Choroby (wyklady szkolenia medycznego)
1. Choroby ukladu oddechowego
1.1 Astma plucna (dychawica skrzelowa).
przyczyna: nagly skorcz drobnych oskrzelikow (wzrastaja opory oddechowe zwlaszcza przy wydechu)
objawy: swiszczacy, gwizdzacy oddech; czlowiek sinieje; na szyi wystepuja zyly; olbrzymia praca przy oddychaniu; przyjmuje specyficzna postawe ulatwiajaca oddychanie - siedzac podpiera sie na rekach. Napad astmy moze trwac od kilkunastu minut do godzin.
postepowanie: mozna podac tlen, ale bardzo malo i TYLKO gdy widzimy objawy niedotlenienia (gdy natlenimy goscia za bardzo to przestanie walczyc-pracowac i zatruje sie CO2). Nie podawac narkotykow, NIGDY nie podawac morfiny astmatykowi przy zadnym schorzeniu czy urazie.
leki: - euphilina, diprophilina (pierwszej potrzeby w postaci czopkow)
- sulbutanol, isuprel (mocne srodki w postaci aerozolu i linguetek - tabletki pod jezyk)
- papaweryna, atropina (zastepcze leki na rozkurcz miesni - gdy nie mamy wymienionych powyzej)
Po doraznym usunieciu ataku podajemy lek przeciwuczuleniowy: hydrocortison (podac 100-200mg)
1.2 Krwioplucie.
przyczyna: uszkodzenie miazszu oplucnego w wyniku gruzlicy, kily, raka pluca, lub pourazowe.
objawy: rozowe zabarwienie, nitka krwi w slinie [odroznic: -krew z pluc zywoczerwona -krew z zoladka rdzawoczerwona (dzialanie kwasu solnego)]
postepowanie: [UWAGA: niebezpieczenstwo wystapiena krwotoku z pluc (pluco pracuje i rwie miazsz), jest on bardzo dramatyczny i prowadzi zwykle do zejscia smirtelnego]. Postepowac tak aby naderwanie pluca sie nie nasilalo: duzo srodkow uspokajajacych, lezenie w lozku (glowa wysoko lub jak mu wygodniej), jezeli go boli, podac srodki przeciwbolowe, podawac srodki przeciwkaszlowe:
- kodeina (3 razy po 2 tabletki), posilki i napoje tylko chlodne,
Mozna podac:
- wapno (ulatwia krzepniecie krwi).
1.3 Odma oplucnowa wewnetrzna.
przyczyny: uszkodzenie oplucnej (samoistne, czesto we snie)
objawy: gdy postepuje gwaltownie - coraz plytszy oddech, duze zaniepokojenie, obserwujemy prace tylko jednego pluca.
postepowanie: ulozyc z glowa wysoko, skosnie na chorym boku (ugniatac uszkodzony bok - liczymy na to ze dziura sie zaklei).
kodeina (nie moze kaszlec), srodki uspokajajace (nawet narkotyk). Ostroznie z tlenem (jak przy astmie - przy objawach niedotlenienia). Gdy postepuje gwaltownie robimy z odmy zamknietej - otwarta przez wbicie prostopadle trzech grubych igiel po gornym brzegu zebra, ponizej obojczyka.
Dalsze postepowanie - DO SZPITALA.
1.4 Zakazenia wirusowe drog oddechowych.
przyczyny: obce cialo w tchawicy (przy jedzeniu)
objawy: pzerazenie, proba odkaszlniecia, zasysanie powietrza, sinica.
postepowanie: gdy utknelo tuz pod naglosnia - glowa miedzy kolana i uderzac w plecy tuz pod szyja. Gdy na wysokosci rozwidlenia tchawicy - polozyc na podlodze i metoda usta-usta tloczymy powietrze (kafar powietrzny).
Gdy nic nie dalo rezultatu - wbic igly lub zrobic otwor tuz pod naglosnia, ponizej grdyki, na srodku.
1.5 Zakazenia wirusowe drog oddechowych.
przyczyny: wirusy, maja charakter zstepujacy - od gardla do pluc.
postepowanie: wczesnie atakowac antybiotykami (rezygnowac z leczenia " domowego"), podawac antbiotyki nie krocej niz 7-8 dni, nie zmniejszac samowolnie dawki (dawka jest na opakowaniu), gdy po 4 -5 dniach nie ma poprawy to mozna zmienic antybiotyk i tez podawac go 7-8 dni. Mozna podawac oba na raz. Nalezy dolaczyc witaminy.
1.6 Stany zapalne gardla.
objawy: zaczerwienienie, bol i obrzek gardla.
postepowanie: owinac szalikiem gardlo (ogrzac - bakterie tego nie lubia), plukanie gardla, nie zwalczac goraczki poza granicami zdrowego rozsadku. Zwalczac od 38.5 stopni C.
leki:
wapno, aspiryna, pyralgina, witamina C
Gdy objawy nie przechodza i pojawia sie ropa podac antybiotyk.
1.7 Zapalenie zatok.
objawy: bol glowy, uczucie " pelnego nosa" i niemoznosc wysmarkania sie.
postepowanie: podajemy wapno i witamine C, krople do nosa (zmniejszenie obrzeku) - thymazen, xylometazolin. Jezeli jest goraczka - podac antybiotyk.
1.8 Zapalenie ucha.
obajwy: pulsujacy bol w uchu.
postepowanie: zawsze podac antybiotyk, zawinac ucho cieplo ale nie wkladac do srodka zadnych tamponow. [ UWAGA. Komunikacja ucha z czaszka - mozliwosc zapalenia opon mozgowych ]
1.9 Zapalenie krtani.
objawy: suchy kaszel i ciche mowienie, chrypka.
postepowanie: podajemy aspiryne, wit. C, wapno, kodeine. Stosujemy inhalacje z rumianku lub czegokolwiek aby nawilzyc sluzowke, cieplo okryc i utrzymywac stala temperature.
1.10 Zapalenie oskrzeli.
objawy: bol, zaczerwienienie, obrzek gardla. Suchy kaszel przechodzacy w mokry (odkaszliwanie cuchnacej cieczy), goraczka.
postepowanie: podac antybiotyki, wit. C, wapno (zmniejsza obrzek sluzowki), srodki uplynniajace flegme i srodki wykrztusne (najlepiej syropy - gdy nie mamy to mleko z miodem) gdy ma bardzo glebokie napady kaszlu to podawac na noc kodeine.
1.11 Zapalenie pluc.
przyczyna: odoskrzelowe (po zapaleniu oskrzeli) i krwiopochodne.
objawy: bardzo wysoka goraczka, dreszcze, bardzo szybkie tetno (okolo 120/min), dusznosc, poty, mokry kaszel, szybki oddech, lekkie posinienie, chory chce byc ukladany z glowa wysoko.
postepowanie: bezwarunkowo podac antybiotyk jako leczenie podstawowe, wit. C, wapno, srodki wykrztusne, goraczke zbic do rozsadnch granic, gdy sinieje podac tlen, postawic banki. Jezeli temperatura wyzsza niz 38,5 stopni C, podac aspiryne i pyralgine, ulozyc go wysoko.
[ UWAGA: Zapalenie pluc nie boli. SZPITAL ]
1.12 Zapalenie oplucnej.
przyczyny: najczesciej droga krwiopochodna.
objawy: nie rozni sie od zapalenia pluc, jedynie UWAGA - kaszel nie jest mokry lecz suchy oraz wystepuje bol przy oddychaniu.
postepowanie: srodki przeciwbolowe, kodeina (nie podawac srodkow wykrztusnych lecz hamujace kaszel), antybiotyki.
1.13 Polpasiec (zapalenie nerwu miedzyzebrowego) .
przyczyna: wirusowa.
objawy: stan podgoraczkowy, bole glowy, dreszcze, pecherzykowata opryszczka wzdluz zebra (wodnista ciecz), bardzo silne bole pod pecherzykami, pecherzyki przechodza w strupki, nastepnie opryszczka znika lecz bole pozostaja jeszcze przez kilkanascie do kilkudziesieciu dni.
postepowanie: utrzymywac w cieple, podac srodki przeciwbolowe, duzo witaminy C, utrzymywac w czystosci okolice opryszczki, pozniej gdy pecherzyki pekaja i tworza sie strupki - dezynfekowac. Jesli jest wysoka goraczka - podac antybiotyk.
2. Choroby ukladu krazenia.
2.1 Czestoskorcz napadowy.
przyczyny: pewna forma nerwicy, nie wiemy co ja powoduje.
objawy: praca serca miarowa ale bardzo szybka (powyzej 120) co prowadzi do spadku cisnienia (serce pracuje plycej). Napad moze trwac od kilku minut do kilku godzin. Po napadzie chory oddaje duza ilosc moczu (ponad norme).
postepowanie: podac srodek uspakajajacy, kazemy mu siasc, wziac gleboki oddech, zacisnac nos i usta a nastepnie stworzyc cisnienie w klatce piersiowej i (lub) lekko nacisnac zamkniete galki oczne kazac mu patrzec w dol, podac propanolol.
2.2 Arytmia serca.
objawy: niemiarowe bicie serca.
postepowanie: spoczynkowy tryb zycia, do SZPITALA.
2.3 Napadowe wolne bicie serca.
objawy: miarowe ale bardzo wolne bicie serca, gdy ponizej 40 - chory mdleje, trwa od kilku sekund do kilku minut.
[ Syndrom M.A.S. (od nazwisk badaczy) ]
postepowanie: jest to bardzo niebezpieczne, wskazanie do reanimacji - czesciowy masaz serca (pomiedzy udezeniami serca choego), podac tlen do nosa, mozna podac atropine (pobudza puls, domiesniowo - moze ale nie musi pomoc). Jedyne leczenie to wszczepienie sztucznego rozrusznika. Po napadzie do SZPITALA.
2.4 Astma sercowa.
przyczyny: pluca sa przekrwione, krew nie jest odprowadzana do serca.
objawy: dosc szybki plytki oddech (niemoznosc pohamowania), sinica, pocenie sie.
postepowanie: posadzic w pozycji z nisko spuszczonymi nogami, na kilka minut nalozyc opaski uciskowe na uda i ramiona, podac srodki uspokajajace a nawet morfine (zwolni oddech), podac srodek moczopedny - furosemid (w zastrzyku) dzieki temu zmniejszy sie objetosc krwi przez odfiltrowanie wody, podac tlen.
