LINUX 1, Technikum Energetyczne Elektrowni Jaworzno III S


Technikum Energetyczne Elektrowni Jaworzno III S.A. w Jaworznie

PRACA PRZEJŚCIOWA

Temat: Ćwiczenia z systemu LINUX Red Hat 5.1 Manhattan.

Wykonał: Promotor:

Daniel Liszka mgr inż. Mirosław Kowalczyk

Jaworzno, październik 1998

Spis ćwiczeń

1 Czym tak w ogóle jest Linux ?


Linux, odmiana UNIX-a, został opracowany w znacznej części przez Linusa Torvaldsa z Uniwersytetu Helsińskiego w Finlandii i udostępniony szerokiemu gronu użytkowników w roku 1991. Informacja o narodzinach nowego systemu upowszechniła się szybko za sprawą Internetu zaś wielu programistów UNIX-owych podjęło wyzwanie usprawnienia go. Dziś, ta wszechstronna i wysoce niezawodna implementacja systemu UNIX posiada następujące, warte odnotowania cechy:

Większość odmian UNIX-a wymaga drogich i szybkich stacji roboczych. Linux jest jednak wyjątkiem: działa na komputerach osobistych (wyposażonych w procesory Intela 386, 486, Pentium i nowsze). Ponadto został napisany zupełnie „od zera”, bez wykorzystywania oryginalnego kodu UNIX-a.

Linuxem potocznie nazywa się cały system operacyjny, ale nazwa ta właściwie odnosi się tylko do jego jądra. Reszta tego, co mamy na dysku , to programy użytkowe, aplikacje dla servera czy interfejs graficzny X Window, które potrzebne są do prawidłowego funkcjonowania systemu i wygodnej pracy. Wszystkie te elementy zebrane razem i tworzące działającą wersję nazywamy dystrybucją Linux'a (obecnie dostępne dystrybucje to min. Red Hat, Debian, Linux Pro czy Slackware). Musi ona zawierać jeszcze jeden ważny składnik: program instalacyjny. On sprawia, że całe oprogramowanie w względnie łatwy i bezpieczny sposób może znaleźć się na dysku twardym użytkownika.

Aby móc używać Linuxa - czy jakiejkolwiek odmiany UNIX-a - musisz wiedzieć to i owo o powłokach. Powłoka (shell) jest programem, który pełni rolę pośrednika między Tobą a mechanizmami systemu operacyjnego. W środowisku DOS rolę powłoki pełni COMMAND.COM. Powłoki Linuxa mają bardziej interesujące nazwy (jak nap. Bash, pdksh czy tcsh), lecz ich funkcja jest podobna. Oprócz tłumaczenia poleceń na język zrozumiały dla jądra systemu, powłoki mają szereg zastosowań, które uzupełniają możliwości „gołego” systemu operacyjnego.

Linux ma jeszcze jedną bardzo ważną cechę. Nawet jeśli do Twojego komputera podłączona jest tylko jedna fizyczna konsola (monitor plus klawiatura), możliwe jest jednoczesne logowanie się na wiele różnych kont użytkowników. Służą do tego wirtualne konsole. Możesz ich używać do jednoczesnego wykonywania kilku czynności równolegle. Konsole wirtualne są szczególnie użyteczne, jeśli chcesz wykonywać jakieś czasochłonne zadanie, na przykład zainstalować nowy pakiet oprogramowania z CD-ROM-u: możesz wówczas otworzyć nową konsolę, zalogować się powtórnie i pracować nad czymś innym, aż komputer nie zakończy kopiowania danych z kompaktu. Oczywiście nie musisz w każdej konsoli logować się jako inny użytkownik. Linux pozwala na jednoczesne, wielokrotne wykorzystywanie tego samego konta.

Wielozadaniowość tego systemu nie różni się zbytnio od otwierania wielu okien pod Windows 95. Jednym poważniejszym odstępstwem jest to, że nawet jeżeli działasz pod wieloma konsolami jednocześni to, w danym momencie możesz widzieć na ekranie tylko jedną z nich, chociaż reszta przez cały czas pracuje w tle. Ale o tym jak wykorzystywać wirtualne konsole dowiesz się w dalszej części tej pracy.

Nie ma jednak róży bez kolców. Osobom, które nie są „wychowane” na UNIX-ie, obsługa Linuxa może sprawić trochę kłopotów. Nie wszystko da się zrobić intuicyjnie, za pomocą klikania myszką, i to nawet przy wykorzystaniu interfejsu graficznego X Window. Należy również jasno powiedzieć, że z powodu odmiennego znaczenia dla rynku komercyjnego liczba aplikacji dostępnych dla Linuxa jest znaczne mniejsza niż dla MS Windows. Ciągle rosnąca liczba instalacji Linuxa jest jednak oczywistym znakiem tego, że przy rozważaniu zalet i wad tego systemu coraz większa grupa użytkowników potrafi docenić jego walory.


