian za gwarancje uprzywilejowania ich udziałów

• inne dodatkowe dopłaty właścicieli kapitału

• część zysku po opodatkowaniu. Spółki akcyjne wpłacają 8% zysku netto do osiągnięcia przynajmniej 1/3 poziomu kapitału zakładowego.

• inne przymusowe rezerwy

Rezerwy kapitałowe nie mogą być rozwiązane

7. Cechy jakościowe, konstrukcja i pojemność informacyjna bilansu

Stałe cechy bilansu:

• treść, charakteryzująca majątek jednostki gospodarczej oraz prawa własności do niego

• systematyka składników finansowych według charakteru: płynności i wymagalności lub zabezpieczenia zobowiązań

• moment bilansowy - ściśle określony czas, na który ustala się stan środków gospodarczych

• udokumentowanie pozycji bilansowych najczęściej na drodze inwentaryzacji

• równowaga bilansowa - równość aktywów i pasywów

• analityczne przeznaczenia bilansu

• funkjjca zachowania ciągłości ewidencji księgowej, realizowana w postaci rachunkowego zamknięcia i otwarcia dwóch kolejnych okresów sprawozdawczych

• formalne cechy dokumentu: oznaczenie, podpisy

Zmienne cechy bilansu:

• stosowanie różnych metod wyceny składników bilansowych

• podstawa sporządzania - różne z okresu na okres zestawienia sald lub różne bilanse jednostek grupy kapitałowej

• dane uzupełniające, których treść zależy od konkretnych zdarzeń

• układ bilansu

8. Rachunek zysków i strat

Jest to sprawozdanie finansowe obrazujące wyniki podmiotu gospodarczego. Jest rezultatem algebraicznych porównań zrealizowanych przez podmiot przychodów i poniesionych kosztów.

Metody sporządzania rachunku wyników:

1. Metoda netto polega na wykazywaniu ostatecznych wartości strat lub zysku w poszczególnych segmentach lub obszarach działalności.

2. Metoda brutto ukazuje w sprawozdaniu koszty i przychody

3. Metoda mieszana - istotne elementy ukazuje sposobem brutto mniej istotne sposobem netto

9. Rachunek przepływów pieniężnych

Sprawozdanie prezentuje w umownie przyjętych ramach klasyfikacyjnych wszystkie wpływy i wydatki pieniężne, jakie miały miejsce w okresie, za który sporządzany jest raport finansowy.

1. Rachunek przepływów pieniężnych obejmuje wpływy i wydatki w podziale na segmenty:

2. Część dotycząca działalności operacyjnej

3. Część dotycząca działalności inwestycyjnej

4. Przepływy z działalności finansowej

10. Zestawienie zmian w kapitale własnym

Pozwala ustalać stopień zadłużenia przedsiębiorstwa, prawidłowość finansowania majątku, zmiany w kapitale własnym a tym samym w aktywach netto.

Warianty prezentacji informacji o kapitale własnym:

1. Sprawozdanie z kapitału własnego prezentuje stan szczegółowych pozycji kapitału własnego

2. Sprawozdanie z zysków zatrzymanych - ogranicza się do informacji jedynie odnoszących się do stanu i zmian w wyniku finansowym danego okresu i z lat poprzednich.

3. Sprawozdanie z wyniku i zatrzymanych zyskówjest połączeniem rachunku zysków i strat ze sprawozdaniem z zysków zatrzymanych

4. Zestawienie zmian w kapitale własnym- prezentuje się w gruopach zdarzenia gospodarcze, które miały wpływa na wartość praw właścicieli w jednostce.

OPRACOWANIE ANNY D.

- 14 -

---