2.5 Ostry obrzek pluc.
przyczyny: ostra niewydolnosc krazenia po zapaleniu pluc, zawale, zapaleniu nerek, u topielcow, czesto zakonczenie astmy sercowej.
objawy: narastajaca gwaltownie dusznosc, przy oddychaniu slychac bulgot (bez sluchawek), chory pokasluje, przy kaszlu odpluwa pienista flegme (zabarwiona na rozowo), nabrzmiale zyly na obwodzie, przy stanie ciezkim - upust piany z nosa i ust.
postepowanie: osuszyc pluca czyli pozycja siedzaca, opaski uciskowe na uda i ramiona (przytrzymac krew zylna), podac furosemid (zastrzyk), podac tlen, mozna podac morfine, opaski popuszczac stopniowo i nie wszystkie na raz, gdy atak trwa dluzej i czlowiek sie dusi nalezy upuscic krew (nacisnac skalpelem lub czymkolwiek na zgieciu lokciowym, upuscic 2/3 szklanki), gdy uda sie zazegnac atak - do SZPITALA.
2.6 Napadowe bole wiencowe.
przyczyny: chwilowy skurcz naczyn wiencowych.
objawy: nagly napad bolu trwajacy kilka minut z uczuciem dlawienia.
postepowanie: podac diprofiline (czopki) lub nitrogliceryne, pentaerythrytol (linguetki - tabletki pod jezyk), eliminacja ciezkiej pracy fizycznej.
2.7 Zawal miesnia sercowego.
przyczyna: kazda tetniczka wiencowa odpowiada za pewna powierzchnie miesnia sercowego, gdy tetniczka sie zatka (skrzep lub plytka miazdzycowa) ta powierzchnia miesnia sercowego nie moze pracowac, im wyzej w drzewie naczyniowym tym gorzej (zawal rozleglejszy).
objawy: pierwszym objawem jest oslabienie, chory siada lub kladzie sie.
spadek cisnienia, bladosc (moze stracic przytomnosc), ostry bol za mostkiem promienuiujacy do szyi i kregoslupa, dusznosc, balagan w tetnie (moze byc wolne, szybkie, nieregularne), smiertelny lek chorego (lek i uczucie zaniepokojenia z " nieswoim uczuciem w klatce piersiowej" moze wyprzedzac zawal o kilka godzin).
postepowanie: przeniesc chorego do lozka (nie pozwolic mu chodzic), podac nitrogliceryne i srodki uspokajajace (nawet narkotyk), podac tlen, mierzyc cisnienie i tetno, gdy zawal " idzie dobrze", zmniejsza sie lek, bol, wraca miarowosc tetna i zwieksza sie cisnienie. Gdy czlowiek po zawale czuje sie lepiej - ma lezec w lozku, nalezy podawac srodki przeciwbolowe i uspokajajace, gdy czuje sie zupelnie dobrze, nalezy zmienic pozycje w lozku (wyzej, nizej, jeden bok, drugi, 69), ruszac nogami (w czasie zawalu krew gestnieje, tworza sie skrzepy a praca miesni im zapobiega), masowac rece i nogi, kazac mu napinac miesnie, podac aspiryne (1, 2 tabletki na dobe). Gdy podczas zawalu serce staje, podjac reanimacje (masaz serca). Po zawale - SZPITAL.
2.8 Choroba nadcisnieniowa.
przyczyny: zbyt wysokie cisnienie w ukladzie tetniczym, tetnice stawiaja zbyt duzy opor (sa zwezone), choroby nerek, miazdzyca samoistna.
objawy: uczucie stalego znuzenia, czeste bole glowy i szum w uszach, zawoty glowy, bezsennosc (duze napiecie nerwowe - nadpobudliwosc), pokrwawianie z nosa, gorzej jak cisnienie rozkurczowe jest wysokie (tetnice nie odpoczywaja), tym bardziej niebezpieczne im wczesniej (w mlodszym wieku) sie zaczyna, moze przebiegac skrycie (bezobjawowo), nadcisnienie jest niebezpieczne gdyz meczy serce, niszczy nerki, moze dojsc do pekniecia tetniczki (np. w mozgu, oku).
postepowanie: przez tydzien mierzymy cisnienie (w stanie zrelaksowanym), gdy stwierdzimy np. 160/100 - no to ma problem, zastosowac relaks, zadnych prac w nocy, musi spac (podac srodki nasenne), lagodne srodki uspakajajace, lagodne srodki moczopedne - tialorid, verospiran, zero alkoholu, nie podawac srodkow na obnizenie cisnienia gdyz czesto dzialaja gwaltownie. Jednakze, gdy chory ma bardzo wysokie cisnienie (np. 230/120), to konsultowac z lekarzem jakie podawac srodki na zbicie cisnienia, podac furosemid (odfiltrowac duzo moczu), konieczne lezenie w lozku.
2.9 Zator tetniczy.
przyczyny: w wyniku przeszkody stalej lub skurczu, najczesciej w konczynach dolnch.
objawy: najczesciej zdarza sie w nocy, konczyna bezwladna, nieczula i chlodna, brak tetna ponizej zatoru.
postepowanie: podac srodki rozkurczowe - paweryna (zastrzyk), podac srodki przeciwbolowe (jesli ma bole w nodze), ulozyc konczyne powyzej poziomu ciala (aby splywaly toksyczne srodki przemiany materii), ulozyc konczyne na czyms miekkim (uwazac na odlezyny), nie wolno konczyny ogrzewac (pomaga w rozwoju bakterii beztlenowych), ani masowac, jak najszybciej do SZPITALA (ryzyko amputacji). Zadnych zastrzykow w chora konczyne!
3. Choroby ukladu pokarmowego.
3.1 Bole brzucha.
przyczyny: zatrzymanie ruchu robaczkowego, wzdecia, maja charakter skurczowy.
objawy:
postepowanie: podac srodki przeciwskurczowe - w tabletkach lub czopkach: vegontalgin, no-spa, spazmophen, scopolan ; w zastrzyku: (silniejsze dzialanie): papaweryna, atropina; podac srodek przeciwbolowy - np. pyralgina; nie ogrzewac brzucha.
3.2 Skurcz wpustu.
przyczyny: pod wplywem czynnika nerwowego.
objawy: chory czuje, ze zatrzymal mu sie kes pozywienia, nadpobudliwosc i zdenerwowanie, charakterystyczne, ze polykanie plynow wychodzi mu gorzej niz stalego pozywienia.
postepowanie: uspokoic, zakazac polykania czegokolwiek (nie podawac plynow), podac srodek rozkurczowy (zastrzyk lub czopek), srodek uspokajajacy. Gdy problemy z przelykaniem powtarzaja sie i stopniowo narastaja, moze byc nowotwor przelyku.
3.3 Kolka zolciowa
przyczyny: skurcz przewodu zolciowego lub zwieracza przewodu zolciowego albo kamien zolciowy, czesciej u kobiet.
objawy: bol umiejscowiony w prawym podzebrzu z uczuciem rozsadzania (bol bardzo silny, wysoko na skali bolu).
postepowanie: podac zastrzyk - papaweryne i atropine z pyralgina (nazywa sie to " trojca przeciwbolowo- rozkurczowa"), po ataku powiedziec aby obserwowal stolec (jasny - to ZLE)
3.4 Choroba wrzodowa zoladka i dwunastnicy.
przyczyny: nerwoewa, dlugo utrzymujaca sie nadkwasota.
objawy: nudne (tepe) bole, bole glodowe (zwlaszcza nad ranem).
postepowanie: wymagaja dlugotrwalego leczenia zachowawczego (ranigast, altrament), dieta (posilki male, czeste, potrawy gotowane, chude, duzo jarzyn - dzialania alkalizujace), zabronic kawy, papierosow, podawac srodki alkalizujace (mleczka) i srodki rozkurczowe (no-spa), nie powinien pracowac w nocy, obserwowac stolec (obawa o krwawienie wrzodu - gdy krwawi - stolec czany, smolisty, polyskliwy), gdy wrzod krwawi - zadnej pracy, lezenie w lozku, nic cieplego do picia i jedzenia (nawet lod do polykania), kierujemy go do SZPITALA (obawa o perforacje - w najgorszym razie zapalenie otrzewnej).
3.5 Zapalenie wyrostka robaczkowego.
przyczyny:
objawy: narastajacy, gleboki bol w prawej dolnej czesci brzucha, zaparcie stolca, goraczka, przyspieszone tetno, nudnosci z wymiotami.
postepowanie: leczenie tylko operacyjne (czas odgrywa duza role), scisla dieta (absolutnie nic do jedzenia, plyny tylko gorzkie), na brzuch zimne oklady, NIE PODAWAC SRODKA PRZECZYSZCZAJACEGO -RYZYKO SMIERCI. Gdy czas dotarcia do szpitala dluzszy niz kilka, kilkanascie godzin, to podac antybiotyk (na ladzie jest to niewskazane). Gdy ma szybko trafic do szpitala to nie podawac srodka przeciwbolowego - w przeciwnym wypadku - tak (nawet narkotyk). Poinformowac lekarza jaki i kiedy podalismy srodek (przeciwbolowy i antybiotyk).
3.6 Zapalenie pecherzyka zolciowego.
przyczyny:
objawy: ciezka do rozpoznania.
postepowanie: podac antybiotyk.
3.7 Pekniecie zoladka (perforacja).
przyczyny: na skutek choroby wrzodowej.
objawy: nagly, niezwykle silny bol (jakby dzgniecie nozem) w okolicy mostka podsercowego, w ciagu kilkudziesieciu minut rozwija sie pelny zespol zapalenia otrzewnej.
postepowanie: patrz choroba 3.8
3.8 Zapalenie otrzewnej.
przyczyny: tresc przewodu pokarmowego dostaje sie do jamy ciala powodujac ciezkie zakazenie bakteryjne.
objawy: chory lezy zwykle na boku z podkurczonymi nogami, suchosc w jamie ustnej, wymioty, brak stolca i gazow, zmieniony wyglad chorego w skutek odwodnienia (Maska Hipokratesa), bardzo szybkie tetno, wysoka goraczka, bol na calym brzuchu (nie potrafi wskazac gdzie go boli), tzw.