Logowanie w systemie Linux

W przeciwieństwie do DOS-a, Linux jest systemem wieloużytkownikowym. Oznacza to, że przed rozpoczęciem pracy należy się doń zalogować. Po zalogowaniu znajdziesz się automatycznie w powłoce bash.

Ćwiczenie 1

Red Hat Linux release 5.1 (Manhattan)

Kernel 2.0.34 on an i586

localhost login: opro5a

Password:

Last login: Sun Sep 27 17:17:27 on tty1

[opro5a@localhost opro5a]$

Uwaga!: I Pamiętaj, że Linux jest systemem, który rozpoznaje małe i duże litery.

II Wpisując hasło pamiętaj, że wpisywane znaki nie będą widoczne.

Wirtualne konsole

Wcześniej pisałem już o konsolach wirtualnych. Konsolę zmieniamy przez naciśnięcie [ALT]+[Fx] (standardowo jest aktywnych sześć konsoli od [ALT]+[F1] do [ALT]+[F6]). Teraz będziesz mógł to wypróbować. Aktualnie jesteś zalogowany na konsoli nr 1. Przejdziesz na konsole nr 2 i zalogujesz się jako opro5b. Potem wylogujesz się poleceniem logout i znowu przejdziesz na konsolę nr1.

Ćwiczenie 2

Red Hat Linux release 5.1 (Manhattan)

Kernel 2.0.34 on an i586

localhost login: opro5b

Password:

Last login: Sun Sep 27 17:15:56 on tty2

[opro5b@localhost opro5b]$ logout

Przechodzenie na konto innego użytkownika

Czasami zdarza się tak, że musimy przejść na konto innego użytkownika i wykonać jakąś czynność wymagającą jego uprawnień. Można oczywiście się wylogować lub zmienić konsolę. Ale szybszym i łatwiejszym sposobem jest wykorzystanie polecenia su (switch user).

Ćwiczenie 3

[opro5a@localhost opro5a]$ su - opro5b

Password:

[opro5b@localhost opro5b]$

[opro5b@localhost opro5b]$ exit

[opro5a@localhost opro5a]$

Sprawdzanie informacji o użytkownikach

*Aby lepiej zrozumieć działanie tych poleceń uruchom konsolę nr 2 i zaloguj się jako opro5b.

Czasami chcemy się zorientować z kim jednocześnie jesteśmy w systemie. Wykorzystujemy w tym celu wiele różnych poleceń. Niektóre z nich przedstawiłem w poniższym cwiczeniu.

Ćwiczenie 4

[opro5a@localhost opro5a]$ whoami

opro5a

[opro5a@localhost opro5a]$ who am i

localhost.localdomain!opro5a tty1 Sep 27 17:18

[opro5a@localhost opro5a]$ users

opro5a opro5b root

[opro5a@localhost opro5a]$ who

opro5a tty1 Sep 27 17:18

opro5b tty2 Sep 27 17:22

root tty3 Sep 27 15:50

[opro5a@localhost opro5a]$ w

5:22pm up 1:53, 3 users, load average: 1.00, 1.00, 0.78

USER TTY FROM LOGIN@ IDLE JCPU PCPU WHAT

opro5a tty1 5:18pm 0.00s 0.26s 0.03s w

opro5b tty2 5:22pm 51.00s 0.22s 0.07s -bash

root tty3 3:50pm 1:26 24:17 0.09s vi lin

5:22pm - bieżąca godzina

up 1:53 - jak długo pracuje nasz system

3 users - ilu użytkowników pracuje

load average - obciążenie systemu przez programy

USER - identyfikator użytkownika

TTY - nazwa terminalu

FROM - informacja dodatkowa

LOGIN@ - godzina zalogowania

IDLE - ile czasu upłynęło od ostatniego naciśnięcia klawisza

JCPU - czas zużyty przez wszystkie programy na danym terminalu

PCPU - oraz przez wszystkie programy w danym momencie

WHAT - nazwa aktywnego procesu

Blokowanie dostępu do terminala

Niekiedy zachodzi potrzeba odejścia od komputera i wtedy jakaś niepowołana osoba może skorzystać z naszych praw i zamieszać w systemie. Dlatego w Linuxie jest dostępne polecenie, za którego pomocą możemy zablokować terminal - vlock.

Ćwiczenie 5

[opro5a@localhost opro5a]$ vlock

This TTY is now locked.

Use Alt-function keys to switch to other virtual consoles.

