PBS wykład 16/12/08

model prawa obejmującego (Hempel)

L1...Ln

C1...Cn

-----------

E

4 warunki Gemenego

• musi być prawo ogólne

• musi być uprzednio uzasadnione

• mogą istnieć fakty niezależne od wyjaśniającego

• musi istnieć wynikanie

teoria davisa → o rewolucjach

rodzaje wyjaśnień:

1. przyczynowe: złożone zagadnienie rozpisać na aspekty i dla nich znaleźć wyjaśnienie w innych dziedzinach (np. w politologii)

L1,L2,L3....

--------------

P

2. genetyczne - stan rzeczy lub fazę zjawiska pokazujemy jako wynik pewnej funkcji

- wyjaśniamy poprzez pokazywanie poprzednich stadiów

- ewolucja (ziemiaństwo → szlachta → inteligencja)

- należy podać prawa przejścia (self-insulation → „samostanowienie się” wyspą → problem z asymilacją)

3. funkcjonalne (Kinsley Davis)

(kazirodztwo =incest)

wyjaśnia się zjawisko społeczne,wskazując na jego rolę/funkcję w funkcjonowaniu całego społeczeństwa

Instytucja pełni funkcję w systemie → funkcja w systemie jest spełniona=wymóg funkcjonalny jest spełniony

równoważniki funkcjonalne

niezbędniki funkcjonalne

systemy z funkcją homeostazy (żelazko, człowiek, społeczeństwo)

4. matrycowe (S. Nowak)

standardy i wzory kultury

wyjaśnianie zjawisk przez powołanie się na jawną matrycę (tak się robi lub zachowuje), sama matryca nie wystarczy → trzeba dowieść jej słuszności/”mocy”

5. psychologiczne (odwołujące się do stanów subiektywnych)

wyjaśnić dlaczego ludzie kierują się motywami w skali masowej

przewidywanie - predykcja (wiedzieć, żeby przewidzieć, a w końcu panować - COMTE)

jednego zjawiska na podstawie zjawisk wcześniejszych

wychodzi się od znanych warunków i stara się przewidzieć

L1 (C → E)

C1

-----------

E'

do przewidywania potrzebne są:

-dobra diagnoza stanu rzeczywiście

-prawidłowość (prawa)

Stefan Amsterdamski - przewidywanie długofalowe (np. zaćmienie słońca)

1. układ (słoneczny) jest stabilny

2. procesy przewidywania nie należą do innych procesów

3. procesy badawcze nie wpływają na zjawiska

„w socjologii możliwość przewidywania to przewidywanie możliwości” (S.Amsterdamski)

model wyjaśniania heglowski

model prawa obejmującego (law covering model)

L1.........Ln ← prawa

C1.........Cn ← sytuacje

---------------

Explandum (twierdzenie o zjawiskach, jak i same zjawiska)

subsumpcja - podciągnięcie

nomiczny - mający charakter prawa, prawidłowości

!!! wszelkie wyjaśnianie naukowe polega na subsumpcji pod prawidłowość ogóln. Stara się zapewnić systematyczne rozumienie zjawiska empirycznego, pokazując, że ma swoje miejsce w sieci nomicznych powiązań.

Wyjaśnienia można podzielić ze względu na:

1.) wedle tego, co wyjaśniają:

a.) zjawiska → wyjaśnianie I rzędu

b.) prawidłowości → wyjaśnianie II rzędu

→ wyjaśnienia mogą być uogólnieniami, nie tylko twierdzeniami jednostkowymi

2.) wedle rodzaju relacji między expled. a explan.[niestety nie umiem tych skrótów rozwinąć - kk]

a.) dedukcyjne (wyjaśnianie jednych twierdzeń społecznych przez drugie)

b.) probabilistyczne (większość wyjaśnień zjawisk społecznych)

3.) wedle eksplanansum (twierdzeń wrytych jako wyjaśnienia)

→ mogą mieć charakter deterministyczny lub probabilistyczny (charakter twierdzeń socjologicznych)

warunki poprawnego wyjaśniania:

sformułowane przez Węgra Kemenyego

1. musi być wyjaśnieniem prawo ogólne

2. prawo ogólne musi być uzasadnione (nie może być wyjaśnienem ad hoc)

3. muszą być znane fakty niezależne od faktu wyjaśnianego (musi być znany cel)

4. musi istnieć wynikanie (wynikanie faktu wyjaśnianego z faktów wyjaśniających)

---