" brzuch deskowaty" (odruchowe napinanie miesni brzucha), duzy bol po zwolnieniu nacisku na brzuch (Objaw Blumerga - powiedziec lekarzowi, ze jest objaw Blumerg Plus).
postepowanie: jedyna szansa jest szybka operacja - do SZPITALA, doraznie sada do zoladka (odciaganie wydzieliny zoladka w celu zapobiezenia wymiotom - zakladac przez nos, podczas wkladania dac choremu cos do popijania), zimne oklady na brzuch, nic do jedzenia, srodki przeciwbolowe i antybiotyk (wszystko w zastrzykach), nie ogrzewac.
3.9 Niedroznosci przewodu pokarmowego.
przyczyny: najczesciej jelito cienkie, na skutek skrecania, zawieszenia na wloknie, wglowienia, korek kalowy.
objawy: gwaltowna fala skurczow perystaltycznych przed przeszkoda (bole skurczowe narastajace falami), przy zaawansowanej niedroznosci, w czasie szczytu bolu pojawiaja sie chlustajace wymioty (zawartosc w zaleznosci od tego gdzie znajduje sie przeszkoda, nawet kal). Gdy trwa dlugo moze nawet dojsc do martwicy jelita (jelito peknie i mamy zapalenie otrzewnej).
postepowanie: dzialanie wstepne polega na usunieciu przeszkody przez podanie srodkow rozkurczowych w zastrzyku (" Trojca rozkurczowa"), srodek przeciwbolowy pabialgina (zastrzyk), gdy bole staja sie mniej dokuczliwe, robimy lewatywe (letnia woda irygatorem, 2-3 szklanki wody), gdy przeszkoda pusci mamy duze ilosci gazow i stolca, obserwowac go potem i dawac powoli pic. To wszystko co powyzej mozna zrobic w czasie pierwszych kilkudziesieciu minut (liczy sie szybkosc), pozniej jelito obumiera i lewatywa mozemy je przerwac (zapalenie otrzewnej).
3.10 Przepuklina.
przyczyny: rozsuniecie sie w jakims miejscu sciany miesniowej jamy brzusznej, pomiedzy miesnie wchodzi jelito (zdarza sie czesciej u mezczyzn), najczesciej w pachwinie, najczesciej dochodzi podczas parcia, ciezkiej pracy, gorzej gdy do przepukliny dojdzie u mlodego czlowieka (miesnie zaciskaja sie na jelicie - nastepuje uwiezienie przepukliny).
objawy: zbadac brzuch w pozycji lezacej z podkurczonymi nogami - wyczuwalny elastyczny guz pod skora.
postepowanie: gdy zdarzylo sie to niedawno to dajemy mu papaweryne, atropine i srodki przeciwbolowe, kladziemy chorego w cieplej kapieli lub cieple oklady na brzuch i przepukline. Nastepnie zaczynamy lekko ugniatac przepukline (wyciskamy gazy z jelita - chorego to boli), staje sie ona miekka i elastyczna, staramy sie ja wcisnac do jamy brzusznej. Gdy odprowadzilismy przepukline mamy oddanie gazow i stolca. Polozyc chorego w lozku z podkurczonymi nogami (zapobiegac wszelkim napieciom miesni), na brzuch oklad z worka z piaskiem lub czyms ciezkim, unikac kaszlu (podac kodeine). Gdy wydobrzeje to zadnej ciezkiej pracy. Gdy rozpoznalismy przepukline zbyt pozno to nie manipulowac nia (niebezpieczenstwo pekniecia), tylko zimne oklady na przepukline i do SZPITALA.
3.11 Biegunki.
przyczyny: 1) towarzyszace niezytom
2) czerwonka
objawy: 1) bole brzucha, ucucie przewalania sie w brzuchu, burczenie.
2) biegunka z domieszka krwi, kilkadziesiat stolcow na dobe, szybkie odwodnienie organizmu (niebezpieczne zwlaszcza w tropiku).
postepowanie: dieta, nie zmuszac do jedzenia, soki owocowe do picia (nieduzo ale czesto), podac wegiel (wchlania toksyny), podac srodki rozkurczowe. Jezeli nie przejdzie to na drugi dzien podac antybiotyk (erytromecyne - cztery razy co 6 godzin) oraz chlorochinaldin (tabletki - srodek dezybfekujacy), sulfaguanidyne. Jezeli podalismy antybiotyk to dawac co najmniej 7 dni.
2) gdy nie przechodzi - podac w zastrzyku antybiotyk oraz pantopon, morfine (zmniejsza ruchy perystaltyczne jelit).
4. Choroby ukladu moczowego.
4.1 Niewydolnosc nerek.
przyczyny: krwotok, ciezkie urazy ciala z zespolem zmiazdzenia (zakitowanie nerek kawalkami komorek), trucizny, oparzenia (zdenaturyzowane bialko kituje nerki), po odwodnieniu.
objawy: spada wydalanie moczu (skapomocz lub bezmocz).
postepowanie: wprowadzic cewnik i sprawdzac ilosc oddawanego moczu. Gdy po odwodnieniu - nawodnic chorego kroplowka lub gdy nie ma takiej mozliwosci wstrzykiwac pod skore roztwor fizjologiczny - 0.9% roztwor NaCl (stycznie pod skore, na brzuchu, udach, rekach - bolesne). Gdy dalej nie ma moczu - podac furosemid. Gdy to nie da rezultatu - to mamy ciezka niewydolnosc nerek, czlowiek zaczyna sie zatruwac i zbierac wode (obrzek ciala, pluc i mozgu - smierc w wyniku zatrucia sie mocznikiem - mocznica), natychmiast do SZPITALA, doraznie ograniczyc podaz wody (dwie szklanki na dobe + tyle ile oddal moczu), dieta weglowodanowa - woda + suchary (ograniczyc bialka - zero miesa, nabialu, a takze jarzyn i ziemniakow - zatruwaja), zaczynamy podawac antybiotyk (zastrzyk - polowa prawidlowej dawki).
4.2 Stany zapalne nerek.
przyczyny: zakazenia bakteryjne z zewnatrz badz krwiopochodne, czesto powiklania chorob gardla (ropne anginy).
objawy: bole w okolicy ledzwiowej (wrazliwosc na wstrzasy - badanie przez lekkie uderzenie w plecy), malo moczu, mocz metny, cuchnacy, czesto z domieszka krwi (po paru godzinach obrzek twarzy), zatrucie organizmu (coraz silniejsze bole glowy, spiaczka a nastepnie smierc).
postepowanie: mierzenie ilosci moczu, lezenie w lozku, podac antybiotyk (czesto dwa skojarzone), dieta weglowodanowa, ilosc wody zalezna od ilosci oddanego moczu, do SZPITALA.
4.3 Kolka nerkowa.
przyczyny: w nerkach odkladaja sie kamienie, kamien zaczyna sie ruszac w nerce (daje to objaw bolowy).
objawy: gdy kamien sie rozkruszy i wplynie do moczowodu, zaciska sie on na kamieniu czemu towarzyszy niezwykle silny bol (jednostronny, promieniujacy do jadra), przy silnym bolu moga pojawic sie wymioty, po napadzie bolu czesto jest domieszka krwi w moczu (kamyk podrapal moczowod). Gdy nie uda sie mu urodzic kamienia samoistnie - moczowod napelnia sie moczem, mocz zaczyna pozostawac w nerce - dochodzi do zakazenia bakteryjnego.
postepowanie: pomoc urodzic kamien do pecherza, podac srodki rozkurczowe - papaweryne, atropine, przeciwbolowe - pyralgine (nigdy morfine - powoduje skurcz), polozyc chorego do cieplej kapieli (nerka szybciej filtruje), podac duzo plynow do wypicia (najlepiej piwo - conajmniej 5 butelek). Gdy chorego zaczyna po tym bardzo bolec to dobrze, oznacza to ze mocz poczal przepychac kamien, potem bol przechodzi (kamien splynal do pecherza moczowego), nastepnie lezenie w lozku, obserwowac mocz - szukac kamienia. Gdy kamien utknie w cewce moczowej - przepchnac go z powrotem do pecherza moczowego.
4.4 Zapalenie pecherza moczowego.
przyczyny: przez cewke lub od krwi, rowniez przechlodzenie nog (zimna krew oplywa pecherz).
objawy: ciagle uczucie potrzeby oddawania moczu, bolesne oddawanie moczu, przy ciezkim zapaleniu mocz brudny, metny, goraczka.
postepowanie: nie lekcewazyc (zapalenia drog moczowych postepuja w gore, w kierunku nerek), chory powinien pozostawac w cieple (cieple skarpety, bielizna), podac srodki rozkurczowe (doustnie), duzo plynow do picia (mniej boli gdy duzo oddaje moczu), gdy nie przechodzi - podac antybiotyk, w porcie do LEKARZA (badanie moczu).
4.5 Zapalenie cewki moczowej.
przyczyny: najczesciej brak higieny.
objawy: bolesne pieczenie cewki przy oddawaniu moczu.
postepowanie: jak w chorobie 4.4
5. Choroby zakazne.
Terminy i fakty: przyczyny - bakterie i wirusy. Klimat wilgotny bardzo sprzyja rozwojowi bakterii. Epidemia i pandemia. Rozwoj choroby:
a) wnikanie [ drogi oddechowe i pokarmowe - najczesciej przez skore (ukaszenia), przez sluzowki.]
b) okres wylegania - specyficzny dla kazdej choroby.
c) zarazanie.
d) okres wyzdrowienczy (chory nadal zaraza).
zapobieganie: leczenie, izolacja, kwarantanna i szczepienia.