Please enter the password to unlock.

opro5a's Password:

[opro5a@localhost opro5a]$


W większości systemów operacyjnych plik jest po prostu zbieraniną informacji przechowywanych na dysku pod określoną nazwą. Plik może być listą liczb czy nazw, przepisem na sernik lub programem, który można uruchomić. W Linux'ie jednak, wszystko jest plikiem. Oprócz danych i wykonywalnych programów, Linux traktuje katalogi - a nawet fizyczne elementy komputera - jako pliki.

Podczas nazywania plików możesz wykorzystywać małe i duże litery, cyfry oraz niektóre znaki specjalne. Pamiętaj również, że Linux rozróżnia duże i małe litery (najlepiej jest zawsze stosować małe litery przy nazywaniu plików, chyba że masz naprawdę dobry powód).

W przeciwieństwie do DOS-a, kropka (.) nie posiada tu specjalnego znaczenia - Linux traktuje ją jak każdy inny znak. W związku z tym programy linuxowe nie potrzebują specjalnych rozszerzeń, jak EXE czy BAT. Istnieje jeszcze jedna drobna różnica między linuxowymi i DOS-owymi systemami plików. Linux wykorzystuje zwykły ukośnik (/) do oznaczenia ścieżek, podczas gdy DOS stosuje w tym celu backslash (\) - jednak to DOS był pierwotnie wzorowany na UNIX-ie!

Poruszanie się po drzewie katalogowym

Najważniejsze jest to abyś się nauczył szybkiego poruszania po drzewie linuxowym. Oto najważniejsze polecenia, które powinieneś znać. Możesz je sam wypróbować.

pwd - podaje nazwę katalogu, w którym się obecnie znajdujemy

cd - zmienia katalog (ang. change directory) - tak jak w DOS-ie

cd .. - przejdziemy do wyższego katalogu (rodzica)

cd katalog1 - wejdziemy do katalogu 'katalog1'

cd /etc/rc.d - wejdziemy do katalogu '/etc/rc.d'

cd / - wejdziemy do głównego (root) katalogu!

Dla ułatwienia możesz używać klawisza TAB, który powoduje, że system w inteligentny sposób kieruje nami podczas wędrówki po katalogach. Jego zastosowanie przedstawię Ci na prostym ćwiczeniu. Twoim zadaniem będzie jak najłatwiej przejść z katalogu głównego do katalogu osobistego /home/opro5a:

Ćwiczenie 6

[opro5a@localhost /]$ cd

bin dev lib proc tmp win

boot etc lost+found root usr

core home mnt sbin var

[opro5a@localhost /]$ cd home/opro5

opro5a opro5b

[opro5a@localhost /]$ cd home/opro5a

[opro5a@localhost opro5a]$

Uwaga: Częstym błędem czynionym przez użytkowników Linuxa jest stawianie ukośnika przed nazwą pliku w sytuacji, gdy jest on zbędny. Załóżmy, że posiadasz w swoim katalogu osobistym podkatalog bin. Gdybyś w /home/opro5a napisał cd /bin, znalazłbyś się w podkatalogu bin katalogu głównego! ( Linux interpretuje ukośnik przed bin jako rozkaz przejścia do katalogu głównego, a stamtąd - do podkatalogu bin). Poprawnym sposobem osiągnięcia katalogu /home/opro5a/bin jest wpisanie cd bin w katalogu /home/opro5a. Nie poprzedzaj nazwy ukośnikiem, chyba że chcesz przejść do podkatalogu katalogu głównego.

Wypisywanie plików

Jeżeli chcesz się dowiedzieć co zawiera w sobie dany katalog użyj polecenia ls (odpowiednik DOS-owego dir). Domyślnie, ls wypisze prostą listę gołych nazw plików. Można jednak uzyskać więcej informacji przez dodanie doń jednego lub większej ilości parametrów. Aby dołączyć do polecenia parametr, wpisz w linii poleceń ls, następnie zrób odstęp i dopisz parametr, poprzedzając go znakiem minus (-).

Oto kilka najczęściej wykorzystywanych parametrów polecenia ls:

a - wypisz wszystkie pliki, razem z ukrytymi

l - wypisz wszystkie dane o pliku, łącznie z jego rozmiarem, datą modyfikacji i właścicielem

F - dopisz ukośnik po nazwach katalogów, gwiazdkę po nazwach plików wykonywalnych i znak @ po nazwach plików powiązanych (coś w stylu skrótów w Windows)

r - wypisz pliki w odwrotnej kolejności po posortowaniu

t - sortuj listę według daty ostatniej modyfikacji pliku.

Uwaga: Jeżeli lista plików będzie bardzo długa i nie będziesz mógł uzyskać pełnych informacji, gdyż przeleci szybko przez ekran to w takim wypadku użyj klawiszy Shift-Page Up lub Shift-Page Down.