5.1 Grypa.
przyczyny: wirusowa, zdarza sie co roku, moze byc grozna dla osob starzych i dzieci.
objawy: ogolnie zle samopoczucie, " lamanie w kosciach", bole miesni, szybko narastajaca goraczka, uczucie szybkiego bicia serca. Powiklania przy grypie: wirusowe zapalenie pluc, wirusowe zapalenia ukladu pokarmowego (biegunki), powiklania mozgowe (silne bole glowy, wymioty), wirusowe zakazenie miesnia sercowego (szybkie tetno, spadek cisnienia).
postepowanie: bewzgledne lezenie w lozku (nie dopuscic do ochlodzenia organizmu), podawac preparaty salicylowe - aspiryna (dziala przeciwbolowo, ma pewien punkt uchwytu na wirusa), podac witamine C (dziala utleniajaco), wapno (zmniejsza obrzek), gdy wysoka goraczka (najwyzsza po poludniu) powyzej 39 st.C, podac srodek przeciwbolowy - pyralgine (moze byc piramidon), gdy brak poprawy po kilku dniach, podac antybiotyk (na infekcje wirusowa moze sie nalozyc infekcja bakteryjna), w topiku podac antybiotyk juz po drugiej dobie (podawac antybiotyk przez 7-8 dni).
5.2 Papuzica.
przyczyny: droga oddechowa.
objawy: bardzo podobna do grypy, dodatkowo wystepuja bole gardla i krwawienia.
postepowanie: zakazne sa wydzieliny ludzkie oraz kal, mocz i slina.
5.3 Swinka.
przyczyny: droga oddechowa, wirusowa.
objawy: zapalenie slinianek (zwlaszcza przyusznych), bolesny obrzek, goraczka.
postepowanie: do lozka, cieple kompresy, plukanie jamy ustnej (roztwor KMnO4 - KALI lub wody utlenionej), od razu podac aspiryne i wapno (zmniejszenie obrzeku), antybiotyk (pochodny penicyliny - ampicylina). Moga wystapic powikania np. swinkowe zapalenie jader (obrzek jader), ktore rzadko, ale moze skonczyc sie trwala nieplodnoscia (zrastanie sie nasieniowodow podczas obrzeku, ktory je sciska), leczymy to przez uniesienie jader i chlodne kompresy.
5.4 Czarna ospa
przyczny: droga oddechowa, wirus.
objawy: choroba kwarantanowa o dlugim okresie wylegania (okolo 14 -18 dni), nagly skok goraczki do 39 st. C, bardzo silne bole glowy, ledzwi i obrzek twarzy. W drugim dniu pojawia sie czerwona wysypka (czerwona skora z czerwonymi krosteczkami) w rejonie " majtek". Na czwarty dzien goraczka spada, pojawiaja sie plamki (swedzace), robia sie z nich guzki, potem pecherzyki, ktore pekaja i tworza strupy. W 9-tym dniu nastepuje atak goraczki (wiekszosc wtedy umiera). Choroba pozostawia blizny. Jest zakazna od pierwszego dnia. Zachoruje KAZDY kto sie z ta choroba zetknie. Jedynym zabezpieczeniem jest SZCZEPIENIE (szczepimy sie dwa razy w zyciu, jedno szczepienie daje nam odpornosc 3 letnia).
5.5 Zatrucie pokarmowe.
przyczyny: droga pokarmowa (brudne rece, brudne rzeczy, muchy).
objawy: objawy sa bardzo szybkie - bole brzucha, biegunka, goraczka.
postepowanie: 1) w klimacie umiarkowanym - podac srodek przeczyszczajacy (sol gorzka), duza ilosc wegla (wchlania toksyny), srodki rozkurczowe (scopolan, vegantalgin), duzo pic, zwlaszcza sokow warzywnych (owocowe maja cukier). Jesli nie daje sobie rady to podac srodki odkazajace jelito (chlorochinaldin - nie ten do ssania, enteroseptol, sulfametaksason). Jesli i to nie pomaga to podac antybiotyk.
2) w tropiku - jak wyzej, lecz gdy w ciagu kilku godzin nie ma poprawy - to podac antybiotyk by nie tracil plynow ciala.
5.6 Zatrucie jadem kielbasianym:
przyczyny: nawoz naturalny, bombaz konserw, nie wymyte wedliny.
objawy: okres wylegania nawet kilka dni, silne bole brzucha, zaparcie, serce bije bardzo wolno, opadanie powiek i nieostre widzenie (porazenie ukladu nerwowego - serce i oczy), rowniez bezglos i chrypka, skurcze. Bardzo grozna - wiekszosc umiera.
postepowanie: Natychmiast do SZPITALA. Doraznie sprowokowac wymioty i przeczyszczanie.
5.7 Dur brzuszny. Tyfus brzuszny.
przyczyny:
objawy: bole glowy, goraczka, krwawienie z nosa, nietypowo wolne tetno. Pozniej wysypka i biegunki (czasem krwawe).
postepowanie: do SZPITALA, stosuje sie szczepienia.
5.8 Czerwonka.
objawy: biegunka z krwia i goraczka.
5.9 Choroba Weila.
objawy: rownoczesne grypy i zoltaczki.
postepowanie: zakazenie poprzez kontakt z moczem szczurow, nie pic niepewnej wody, nie kapac sie. Do SZPITALA.
5.10 Cholera.
przyczyny: owoce, jarzyny.
objawy: okres wylegania okolo 6 dni. Nagle uporczywe biegunki i wymioty (stolce " ryzowe" - biale klaczki zniszczonych komorek sluzowek), BRAK GORACZKI, bolesne skurcze miesni lydek. Przyczyna smierci jest odwodnienie. Smiertelnosc > 90%.
postepowanie: Do SZPITALA (kroplowki), zakazne sa wszystkie wydaliny (takze u ozdrowiencow).
5.11 Zoltaczka.
przyczyny: wirus, droga pokarmowa lub na skutek zakazonej igly.
objawy: okres wylegania okolo 3 miesiace, objawy kataralne (wyglada jak katar), BRUNATNY mocz, stolec normalny (czasem troche jasny).
postepowanie: zakazne sa wydaliny i mocz. Nie lekcewazyc.
5.12 Ameba. Amebioza.
przyczyny: droga pokarmowa, w wodzie krajow cieplejszych, owoce, salata.
objawy: dlugi okres choroby, dla nas (Europejczykow) jest grozna.
postepowanie: niewiele mamy do zrobienia, nalezy sie wystrzegac nie mytych owocow, zrezygnowac z salaty.
5.13 Tyfus plamisty.
przyczyny: przenoszona przez wszy (ich odchody)
objawy: bardzo silne bole glowy, GOACZKA, KRWAWIENIA Z NOSA, po kilku dniach wysypka na barkach i ramionach.
postepowanie: SZPITAL.
5.14 Tyfus powrotny.
przyczyny: przenoszony przez wszy i kleszcze.
objawy: podobny do plamistego, tylko po kilku dniach ustepuje, a po tygodniu nastepuje drugi rzut choroby.
postepowanie: nie jest choroba smiertelna. Ze wzgledu na podobienstwo do tyfusu plamistego, nalezy goscia traktowac jak chorego na odmiane plamista.
5.15 Dzuma.
przyczyny: pchly wystepujace na szczurach.
objawy: okres wylegania 5-6 dni.
1) GRUCZOLOWA: pecherzyk w miejscu ukaszenia, potem czyrak, potem przetoka (dziura) z ropa. Powiekszenia gruczolow z ropa.
GORACZKA. Kilkadziesiat procent umiera.
2) PLUCNA: czyraki na plucach. Kaszel z krwista masa. Chory umiera z braku pluc. Zgony w ciagu KILKUNASTU godzin, Smiertelnosc 100%, bo antybiotyk nie zdazy zadzialac.
5.16 Waglik. Czarna krosta.
przyczyny: kontakt z nawozem zwierzecym, zwierzetami, sierscia, kopyta.
objawy: jak przy dzumie - 2 postacie: gruczolowa (najczesciej gruczoly pod pachami) i plucna.
postepowanie: do SZPITALA, unikac bezposredniego kontaktu ze zwierzetami (rekawice)
5.17 Zolta febra.
przyczyny: przenoszona przez komary.
objawy: okres wylegania - 6 dni, goraczka, wymioty.
postepowanie: do szpitala.
5.18 Wscieklizna.
przyczyny: poprzez sline chorego zwierzecia.
objawy: okres wylegania od kilku dni do 3 lat. Mrowienie w miejscu ugryzienia, szybko wymioty, nastroj niezrozumialego przygnebienia,
(" podwiniety ogon"), chrypka, trudnosci z polykaniem i skurcze przelyku przy polykaniu wody (wsciekly pies boi sie wody) przechodzace w napady szalu na widok wody, SLINIENIE. Powodem tego wszystkiego jest porazenie ukladu nerwowego. Wirus porusza sie z krwia. Atak nastepuje gdy wirus przechodzi przez opony mozgowe. W tym momencie smierc jest pewna.
postepowanie: szczepic sie natychmiast.
6. Choroby weneryczne.
6.1 Kila. Lues. Syfilis.
przyczyny: kretek blady (90% stosunek plciowy, 10% inne - dentysta, recznik)
objawy: dlugotrwala, przewlekla, nieleczona powoduje smierc, bardzo dlugi okres utajenia, w poznym przebiegu daje nieodwracalne zmiany w ukladzie krwionosnym i nerwowym. Dzieci osob chorych sa juz zarazone, czesto niepelnosprawne.
1) Kila pierwotna: 3 tygodnie po zarazeniu, objaw pierwotny - plaskie owrzodzenie (R. okolo 1 cm) otoczone wolowatym brzegiem (jak krater ksiezycowy), niebolesne, obrzek najblizszych wezlow chlonnych, utrzymuje sie kilka tygodni. Odczyn Wassermana (WR) pozytywny. W dziesiatym tygodniu pojawiaja sie pryszczyki z zaczerwienieniem - osowki.
2) Kila wtorna: trwa kilka lat. Powtarzajace sie osowki. Coraz rzadsze.
3) Kila narzadowa: kilka - kilkadziesiat lat. Bakterii juz nie ma we krwi (bez pryszczy), wedruja do narzadow tworzac guzy (kilaki) z koloniami. Tworza sie z upodobaniem w aorcie (pekniecie), oku (slepota), w mozgu (objawy jak guz mozgu).