Ćwiczenie 7

[opro5a@localhost test]$ ls

moje normal skrot wykonywalny

[opro5a@localhost test]$ ls -F

moje/ normal skrot@ wykonywalny*

[opro5a@localhost test]$ ls -al

total 11

drwxrwxr-x 3 opro5a opro5a 1024 Oct 3 00:15 .

drwx------ 4 opro5a opro5a 1024 Oct 3 00:10 ..

-rw-r--r-- 1 opro5a opro5a 3768 Sep 23 22:54 .ukryty

drwxrwxr-x 2 opro5a opro5a 1024 Oct 3 00:10 moje

-rw-r--r-- 1 opro5a opro5a 732 May 6 01:34 normal

lrwxrwxrwx 1 opro5a opro5a 15 Oct 3 00:10 skrot -> /sbin/bg_backup

-rwxr-xr-x 1 opro5a opro5a 2864 May 4 18:32 wykonywalny

Tworzenie katalogów

Jeśli dysponujesz grupą powiązanych ze sobą plików porozrzucanych po katalogu osobistym, dobrze jest utworzyć dla nich oddzielny katalog. W tym celu możesz użyć polecenia mkdir (odpowiednik DOS-owego md).

Ćwiczenie 8

Tworzenie i edycja plików

Do tworzenia plików wykorzystujemy polecenie touch. Możesz także tworzyć pliki wydając polecenie [nazwa edytora][nazwa pliku].

Ćwiczenie 9

Jeśli chcesz wyedytować dany plik możesz skorzystać z linuxowych edytorów tekstu. My zajmiemy się edytorem vi ponieważ jest elementem każdej wersji UNIX-a czy Linuxa. Jego obsługa jest dosyć skomplikowana - dziwaczne polecenia, denerwujący interfejs i całkowity brak znaków gotowości. Jeśli jednak skoncentrujesz się na kilku podstawowych poleceniach, będziesz w stanie wklepać swój tekst.

Najtrudniejszym elementem obsługi vi jest zawarta w nim koncepcja trybów. Używając vi zawsze znajdujesz się w trybie poleceń lub w trybie edycji. Niestety edytor nie daje najmniejszej wskazówki, który tryb w danej chwili jest aktywny. W trybie poleceń możesz ruszać kursorem, szukać interesujących Cię znaków lub kasować istniejący tekst. Aby jednak wprowadzić nowy tekst, musisz przełączyć się w tryb edycji.

Oto spis najważniejszych poleceń:

Polecenia

Opis

a

przejście w tryb edycji (dopisuje tekst po pozycji kursora)

Esc

przełącza edytor w tryb poleceń

R

Przejście do trybu wprowadzania z nadpisywaniem. Istniejący tekst zastępowany jest przez nowe znaki

i

wstawianie tekstu przed kursorem

:q!

wyjście bez zapisu

ZZ

zapisuje plik i zamyka vi

yy

Kopiowanie aktualnego wiersza do bufora

p

(paste) wstawianie skopiowanego fragmentu z bufora za kursorem

P

(Paste) wstawianie skopiowanego fragmentu z bufora przed kursorem

u

(undo) cofa ostatnio dokonaną zmianę

/wzorzec

Wyszukiwanie najbliższego identycznego ciągu znaków w tekście

n

Powtórzenie ostatniego wyszukiwania

x

Usuwanie znaku, na którym znajduje się kursor

X

Usunięcie znaku, przed którym znajduje się kursor

D

Usunięcie pozostałej części tekstu od kursora do końca wiersza

dd

Usunięcie całego wiersza

Ćwiczenie 10

Kontrolowanie dostępu do plików

Jeśli dzielisz system linuxowy z innymi użytkownikami, z pewnością będziesz chciał uchronić niektóre pliki przed niepowołanym odczytem, a inne z kolei udostępnić. Możesz kontrolować dostęp do swoich plików przez odpowiednie ustawienie parametrów dostępu. Kiedy omawialiśmy polecenie ls, pewnie zastanawiałeś się nad znaczeniem dziwnych śmieci w pierwszych paru kolumnach listy wyprowadzanej przez ls -l . Oto przykładowa zawartość danego katalogu:

Zezwolenia Użytkownik Grupa Rozmiar Data Nazwa

drwxrwxr-x 3 opro5a opro5a 1024 Oct 3 00:15 .

drwx------ 4 opro5a opro5a 1024 Oct 3 00:10 ..

-rw-r--r-- 1 opro5a opro5a 3768 Sep 23 22:54 .ukryty

drwxrwxr-x 2 opro5a users 1024 Oct 3 00:10 moje

-rw-r----- 1 opro5a opro5a 732 May 6 01:34 normal

lrwxrwxrwx 1 opro5a opro5a 15 Oct 3 00:10 skrot -> /sbin/...

-rwxr-xr-x 1 opro5a opro5a 2864 May 4 18:32 wykonywalny

Dla każdego wypisanego pliku wyszczególniono jego zezwolenia, właściciela, nazwę grupy, rozmiar, datę ostatniej modyfikacji i nazwę. My zajmiemy się najpierw zezwoleniami. Wyświetlane są one zawsze w postaci łańcucha poprzedzającego pozostałe dane o pliku. Dane o zezwoleniach składają się z dziesięciu znaków, z których każdy ma swoje znaczenie. Chcąc odczytać zezwolenia danego pliku należy rozbić je na grupy.

Znak na pierwszej pozycji mówi nam o rodzaju „obiektu” - literka `d` oznacza, że jest to katalog, `-` mówi nam, że jest to zwykły plik, `l' oznacza łącze symboliczne (link - pomysł ten zapożyczyła firma Microsoft, wprowadzając skróty w Windows 95).

Następnie określane są przywileje, kolejno po trzy dla właściciela, grupy i reszty użytkowników. Literka `r' oznacza możliwość czytania, `w' zapisywania, a `x' uruchamiania. Jeżeli zamiast litery w pewnym polu pojawia się znak minus `-`, należy to rozumieć jako brak danego zezwolenia. Przykładowo `rw-` oznacza, iż plik można odczytać i zapisać, lecz nie uruchamiać.

W przypadku katalogów zezwolenia będą miały nieco inny sens. Prawo odczytu katalogu oznacza, że można wypisać znajdujące się się w nim pliki poleceniem ls; prawo zapisu oznacza, iż w danym katalogu można tworzyć i kasować pliki, a prawo uruchamiania daje możliwość przejścia do katalogu za pomocą polecenia cd.

k

user

group

other

d

r

w

x

r

w

x

r

-

x

user - użytkownik, właściciel

group - grupa

other - inni użytkownicy

k - rodzaj kategorii - `-` dla pliku, `d' dla katalogu i `l' dla wskaźnika

r - uprawnienia do odczytywania pliku

w - uprawnienia do zapisywania (modyfikacji) pliku

x - uprawnienia do wykonywania pliku

Zwróć uwagę na poniższy przykład, w którym to

-rw-r----- 1 opro5a opro5a 732 May 6 01:34 normal

pierwszy znak `-` mówi nam, że jest to zwykły plik. Plik może być odczytywany i zapisywany przez właściciela, tylko i wyłącznie odczytywany przez członków grupy, a pozostali użytkownicy nie mają doń dostępu.

Jeżeli przyjrzysz się danym opisującym moje

drwxr-x--- 2 opro5a users 1024 Oct 3 00:10 moje

dowiesz się, że jest to katalog ( literka 'd' na pierwszej pozycji). Użytkownik opro5a posiada zezwolenie na odczyt i zapis, co w przypadku katalogu przekłada się na możliwość wypisywania jego zawartości oraz tworzenia i kasowania w nim plików. Właściciel ma również prawo do „uruchamiania” tego katalogu, co w praktyce oznacza możliwość wejścia do niego poleceniem cd. Członkowie grupy users mają możliwość wypisywania plików w katalogu i przechodzenia do niego za pomocą cd, podczas gdy reszta użytkowników nie ma doń żadnego dostępu.

Mam nadzieję, że już wiesz jak odszyfrować zezwolenia danego pliku. Teraz dowiesz się jak je modyfikować. Możesz dojść do wniosku, że zawartość jakiegoś pliku jest zbyt poufna, aby wszyscy mogli go odczytywać; możesz również chcieć, by wszyscy byli w stanie uruchomić dany program. Tym wszystkim zajmuje się polecenie chmod, którego składnia wygląda następująco:

chmod <parametry zezwoleń> <nazwa lub nazwy plików czy katalogów>

Parametry zezwoleń tworzymy przez kombinację następujących znaków:

Kogo dotyczy?