Czlowiek nie posiada odpornosci osobniczej na kile (mozliwe jest kilkukrotne zakazenie kila - kilka stadiow choroby). Zakaznosc jest wieksza w 1) i 2), w 3) mniejsza. Zakazenie przez wydzieliny gruczolow, krew, pokarm kobiety (zakazanie innych dzieci). Im pozniej wykryta kila - tym dluzsze leczenie.
postepowanie: kretek ginie od wody z mydlem - dokladne mycie, badania, no i wiadomo co.
6.2 Rzezaczka. Tryper.
przyczyny: przenoszona tylko droga plciowa.
objawy: jest to choroba narzadow plciowych. Z moczem pojawia sie biala, sluzowata wydzielina, nastepnie pojawia sie obrzek jader (u kobiet choroba ta jest slabo zauwazalna). Latwiejsza do wyleczenia od kily.
postepowanie: zarazki sa bardzo nietrwale na zewnatrz organizmu czlowieka. Obrzek jader moze powodowac sciskanie nasieniowodow i ich zrastanie (trwala nieplodnosc). Zachowywac czystosc i wiadomo co.
6.3 Aids.
przyczyny: wirus, drogi plciowe, krew.
objawy: bardzo dlugi okres utajenia, powiekszanie gruczolow, pojawiaja sie miesiaki, spadek wagi ciala, uczucie oslabienia i zmeczenia, poty nocne, biegunki, goraczki.
7. Zatrucia.
Zasady postepowania sa raczej ogolne z tego wzgledu, ze najczesciej nie wiemy o jaka trucizne chodzi. Trucizny dzielimy na dwa rodzaje: rozpuszczalne w wodzie i we krwi (szybkie dzialanie, szybka eliminacja) oraz rozpuszczalne w tluszczach (wolniej dzialaja ale sa trudniejsze do eliminacji).
Zasady leczenia.
1. NADZOR ODDECHU I KRAZENIA,
2. PRZYSPIESZENIE ELIMINACJI,
3. NEUTRALIZACJA (pozniej, gdy wiemy co to za trucizna).
Drogi eliminacji:
1. WYMIOTY - nie ma w tym zadnego ryzyka, podraznienie podniebienia (piorko, stezona solanka lub apomorfina - silna ale wolniejsza). PRZECIWSKAZANIA dla wymiotow: zrace (substancja zraca przechodzi dwukrotnie przez wrazliwszy od zoladka na kwas przelyk, u osob nieprzytomnych zachlyst).
2. PLUKANIE ZOLADKA - sonda, lejek, strzykawka (nie podawac wiecej niz 1,5 szklanki), picie a potem wymioty. Plyn do plukania zoladka: woda z weglem, kreda z woda, roztwor KMnO4 (nadmanganian potasu - kali), esencja herbaciana (dobra na alkaloidy), mleko z jajami (dobre na kwasy), letnia woda. MIESZANKA UNIWERSALNA (dziala na duza ilosc kwasow) - tlenek magnezu, kwas tanninowy, wegiel leczniczy, woda.
3. BARDZO MOCNE SRODKI PRZECZYSZCZAJACE - sol gorzka (20g w roztworze wodnym). Uwaga. - nie podawac oleju rycynowego.
4. MOCNE SRODKI MOCZOPEDNE (przyspieszenie pracy nerek).
5. ZMYCIE skory i oczu (gdy trucizna przedostala sie tymi drogami) - dla trucizn rozpuszczalnych w wodzie: letnia woda; dla rozpuszczalnych w tluszczach - nafta, benzyna.
7.1 Gdy trucizna znajduje sie za zoladkiem.
postepowanie: podac srodki na przeczyszczenie, najlepiej sol glauberska (gorzka, roztwor 20g. - powoduje gwaltowna perystaltyke, dziala bardzo szybko, juz po kilkunastu minutach), parafina (kilka lyzek, wysciela jelito, bardzo dobra przy srodkach lotnych jak benzyny). Nie podawac oleju rycynowego - tluszcz powoduje lepsze wchlanianie trucizny, dziala po dlugim czasie.
7.2 Trucizna na skorze.
postepowanie: zmywac letnia woda z mydlem (moze byc nafta, benzyny, raczej nie alkohol).
7.3 Trucizna w oku.
postepowanie: wyplukanie woda oraz, jezeli trucizna w oku jest: lug - 3% kwas borny, kwas - 3% roztwor sody oczyszczonej. Plukac od nosa do skroni (nie odwrotnie).
7.4 Lekkie zatrucie cyjankiem.
objawy: bole i zawroty glowy, dusznosc, potem bezdech.
postepowanie: podac natychmiast srodek inhalacyjny - amylim nitrosum.
7.5 Zatrucie alkoholem etylowym.
objawy: poczatkowo powszechnie znane, pozniej spiaczka.
postepowanie: w fazie poczatkowej nalezy spowodowac wmioty, najskuteczniejszym srodkiem wymiotnym jest apomorfina (podac 0.1mg/kg wagi ciala), nastepnie podac wegiel i parafine, mozna wyplukac zoladek nadmanganianem potasu. Na uspokojenie - fenactil (zastrzyk, 25-50mg, po zastrzyku ma lezec, poniewaz spada cisnienie). Podczas spiaczki nie prowokowac wymiotow, dac sie wyspac (diagnostycznie, dla sprawdzenia czy jest to tylko spiaczka alkoholowa), podac w zastrzyku - noxolon 10-20mg, jezeli jest to tylko spiaczka to powinien sie obudzic.
7.6 Zatrucie alkoholem metylowym:
objawy: sciemnia sie, dziala wybiorczo na nerw wzrokowy.
postepowanie: jak najszybciej prowokowac wymioty - apomorfina, podac wegiel i parafine. Po wymiotach podac okolo 50g wodki (alk. etylowy szybciej dociera do komorki, przez co alk. metylowy jest blokowany, krazy jedynie we krwi i dzieki temu jest odfiltrowywany). Potem co godzine maly kieliszek. Do SZPITALA.
7.7 Zatrucie kwasem.
postepowanie: szklanka mleka do picia (NIGDY sody) lub srodek uniwersalny - szklanka mleka + 3 rozbeltane jaja.
7.8 Zatrucie lugiem.
postepowanie: podac lekki kwas (woda z cytryna, wino stolowe) lub srodek uniwersalny.
8. Stany spiaczkowe.
przyczyny: przy zatruciach, wylewie do mozgu, w wypadku cukrzycy (spiaczka cukrzycowa), spiaczka watrobowa (gdy watroba przestanie dzialac), spiaczka mocznicowa (gdy nerki przestaly dzialac), spiaczka w wyniku padaczki.
objawy: nalezy rozroznic czy to spiaczka czy sen - z kazdego snu fizjologicznego mozna zbudzic.
postepowanie: ulozenie w pozycji bezpiecznej NATO, mierzyc ilosc oddawanego moczu, ciagle mierzyc cisnienie, mozna od czasu do czasu podac tlen. Kazdy przypadek traktujemy jako bezposrednie zagrozenie zycia i kierujemy sie bezposrednio do SZPITALA.
8.1 Udar mozgu.
objawy: postepujace w czasie bole i zawroty glowy, moze byc niedowlad konczyn i kacikow ust.
postepowanie: ulozyc w lozku, glowa wyzej (lepsze oddychanie), uwazac na wymioty; w wypadku drgawek mozna podac relanium.
8.2 Spiaczka cukrzycowa.
objawy: czlowiek czerwony, miesnie wiotkie, oddech rowny, miarowy, gleboki (oddech Kusmacha), oddech pachnie acetonem.
8.3 Spiaczka mocznicowa.
objawy: skapomocz lub bezmocz, w oddechu czuc mocz.
9. Stany drgawkowe.
przyczyny: wystepuja tylko gdy czlowiek jest nieprzytomny (gdy jest przytomny to ma dreszcze), niedotlenienie mozgu, tezec, przegrzanie, zapalenie opon mozgowych, padaczka, wscieklizna.
postepowanie: chronic jezyk (przytrzymac szczeki, albo wsadzic kawalek drewna miedzy zeby trzonowe), podac tlen, w zastrzyku relanium - 10mg lub luminal 100-200mg (nie sa to srodki lecznicze ale znosza drgawki).
9.1 Padaczka.
przyczyny: moze byc wrodzona lub pourazowa.
objawy: poprzedza ja tzw. " aura" czyli dziwne samopoczucie, nagla utrata przytomnosci, drgawki z charczeniem, moze byc bezwiedne oddawanie moczu i stolca, galki oczne skierowane w jeden rog, trwa od kilku do kilkunastu minut. Po ataku nastepuje gleboki sen trwajacy od kilkunastu do kilkudziesieciu minut. Po obudzeniu chory nie pamieta co sie dzialo.
postepowanie: uwazac na jezyk, podac relanium lub luminal, gdy zapadnie w sen absolutnie nie budzic. Potem profilaktycznie podawac relanium i srodki nasenne na noc. W porcie do SZPITALA.
10. Wstrzas uczuleniowy.
objawy: nagly krytyczny spadek cisnienia, dusznosc i sinica, objawy obrzekowe, zatrzymanie akcji serca.
postepowanie: najsilniejszy srodek przeciwuczuleniowy - hydrocortison ( 200-500mg ), przy dusznosci podac - diprophiline albo euphiline (zastrzyki lub czopki), gdy mamy krytyczny spadek cisnienia podac - adrenaline 0,5-1mg, mozna podac atropine, przy zatrzymaniu akcji serca lub oddechu - reanimowac.
11. Krytyczne przegrzanie organizmu.
przyczyny: w wyniku przebywania w goracym pomieszczeniu, zlej wentylacji organizmu (zly odbior), w wyniku goraczki. Tolerancja organizmu na temperature: 42 st. C.
objawy: oslabienie, bole glowy, miesniowe bole lydek, gdy jest zaawansowane chory ma omamy, zamroczenie, staje sie blady, skore ma zimna (temperature mierzyc w odbycie).
postepowanie: duzo wody ze szczypta soli do picia (soki owocowe), NIE polewac zimna woda - do chladzenia organizmu uzwac wentylatora. Gdy przegrzanie jest zaawansowane to rozebrac chorego, intensywnie chlodzic wentylatorem, klasc woreczki z lodem na duze naczynia krwionosne i glowe (w pachwinach, pod pachami i na szyi), podac - fenacil (zastrzyk, zabezpiecza uklad nerwowy, otwiera naczynia krwionosne skory), pyralgine (2 ampulki) lub pyramidon (czopki), gdy jest przytomny podac duzo plynow do picia, uwazac na drgawki.