(wybierz jeden lub więcej)

Sposób modyfikacji

(wybierz jeden)

Typ dostępu

(wybierz jeden lub więcej)

u - właściciel

a - wszyscy

`+' - przyznaj

r - prawo odczytu

g - grupa

`-` - usuń

w - prawo zapisu

o - reszta

x - prawo uruchamiania

Oto kilka przykładów:

chmod g+r obiekt - nadaje grupie, możliwość czytania danego pliku lub wyświetlania zawartości danego katalogu

chmod u+x obiekt - nadaje właścicielowi, prawa wykonywania pliku lub wchodzenia do danego katalogu

chmod o-x obiekt - odbiera pozostałym użytkownikom, prawa do wykonywania pliku lub wchodzenia do danego katalogu

chmod ugo-w obiekt - odbiera wszystkim prawa do czytania danego pliku lub tworzenia i zapisywania plików w danym katalogu

chmod a-x obiekt - to samo co poprzednio

Uwaga: W przypadku katalogów jeżeli na końcu składni polecenia chmod dodamy parametr -R to ustawienia obejmą także wszystkie pliki znajdujące się w tym katalogu

Za pomocą polecenia chmod można też nadawać uprawnienia w formie octalnej. Najlepiej zapamiętaj, że zezwoleniu na odczyt pliku przyporządkowujemy 4, zapis pliku 2 i uruchomienie 1. Obraz uprawnień do nago pliku powstaje z cyfr będących sumą poszczególnych (aktywnych) zezwoleń. Oto kilka przykładów:

chmod 777 obiekt - pełne uprawnienia dla wszystkich

r

w

x

r

w

x

r

w

x

4 + 2 + 1

4 + 2 + 1

4 + 2 + 1

7

7

7

chmod 760 obiekt - pełne uprawnienia dla właściciela, prawo czytania i pisania dla grupy

r

w

x

r

w

-

-

-

-

4 + 2 + 1

4 + 2 + 0

0 + 0 + 0

7

6

0

chmod 777 obiekt - uprawnienia do czytania dla właściciela oraz prawo do czytania oraz pisania dla innych użytkowników

r

-

-

-

-

-

r

w

-

4 + 0 + 0

0 + 0 + 0

4 + 2 + 0

4

0

6

Ćwiczenie 11

Podstawowe operacje na plikach

Do wykonania tego zadania służą polecenia tj. cat, more i less. Polecenie cat wyrzuca po prostu zawartość pliku na ekran - odpowiednik dosowego type. Jeżeli w pliku znajduje się więcej danych niż można naraz wyświetlić, jego zawartość przeleci przez ekran nie dając czasu na przeczytanie czegokolwiek. Polecenie more rozwiązuje ten problem, wyświetlając plik strona po stronie - przerywa wyświetlanie tekstu po wypełnieniu ekranu i czeka na naciśnięcie spacji. Polecenie less działa jak more z jednym wyjątkiem - pozwala ono na przeglądanie tekstu zarówno w przód [Space], jak i w tył [B].

Ćwiczenie 12

Kopiowanie plików pod Linuxem jest podobne do analogicznej czynności w DOS-ie. W tym celu wykorzystujemy polecenie cp (odpowiednik DOS-owego copy). Jeżeli chcemy skopiować cały katalog musimy dołączyć parametr -rf.

Ćwiczenie 13

Jeśli chcesz zmienić nazwę pliku lub przenieść go do innego katalogu użyj polecenia mv (odpowiednik DOS-owego rename).

Ćwiczenie 14

Czas na trochę działalności destruktywnej. Rozpoczniemy od kasowania plików -możesz to zrobić używając polecenia rm (odpowiednik DOS-owego del). Obchodź się z tym ostrożnie, ponieważ wielofunkcyjny charakter Linuxa nie pozwala na odzyskiwanie skasowanych plików tak jak to ma miejsce w DOS-ie.

Ćwiczenie 15

Kasowanie katalogów

Jeżeli chcesz skasować dany katalog możesz użyć polecenia rmdir. Polecenie to skasuje podany katalog, lecz tylko wówczas, gdy jest on pusty. Jeżeli natomiast w katalogu znajdują się pliki lub podkatalogi, będziesz je musiał użyć polecenia rm -r. Parametr -r daje rm prawo kasowania katalogów, znajdujących się wewnątrz plików, a nawet podkatalogów.

Ćwiczenie 16


Podpinanie dodatkowych urządzeń

My jako użytkownicy mamy tylko dostęp tam gdzie pozwoli nam administrator. Często jednak zachodzi potrzeba skorzystania z danych znajdujących się na dysku obsługiwanym przez inny system operacyjny, dyskietce czy CD-ROM-ie. W tym celu należy najpierw utworzyć katalog, w którym dane urządzenie będzie widoczne, a później musimy je tam „zamontować” używając polecenia mount. Jednak tą operację może wykonać jedynie administrator. My jednak wykorzystamy automatycznie „zamontowaną” stację dysków i CD-ROM (dlatego właśnie ważne było aby dyskietka była umieszczona w stacji w czasie ładowania.

Obecnie CD-ROM i stacja dyskietek są widoczne w katalogach: /mnt/cdrom i /mnt/floppy. Wszystkie operacje na tych nośnikach np. kopiowanie, kasowanie czy tworzenie plików lub katalogów są analogiczne do tych operacji na samych plikach i katalogach np. jeżeli chcesz skopiować dany plik na dyskietkę to po prostu kopiujesz go do katalogu /mnt/floppy ( katalog ustala administrator). Poniższe ćwiczenie pozwoli Ci to lepiej zrozumieć.

Ćwiczenie 17

Chcąc skorzystać z innej dyskietki należy tą „odmontować” poleceniem umount, wyjąć ją wsadzić nową i znowu „zamontować” poleceniem mount. Chociaż tą operację może wykonać jedynie administrator zostanie ona tutaj również przedstawiona.

mount -t <system plików> <rodzaj urządzenia> <gdzie zamontować>

Możliwe systemy plików:

ext2 - Linux

minix - Minix

vfat -Windows 95

msdos - DOS

iso9660 - CD-ROM

nfs -(Network File System) system stosowany podczas mapowania danych udostępnianych przez inny komputer w sieci

i trochę oznaczeń urządzeń:

/dev/hda - oznacza pierwszy dysk twardy (IDE/EIDE)

/dev/hda1 - pierwszą partycje na pierwszym dysku twardym

/dev/hda2 - drugą partycje na pierwszym dysku twardym

/dev/hdb - drugi dysk twardy lub CD-ROM

/dev/sda - pierwszy dysk twardy (SCSI)

/dev/sda1 - pierwsza partycja na pierwszym dysku twardym

/dev/sdb - drugi dysk twardy (SCSI)

/dev/fd0 - pierwsza stacja dysków elastycznych

/dev/fd0H1440 - dyskietka 3.5" 1.44MB

/dev/fd0H1200 - dyskietka 5.25" 1.20MB

/dev/fd1 - druga stacja dysków elastycznych

/dev/cua0 - COM1

/dev/cua1 - COM2

/dev/lp0 - LPT1

Informacje o wykorzystaniu dysku

Warto wiedzieć jak sprawdzić ilość wolnego miejsca na dysku lub dyskach. Informacje te możemy uzyskać za pomocą dwóch poleceń: df i du. Pierwszy z nich informuje o ilości wykorzystanego miejsca na całym dysku, a drugi pokazuje ilość miejsca (w kilobajtach), zajmowanego przez pliki w danym katalogu oraz we wszystkich podkatalogach, a jako ostatnią wyświetloną liczbę, podaje łączną objętość wszystkich plików w tych katalogach. Pamięć w systemie Linux możemy skontrolować wyświetlając plik /proc/meminfo poleceniem cat /proc/meminfo.

Ćwiczenie 18

[opro5a@localhost X11]$ df

Filesystem 1024-blocks Used Available Capacity Mounted on

/dev/hda4 347407 246896 82569 75% /

/dev/hda1 461376 425632 35744 92% /win

[opro5a@localhost X11]$ du

6 ./AnotherLevel/decors

11 ./AnotherLevel/scripts

102 ./AnotherLevel

1 ./TheNextLevel

48 ./wmconfig

24 ./fvwm

25 ./fvwm2

2 ./fs

4 ./twm

25 ./xdm

2 ./xsm

6 ./xinit

252 .

[opro5a@localhost X11]$ cat /proc/meminfo

total: used: free: shared: buffers: cached:

Mem: 6762496 6393856 368640 8986624 430080 2363392

Swap: 20639744 0 20639744

MemTotal: 6604 kB

MemFree: 360 kB

MemShared: 8776 kB

Buffers: 420 kB

Cached: 2308 kB

SwapTotal: 20156 kB

SwapFree: 20156 kB

[opro5a@localhost X11]$

Filesystem - nazwa danego systemu plikowego

1024-blocks - ilość 1024-bloków (kb)

Used - ilość używanych 1024-bloków (kb)

Available - ilość wolnych 1024-bloków (kb)

Capacity - ile procent dysku jest zajmowane

Mounted on - gdzie dane urządzenie jest „zamontowane”


System operacyjny Linux jest dla użytkownika (zwłaszcza niedoświadczonego) środowiskiem mało wygodnym. Dlatego też stworzono nakładkę systemową - Midnight Commander ułatwiającą pracę. Jedną z większych zalet MC jest dosyć duże podobieństwo do popularnego Norton Commander'a, co nie jest bez znaczenia dla osób nie mających dużego doświadczenia w pracy z systemem Linux. Przystępny sposób uzyskiwania informacji i łatwość wydawania poleceń czynią ten program bardzo popularnym.