12. Reanimacja.
Zycie jest uwarunkowane przez staly doplyw tlenu, ktory zapewniaja uklady: oddechowy, krwionosny i nerwowy. Szybkosc umierania zalezy od tego, ktory uklad stanie pierwszy ( najlepiej gdy oddechowy, najgorzej gdy nerwowy), w zaleznosci od tego umieranie trwa od kilku minut do kilku sekund. Potem zaczyna sie smierc, ale wszystkie organy sa jeszcze sprawne - po trzech minutach umiera kora mozgowa (gdy zaczynamy reanimowac po tym czasie nalezy sie liczyc z tym, ze ozywimy " rosline").
postepowanie: 1) Badanie kliniczne (za pomoca zmyslow) czy nie zyje - nieruchomy, wiotki, nieprzytomny (mogl " stanac" uklad nerwowy), - oddech badamy na zewnetrzych czesciach dloni, tetno - na duzych tetnicach (szyja, pachwiny).
2) Badamy ile czasu jest niezywy - ogladamy obie zrenice (male okragle - nie zyje kilkadziesiat sekund; olbrzymie ale rowne, okragle - do trzech minut; duze i nierowne - za pozno).
3) Przywracanie oddechu metoda usta-usta (usta-nos mniej skuteczna, stosowac gdy nie ma tej piewszej), oczyscic jame ustna - odchylic glowe do tylu, zaciagnac nos, wykonac energiczny oddech (najczestsze bledy: nieodchylenie glowy, nieuszczelnienie ust)
4) Przywrocenie krazenia - wykonujemy masaz tylko na podlodze - rece ulozyc na 1/3 dolnej dlugosci mostka, na srodku klatki piersiowej, energicznie ugniatac, kontrolowac fale tetna na tetnicach szyjnych [najczestsze bledy: ugniatanie za szybkie, ugniatanie nieenergiczne(dlugie i glebokie), zla lokalizacja ulozenia rak (nietypowo umiejscowione serce)].
Wykonujemy kilkanascie oddechow na minute i 60 ugniecen na minute (stosunek ugniecen do oddechow 1/5), gdy jest dwoch ratownikow wykonujemy jeden oddech i piec ugniecen, gdy jest jeden ratownik - dwa do trzech oddechow, osiem do dziesieciu ugniecen. Czesto przy masazu serca pekaja zebra. Zycie wraca zawsze w kolejnosci: zwezaja sie zrenice (zaczynaja reagowac na swiatlo), wraca tetno, oddech, swiadomosc. Reanimowac nalezy maksimum 40 minut (tetno wraca w czasie pierwszych kilku lub kilkunastu minut), swiadomosc wraca czasami po kilku tygodniach. Po reanimacji nalezy czlowieka nieustannie obserwowac (przez pierwsze minuty wciaz badac tetno i oddech - moze sie wylaczyc). Po reanimacji zawsze do SZPITALA.
13. Przechlodzenie.
Temperatura optymalna wnetrza ciala: 37 st. C (pomiar w odbycie), granica tolerancji dla zycia: 35-42 st. C.
Sposob ochrony przed zimnem: zamkniecie naczyn w skorze (mniejsze wypromieniowanie ciepla), dreszcze (obrona rozpaczliwa, bardzo nieoszczedna). Gdy temperatura spada do okolo 34 st. C organizm poddaje sie - otwieraja sie naczynia w skorze, dreszcze przechodza (apatia), komorki przestaja wytwarzac cieplo. Potem nastepuje gwaltowna utrata ciepla przez organizm, czlowiek zaczyna umierac i moze to trwac do kilku godzin, oddech zaczyna sie splycac i maleje czestotliwosc tetna (male zapotrzebowanie komorki na tlen). Gdy gosc umarl, nastepuje dluzszy czas kiedy nadaje sie do reanimacji (nie wiadomo jak dlugi jest to czas, nikt nie robil tego typu badan, moze byc kilkanascie - kilkadziesiat minut).
Ochrona przed zimnem - podsciolka tluszczowa, ubrac sie cieplo, lezec w wodzie nieruchomo (pozycja embrionalna), chronic zwlaszcza pachy, rece i narzady plciowe. ZERO ALKOHOLU (otwiera naczynia krwionosne).
Fazy przechlodzenia:
1) Czlowiek blady, ma dreszcze (wspolpracuje, walczy o zycie). W dobrych warunkach, zamknac w cieplym, nieprzewiewnym pomieszczeniu, osuszyc skore (nie rozcierac), do wypicia dac mocno oslodzona herbate. W zlych warunkach - nie przebierac z mokrego ubrania, okryc suchym ubraniem na mokre.
2) Czlowiek apatyczny (poddal sie), niezborny, nie wspolpracuje, zachowuje sie jakby byl zmeczony. Zastosowac goraca kapiel, podczas kapieli mierzyc temperature w odbycie - gdy przekroczy 35 st. C, pod koldre goscia. Nastepnie sprawdzac czy stygnie, czy robi sie cieplejszy - jak stygnie to z powrotem do kapieli i powtarzac tak do czasu az przez pol godziny bedzie potrafil utrzymac sam temperature (sygnalem, ze zaskoczylo grzanie u goscia sa dreszcze, w goracej kapieli).
3) Gleboko przechlodzony, zamroczony lub prawie zupelnie nieprzytomny, ledwo oddycha, serce bije. Grzejemy go w cieplej kapieli ale nalezy jednoczesnie prowadzic reanimacje, u czlowieka nie moze byc mniej niz 6 oddechow na minute i 40 uderzen serca na minute, nalezy mu wiec pomagac wchodzac miedzy jego oddechy i uderzenia z nasza reanimacja tak aby laczna liczba uderzen i oddechow nie byla mniejsza od granicznej.
4) Czlowiek niezywy, zrenice w porzadku. Tylko reanimacja po wyjeciu z wody (nie wiadomo jak dlugo, nawet godziny - wyrocznia sa tu zrenice i plamy opadowe), moze byc pol reanimacja czyli 6 oddechow i 40 uderzen (i tak mu wiecej nie potrzeba).
14. Miejscowe dzialanie zimna ( odmrozenia )
1) stopien czerwona, piekaca, nieco obrzeknieta skora. Nie ma zmian anatomicznych, wystarczy trzymac w cieple, osuszyc.
2) stopien biale placki na skorze lub koncowki palcow, brak czucia w tych miejscach. Zastosowac masaz ugniatajacy (NIE TRZEC), zanurzyc w cieplej kapieli (konczyny 35-38 st. C, reszta ciala 40 st. C)
3) stopien rany martwiczne. Trzymac powyzej poziomu ciala, podac antybiotyk i anatoksyne antytezcowa.
4) stopien mumifikacja - zupelnie martwa tkanka.
14.1 Stopa okopowa ( rybka lub odmrozina ).
przyczyny: najczesciej na stopach w wyniku zimnej wilgoci.
objawy: blada, zimna stopa, bez tetna, gdy przeniesie sie do cieplego - zaczyna byc czerwona, pecznieje, czuje sie pulsujace tetno.
postepowanie: przede wszystkim zapobiegac, czyli trzymac sie sucho (czesto konczy sie amputacja). Jak pomoc - nogi trzymac wyzej, jak zaczyna peczniec - okladziny z lodu (boimy sie ze krew porozrywa naczynia krwionosne), tlen do oddychania.
15. Zdarzenia wypadkowe.
15.1 Wypadki zbiorowe.
Komu pomagac najpierw - podzielic ludzi na trzy grupy: ludzie zywi, umierajacy, umarli.
A. Pomagac zawsze umarlym w pierwszej kolejnosci (reanimacja).
B. W drugiej kolejnosci przypadki naglych krwotokow (gdy mamy umarlego, umierajacego i z krwotokiem, najpierw kilka minut poswiecic umierajacemu, nastepnie krwawiacemu zalozyc opaske uciskowa i wrocic do umierajacego).
C. Przypadki gwaltownej dusznosci (zawsze prowadza do smierci).
D. Inne urazy.
Pomagac prymitywnie ale szybko. Przede wszystkim odciazyc poszkodowanego od bolu (moze umrzec z szoku bolowego), podac narkotyki (czopek lub zastrzyk). Gdy narkotyk zacznie dzialac, dopiero zalozyc opatrunek i przystapic do transportu.
15.2 Czlowiek nieprzytomny.
objawy: bezbronny, bez reakcji obronnych jak niezywy.
postepowanie: upewnic sie, ze jest zywy, polozyc zawsze na ziemi (pogotowie reanimacyjne), stopy nieco wyzej (dokrwienie mozgu), jak odzyska swiadomosc, to niech sobie troche polezy i odpocznie. Jezeli swiadomosc nie wrocila oznacza to, ze jest cos zlego z jego mozgiem. Czlowiek nieprzytomny nie lyka i jest wiotki, trzeba go przed tym chronic (zachlysniecie sie wymiotami, uduszenie sie jezykiem), ulozyc go w pozycji NATO (boczna ustalona - naprzemienne ulozenie konczyn zgietych i wyprostowanych).
16. Krwotoki.
Wazne jest nie ile krwi ucieklo ale w jakim czasie. Gwaltowne chlusniecie, nawet malej ilosci krwi, moze doprowadzic do zgonu, najgrozniejsze sa krwotoki z duzych naczyn krwionosnych, czyli: glowa, szyja, konczyny.
postepowanie: dzialamy szybko: ucisk palcami glownego pnia naczyniowego prowadzacego do rany, punkty ucisku: na skroni, na zakonczeniu zuchwy, na szyi (dociskanie do kregoslupa i kleszczyki na tetnice), na rece (konczyna ku gorze i w dolku pod bicepsem trzy palce i do kosci), na nodze (gola pieta w pachwinie). Zakladanie opaski uciskowej (sens ma tylko 1/3 gornej ramienia i 1/3 gornej uda), dopuszczalne zalozenie na 15 minut (spojrzec na zegarek), jezeli w ciagu 15 minut nie znajdziemy opatrunku - popuszczamy opaske i przez pare minut trzymamy palcami tylko glowna zyle. Opatrunek - na zasadzie korka, z gazy sterylnej (nigdy wata, legnina), wciskamy w rane i obwiazujemy bandazem elastycznym. Jezeli mimo opatrunku przekrwawia tak, ze jest to dla niego grozne, wspomagamy sie opaska uciskowa.