Obsługa Midnight Commander'a

Midnight Commander uruchamiamy poleceniem mc <Enter> - znajdziesz się od razu w swoim katalogu osobistym. Na ekranie pojawią się dwa okna (między którymi przechodzisz za pomocą klawisza Tab), w których wyświetlane są pliki - jak wiecie w Linux'ie nie ma podziału na poszczególne dyski (np. C, D czy E ) tylko wszystko przedstawiane jest w postaci plików. Poruszanie się po MC jest bardzo łatwe ze względu na intuicyjny charakter tego programu. Do „skakania” po drzewie katalogowym używamy klawiszy strzałkowych, Home, End, Page Up, Page Down i Enter, który umożliwia wchodzenie do katalogów i uruchamianie programów. Bezpośrednio pod oknami znajduje się znak zgłoszenia systemu, po którym można wprowadzać poznane już wcześniej polecenia systemowe. Najniższa linia ekranu przedstawia znaczenie klawiszy funkcyjnych, do których masz również dostęp z pozycji górnego menu.

F1 - wyprowadzanie na ekran okna z tekstem pomocy

F2 - wyprowadzanie na ekran menu stworzonego przez użytkownika

F3 - wyświetlanie zawartości aktualnego ( podświetlonego ) zbioru

F4 - edycja aktualnego zbioru

F5 - kopiowanie aktualnego zbioru lub grupy zbiorów

F6 - zmiana nazwy lub przenoszenie aktualnego zbioru lub grupy zbiorów

F7 - utworzenie katalogu

F8 - usunięcie aktualnego zbioru lub grupy zbiorów

F9 - wejście do górnego menu

F10 - zakończenie pracy z programem

Menu u samej góry przedstawia poszczególne sekcje, do których możemy wejść, bądź to naciskając klawisz [F9], bądź klikając na nie myszką.

Left - zawiera funkcje służące do zmiany sposobu wyświetlania plików

Right - zawiera funkcje służące do zmiany sposobu wyświetlania plików

File - zawiera funkcje służące do wykonywania operacji na plikach

Command - zawiera funkcje służące do wykonywania bardziej zaawansowanych funkcji w linuxowym systemie plików

Options - zawiera funkcje do konfiguracji MC

Inne polecenia zostaną przedstawione później podczas opisu poszczególnych sekcji górnego menu. W MC stosujemy trochę inne, kłopotliwe skróty jak w NC np.

M-u - należy przytrzymać [Alt] i nacisnąć klawisz [u]

C-u - należy przytrzymać [Ctrl] i nacisnąć klawisz [u]

C-x q - należy przytrzymać [Ctrl] i nacisnąć klawisz [x], puścić i nacisnąć szybko klawisz [q] - jest to dosyć kłopotliwe

Teraz przedstawię Ci opis standartowych katalogów w systemie Linux, z którymi będziesz się mógł lepiej zapoznać przy użyciu MC.

/bin - wykonywalne polecenia i programy systemowe

/dev - zawiera specjalne pliki urządzeń, odpowiadające poszczególnym elementom komputera

/etc - zawiera pliki konfiguracyjne Linux'a i reszty zainstalowanego oprogramowania

/home - zawiera katalogi osobiste (domowe) wszystkich użytkowników systemu

/lib - różnego rodzaju biblioteki wykorzystywane przez system

/lost+found - katalog używany przez program fsck

/mnt - używany jako punkt do przyłączania (mounting) np: innego dysku, CD-ROM czy tez innego systemu plików

/root - katalog własny nadzorcy systemu /sbin - zawiera oprogramowanie linuxowe (specjalne programy użytkowe tylko dla administratorów)

/usr - zawiera różne programy i inne ogólnodostępne pliki, jak gry, systemy pomocy i dokumentację

/tmp - katalog dla plików tymczasowych

Ćwiczenie 19

Owner - właściciel / grupa

Size - rozmiar obiektu

Created - data i czas utworzenia

Modified - data i czas modyfikacji

Filesystem - miejsce gdzie jest umieszczony dany obiekt

Device - urządzenie na którym obiekt jest umieszczony

Type - rodzaj systemu plików

Free space - wolne miejsce na danym dysku lub innym nośniku

Podstawowe operacje w MC

W MC wszystkie poznane przez Ciebie operacje systemowe można wykonać o wiele szybciej i łatwiej. My na razie zajmiemy się poleceniami wyświetlonymi w najniższej linii MC, które możesz wywoływać za pomocą klawiszy funkcyjnych - oczywiście przed naciśnięciem klawisza trzeba najechać na plik, który będzie poddany danej operacji. Wykonaj poniższe ćwiczenie, a sam się o tym przekonasz.

Ćwiczenie 20

Spis ćwiczeń

Strona 24

Czym tak w ogóle jest Linux

Podstawowe operacje w systemie Linux

System plików w Linux'ie

Korzystanie z urządzeń zewnętrznych

Midnight Commander

0x01 graphic


Wyszukiwarka