17. Duszenie sie.
przyczyna: obrzek gardla po oparzeniu.
postepowanie: oklady z lodu, podac hydrocortison (zastrzyk), podac tlen.
przyczyna: obrzek szyi w wyniku krwotoku z miesnia (stluczenie miesnia).
postepowanie: oklad z lodu, gdy trzeba - upuscic krwi (wbic grube igly w miesien po wczesniejszym zdezynfekowaniu).
przyczyna: zachlysniecie sie.
postepowanie: opisane w rozdziale 1.4
18. Zlamania.
objawy: (wazne jest rozpoznanie - jezeli wybieramy miedzy stluczeniem a zlamaniem, zawsze wybieramy pierwsza wersje i przyjmujemy zlamanie).
uderzyl sie, miejsce urazu spuchniete, bardzo boli, nie moze ruszac konczyna.
postepowanie: Nie spieszyc sie, postepowac wedlug planu:
1) okryc go cieplo, ma dreszcze, szaroblady (objawy wstrzasu pourazowego), 2) podac srodek przeciwbolowy (poczekac az zacznie dzialac - spokoj, cieplo, nie zdejmowac na razie ubrania), 3) gdy zakladamy opatrunek, raczej nie zdejmowac ubrania ale rozcinac je (jak najmniej manipulacji), 4) unieruchomic dwa sasiadujace ze soba stawy (NIGDY nie probowac nastawiac), 5) przy zlamaniach otwartych uwazac na zakazenie zgorzela gazowa - zaraz po zaopatrzeniu zlamania zaczynamy podawac antybiotyk, nawet gdy szpitala jest tylko kilkanascie godzin (podajemy antybiotyk, ktory ma na etykiecie informacje, ze jest dobry przy zakazeniach przyrannych lub wrecz przy zgorzeli gazowej, podajemy go przez 8-10 dni w najwyzszych dawkach). Jezeli zgorzel sie zaczela, trzeba miec swiadomosc, ze czlowieka nie da sie uratowac, na statku mamy smiertelna chorobe zakazna (partrz rozdzial 22.3).
18.1 Zlamania konczyn gornych.
postepowanie: unieruchomic na temblaku.
18.2 Zlamania konczyn dolnych.
postepowanie: unieruchomienie szyna Kramera (wszelkie przymiarki na zdrowej konczynie), noge po unieruchomieniu wyzej - zeby nie spuchla.
- zlamanie trzonu kosci udowej (duzy uraz - zakladamy utrate 1-1,5 l krwi miedzy miesnie)
- zlamanie szyjki kosci udowej (moze peknac nawet przy malych urazach - charakterystyczne wywiniecie stopy na zewnatrz).
W obu przypadkach czlowiek powinien trafic na stol operacyjny, unieruchamiamy deskami wzdluz calego ciala.
18.3 Zlamanie kregoslupa.
przyczyny: upadek z wysokosci, przygniecenie.
objawy: po upadku nie moze sie ruszac, boli go gdzies w plecach, sprawdzic czy rusza stopami, czy je czuje jak ich nie widzi.
postepowanie: zawsze z wszelkimi srodkami do ratowania czlowieka a nie odwrotnie, przenoszenie czlowieka tylko na twardym (twarde nosze, deska, drzwi), przenoszenie na nosze w kilka osob, przywiazac go do noszy; gdy pekniecie nastapilo na wysokosci szyi, wokol glowy wykonac unieruchomienie z koca lub z woreczkow z piaskiem. Sprawdzic czy moze oddawac mocz po wypadku, jezeli nie - bezwzglednie cewnikowac).
18.4 Zlamanie miednicy.
przyczyny: skok z wysokosci, przygniecenie.
objawy: nie moze ryszac nogami, bole w krzyzu.
postepowanie: przenoszenie na desce z rozwartymi nogami, sprawdzic cienkim cewnikiem czy nie pekla cewka moczowa (jezeli pekla cewnik utknie na pewnej wysokosci - nalezy plynac w trybie naglym do lekarza, gdyz zalewa sie moczem, lub sprowadzic lekarza na statek to zrobi zabieg zabezpieczajacy), obserwowac czy zaden z narzadow wewnetrznych nie ulegl uszkodzeniu (pekniecie jelita, naczynia krwionosnego - czy boli go brzuch, czy oddaje gazy, kontrola cisnienia).
19. Oparzenia.
Kazde najmniejsze oparzenie to pelna dysfunkcja skory (wyparowuje wode, sole mineralne, bialko, traci cieplo, puszcza bakterie i promieniowanie UV). Przy oparzeniu 20-30% ciala przezycie tylko w warunkach szpitalnych, na statku nie ma szans (uwzglednic to przy oparzeniach zbiorowych - nie wysylac tych z oparzeniami powyzej 30%, ci nie maja nawet szans w szpitalu). Przy obliczaniu powierzchni oparzenia poslugiwac sie regula dziewiatek.
Stopnie oparzenia:
1) stopien: zaczerwienienie.
postepowanie: oblac zimna woda i nie przykrywac (ewentualnie oklady z gazy oczyszczonej nasaczonej woda z odrobina sody - odkwaszenie powierzchni, namiot z koldry nad lozkiem. Przy oparzeniu rak - klasc je wyzej niz cialo, palce rozwarte, gaziki nasaczone woda z soda miedzy palce. Przede wszystkim walczyc z bolem, podac narkotyki w dawce takiej aby go nie bolalo (jak nie mamy narkotykow to pyralgina).
2) stopien: pecherze wypelnione plynem (roztwor bialka).
postepowanie: chronic pecherze (oklady z miekkiej gazy), walka z bolem, reszta jak w stopniu pierwszym.
3) stopien: rana, nie ma juz skory.
postepowanie: duzo mniej go boli (zwykle wystarcza tu pyralgina, mozna nie dawac narkotykow), robimy zwykle opatrunki.
W kazdym przypadku nalezy: podac duzo plynow do picia (soki owocowe z mineralami), duzo bialka w diecie (mieso, nabial), podac antytoksyne przeciwtezcowa.
Powiklania przy oparzeniach: niewydolnosc nerek, rozpadle bialko kituje nerki (koniecznie mierzyc ile gosc pije a ile wydala - te ilosci powinny byc proporcjonalne, minimum moczu na dobe 300cm. szesc.), przy niewydolnosci nerek szybko do SZPITALA.
20. Urazy wewnetrzne.
W jamach ciala, trudne do rozpoznania.
20.1 Wstrzas mozgu.
objawy: chwilowa utrata przytomnosci po urazie glowy (moze trwac milisekundy a moze kilka dni i dluzej. Nigdy nie wiemy czy mozg po prostu sie wylaczyl, czy stalo sie cos powazniejszego, np. krwiak; kazde wstrzasnienie mozgu musi byc obserwowane min. 6 dni), przy wstrzasie mozgu wystepuje zjawisko niepamieci wstecznej (niepamiec wydarzen sprzed wypadku siegajaca tym dalej wstecz im dluzej byl nieprzytomny), odroznia to wstrzas mozgu od omdlenia. Objawy powstrzasowe: bole glowy (zmniejszajace sie w miare uplywu czasu), wymioty (tez powinny przechodzic), bardzo wolne tetno, chce mu sie spac.
postepowanie: obserwowac zrenice raz dziennie w jednakowym oswietleniu (jezeli w mozgu jest cos nie tak - beda nierowne, jezeli zapadnie w spiaczke i pojawia sie jakies klopoty - pozostaje nam tylko reanimacja. Nie posylac pacjenta po wstrzasie do pracy.
20.2 Pekniecia czaszki.
objawy: poszkodowany jest nieprzytomny.
postepowanie: ulozyc w pozycji NATO na zdrowym boku, jezeli nie wymiotuje - glowa lekko ku gorze (zapobieganie wylewaniu sie tresci z zoladka), jezeli wymiotuje - ulozenie plasko. Na rane w czaszce tylko suchy opatrunek z gazy, NIE ruszac absolutnie wszelkich odlamkow wystajacych z czaszki.
20.3 Pekniecie podstawy czaszki.
objawy: poszkodowany zawsze gleboko nieprzytomny, wyciek z nosa: krwisto - wodnisty zoltawy plyn (pekniecie dolu przedniego), wyciek z ucha takiego samego plynu (pekniecie dolu srodkowego), zaburzenia oddychania i krazenia (pekniecie dolu tylnego).
postepowanie: kladziemy plasko, wycieramy wycieki i nic wiecej nie mozemy zrobic.
Po urazach czaszki moga byc objawy padaczki pourazowej.
20.4 Zlamanie zebra.
objawy: bol przy oddychaniu wyraznie umiejscowiony po jednej stronie.
postepowanie: (dawniej stosowano opaske uciskowa, obecnie odchodzi sie od tego), poszkodowany ma lezec, zadnej pracy lub ruchu, podac srodki przeciwbolowe (ale NIE narkotyki) i kodeine. Przy peknieciu kilku zeber kladziemy go na CHORYM boku, dzieki czemu sam unieruchamia sobie chore zebra.
20.5 Przebicie oplucnej.
postepowanie: szczelny opatrunek na rane, jak najszybciej zatkac dziure (folia plastykowa zaklejona plastrem), polozyc go na CHORYM boku, podac srodki przeciwbolowe i kodeine.
20.6 Przebicie pluca.
objawy: odpluwanie krwi.
postepowanie: zaklejamy dziure, pozycja siedzaca w lozku, podac srodki przeciwbolowe i kodeine, najlepiej zeby spal - srodki nasenne; obserwowac ilosc oddechow (niepokoi nas gdy przyspiesza i splyca oddech), czekamy az przestanie pluc krwia (jest dobrze), tylko zimne plyny do picia, dobrze podac roztwory wapnia.
20.7 Urazy jamy brzusznej.
objawy: bardzo silny bol, objaw bolowy moze doprowadzic do utraty przytomnosci.
postepowanie: zaniesc poszkodowanego do lozka i ulozyc w odpowiedniej pozycji, zalozyc karte obserwacji: obserwacja na krwotok - przez pierwsza godzine co piec minut mierzyc cisnienie i tetno (jest zle gdy cisnienie spada a tetno rosnie); obserwacja na pekniecie jelita - oddawanie gazow, bole brzucha i wymioty. Przez caly ten czas obserwacji (5-6 godzin) nie dawac nic do jedzenia i ZADNYCH srodkow przeciwbolowych, zimne oklady na brzuch. Po 5-6 godzinach, jezeli nic sie nie stalo, mozna podac srodki przeciwbolowe. Po urazach tulowia nalezy tez obserwowac mocz, czy nie ulegly uszkodzeniu nerki.
21. Rany.
Przemywanie ran: zawsze od rany na zewnatrz - najpierw skore wokol rany, nastepnie wnetrze rany. Przemywamy roztworem soli fizjologicznej lub najlepiej woda utleniona (nigdy spirytusem).
Opatrywanie ran: zawsze w rekawiczkach (chronimy jego i siebie), opatrunek zawsze suchy (tzn. zadnych zasypek, masci, itd. - dobre wietrzenie); jezeli sa ciala obce w ranie, zawsze zastanowic sie przed wyjeciem - istnieje grozba przebicia naczynia krwionosnego (cialo przebilo naczynie ale siedzac w ranie klinuje je, wyjecie ciala obcego spowoduje krwotok. Zwlaszcza rany w zgieciu lokciowym i pod pacha); opatrunek zmieniac co 2-3 dni, delikatnie przemywac, nie zrywac skrzepow.
21.1 Rany ciete.
Bardzo krwawia (przede wszystkim problem krwawienia, im bardziej krwawiaca rana tym mniej boimy sie zakazenia). Rana dluga na 2cm powinna juz byc szyta, moze byc szyta co najwyzej kilka godzin po zadaniu, bo zle sie zrosnie lub w ogole (szycie - odleglosc miedzy szwami 1,5cm nie czesciej niz 1cm, miejscowo znieczulamy zastrzykiem z 0,5-1% lignokainy).
21.2 Rany klute.
Nie ma problemu krwawienia gdy nie zostalo przebite duze naczynie krwionosne, wystepuje problem zakazenia - rane nalezy starannie wyplukac przy pomocy strzykawki, najlepiej woda utleniona (nie plukac niczym na bazie spirytusu). Zalozyc opatrunek, ktory powinien byc lekki i przewiewny.
21.2 Rany miazdzone.
Bardzo staranne przemywanie, zwlaszcza dobra jest tu woda utleniona, zniszczone tkanki nalezy odciac, rane zaopatrzyc tak, aby mozna bylo ja ogladac (lekki opatrunek z gazy), podac antybiotyk.
22. Zakazenia przyranne.
22.1 Roza przyranna.
objawy: w kilka dni po zranieniu bole glowy, dreszcze, goraczka, rana boli, zaczerwienienie wokol rany, moga byc czerwone pregi biegnace od rany (zakazone naczynia lifatyczne).
postepowanie: oklady z rivanolu (nigdy pod cerata - przewiewnie), podac antybiotyk (najlepszy z gropy penicyliny, np. ampicylina; podawac 7-10 dni).
22.2 Tezec.
przyczyny: zabrudzenia (zwlaszcza ziemia, krowim lajnem).
objawy: rozwoj zakazenia po kilkunastu dniach, zaczyna sie od poczucia nieprawidlowego napiecia miesni (nadpobudliwosc na bodzce takie jak: swiatlo, halas - krotkotrwale bolesne skurcze). Pozniej tzw. " usmiechy sardoniczne" (napiecie zwaczy), klopoty z przelykaniem. Objawy te narastaja, skorcze te trwaja coraz dluzej (kilka i dluzej minut - olbrzymie, bardzo bolesne napiecie miesni, przy maksymalnym napieciu miesni gosc robi " mostek" na glowie i pietach). W czasie skurczow narastaja klopoty z oddychaniem. Pozniej nastepuje porazenie calego ukladu nerwowego. Smierc nastepuje na skutek uduszenia podczas napadu skurczow.
W warunkach szpitalnych zaawansowany tezec leczy sie przez podanie CURRARY, trucizny powodujacej zwiotczenie miesni, wtedy robi mu sie sztuczne oddychanie a w miedzyczasie leczy. Na statku, gdy stwierdzimy pierwsze objawy: odciac chorego od wszelkich bodzcow (przycmione swiatlo, uszczelnione drzwi i okna, zadnych wizyt, miekkie kapcie i rozmowy szeptem), duza ilosc srodkow nasennych, relanium (przytlumic nerwy chorego), podac anatoksyne przeciwtezcowa (zawsze przy ranach, ktore moga prowadzic do tezca albo wrecz zawsze), zapisac ten fakt.
22.3 Zgorzel gazowa.
przyczyny: bakterie beztlenowe.
objawy: zaczyna sie szybko (2-3 doba po zranieniu), rana przestaje krwawic, robi sie szara (jak ugotowane mieso), brzegi wywijaja sie na zewnatrz, narasta obrzek i saczy sie zoltawy plyn surowiczy (charakterystyczny smrod). Dookola rany pojawia sie czarna (ciemna) skora, pas tej skory rozszerza sie, gdy nacisniemy ja (ZAWSZE W REKAWICZCE), to czuc trzeszczenie pod skora (jak sciskanie waty szklanej). Szybko pogarsza sie ogolny stan chorego: szybkie tetno, wysoka goraczka do 40 st. C, utrata przytomnosci.
postepowanie: Jedyny ratunek w warunkach szpitalnych to natychmiastowa, wysoka (z dala od rany) amputacja konczyny i silna kuracja antybiotykowa. W warunkach statkowych zawsze jest smiertelna, dlatego w przypadku ran miazdzonych, zlaman otwartych - zakladamy najgorszy wariant i plyniemy do SZPITALA. Jednak gdy zgorzel zaczela sie na statku, ustanawiamy SCISLY rezim choroby zakaznej. Kontakt chorego tylko z lekarzem, lekarz wyposazony w maske, rekawiczki (po badaniu wyrzucane), mycie rak, wszystko co mialo kontakt z chorym nalezy spalic. Podajemy antybiotyki.
23. Postepowanie na tratwie.
Wystepuje problem niedoboru wody, czlowiek potrzebuje minimum 0,5L wody dziennie.
Objawy niedoboru wody: pragnienie, pekanie skory, cuchnacy (zageszczony) mocz, pieczenie w cewce moczowej, dalej nastepuja majaki, stany depresyjne, wymioty i biegunka.
Jak postepowac na tratwie: pierwszy dzien - nie podawac wody w ogole (sygnal dla nerek aby przygotowaly sie do oszczedzania); w nastepnych dniach - podawac 50-80 cm szesciennych wody na dobe, jest to tyle co nic ale zwieksza czas przezycia z kilku do kilkunastu dni (nie zmniejsza to subiektywnych objawow i uczucia pragnienia - wytlumaczyc to ludziom). Z wysychaniem sluzowki w ustach walczymy ssajac jakis sliski przedmiot, np. guzik (sucha spekana sluzowka moze prowadzic do owrzodzenia). NIE pic: wody morskiej (prowadzi do jeszcze wiekszego odwodnienia, powoduje ucieczke wody z komorek w celu rozpuszczenia soli), moczu (jest toksyczny). Jesc tylko weglowodany - suchary (nie potrzebuja wody do trawienia).
Poza tym: chronic skore (slonce, wiatr), chronic oczy (okulary przeciwsloneczne, odblask slonca), gdy jest zimno - wspierac sie na wzajem (nie dac sobie zasnac), uwazac na wszelkie depresje (strona psychiczna to duzy problem, wazne aby w grupie byla silna osobowosc)
24. Choroba morska.
Czlowiek jest zdemobilizowany, apatyczny, jest mu wszystko jedno (co jest dla niego grozne). Lepiej zapobiegac niz leczyc, podac aviomarine (bo jak zacznie wymiotowac to sie odwodni). Gdy wymiotuje - podajemy w czopku, gdy ma biegunke - w tabletce (w ta dziurke, z ktorej akurat nie leci). Przy silnej chorobie morskiej mozna podac silniejszy srodek - fenactil (ale uwaga, moze nastapic spadek cisnienia i bedzie na pewno duza sennosc)
25. Kontakt z ropa i jej produktami.
Profilaktyka jest tu ubranie. Starac sie nie oddychac ustami.
Ratowanie goscia oblanego ropa: oczyscic jame ustna, gdy sie zachlysnal ropa - opukiwac plecy (od dolu ku gorze - gimnastyka oddechowa). Gdy jest ciezko zatruty ropa (dusznisc, pobudzenie) - podac tlen i hydrocortison. Gdy jest krancowo zatruty - podac hydrocortison, diprophiline, furosemid, cewnik z tlenem do nosa, gdy nie moze sam oddychac - reanimowac i tlen do nosa ratownikowi. Oczyscic oczy (od srodka do skroni), oczyscic skore (ciepla woda, lekko splukiwac, NIE wcierac, woda z mydlem lub lepiej mydlo w pianie - nigdy nie uzywac rozpuszczalnikow).
Gdy sie nalykal i ma rope w zoladku - kilka tabletek wegla, kilka lyzek parafiny (nie prowokowac wymiotow, nie podawac rycyny). Srodki moczopedne.
Gdy oparzyl sobie drogi oddechowe - pozycja siedzaca , tlen, hydrocortison, antybiotyk.
Oparzenia skory (palace sie ubranie) - nie zdejmowac z niego spalonego ubrania, ktore sie do niego przykleilo, pozostale postepowanie jak przy oparzeniu.
the end.