Łacina, filnova2, Filozofia


Filozofia. Semestr drugi.

I.

Ćwiczenie 1.

Uzupełnij tabelkę, wyjaśnij, w jaki sposób utworzony jest temat perfecti.

praesens

perfectum

legit

exercuit

rogat

duxit

agit

didicit

tenet

prohibuit

movet

scripsit

solvit

munivit

facit

cecidit

gignit

lusit

capit

vidit

venit

tetigit

Ćwiczenie 2.

Przetłumacz tekst, określ formy czasowników.

Iuvenes Mortem quaerunt

Tres iuvenes in taberna bibebant et deos immortales magna voce increpabant; tristissimi erant, et non sine causa. `Eheu!' dicebant `morbus dirus urbem nostram affligit. Mors omnes amicos nostros interficit. Mortem quaerere debemus. Necesse est nobis Mortem ipsum interficere'.

Itaque iuvenes ex urbe contenderunt et mox senem invenerunt. Ille baculum tenens lente procedebat et terram pulsabat, semper `cara mater' clamans `admitte me!'.

Iuvenes eum rogaverunt `Mortemne vidisti? Nos quaerimus eum'.

`Et ego eum quaero' respondit senex. `Nuper eum sub illa arbore sedentem conspexi'.

Iuvenes igitur ad arborem festinaverunt. Ibi multum aurum in olla celatum invenerunt.

`Euge! Divites nunc sumus!' inquit iuvenis natu maximus. `Ad urbem contendite! Nunc cenare et bibere debemus'.

'Festina lente!' inquit iuvenis natu minimus. 'Melius est noctu aurum ad urbem ferre. Tum nemo nos videre potest'.

'Ita vero!' inquit medius iuvenis. `Sed nunc cibum consumere et vinum bibere possumus. Tu ad urbem furtim contende! Cibum et vinum nobis compara!'.

Iuvenis natu minimus, ubi ad urbem advenit, non solum cibum et vinum emit, sed etiam venenum potentissimum. Venenum in amphoram vini miscuit. `Ita' inquit `omne aurum habere possum'.

Sed postquam ille ad amicos rediit, iuvenis natu maximus bracchia eius comprehendit. Deinde medius iuvenis pugionem inter costas impulit. Ille, ab amicis suis superatus, mortuus decidit.

`Nunc etiam divitiores sumus' inquit iuvenis natu maximus. `Vinum bibe et bonam fortunam saluta!'.

Vinum igitur avide hauserunt. Mox venenum, per venas manans, ad corda advenit. Illi quoque mortui deciderunt.

Iuvenes, a sene ducti, Mortem ipsum re vera invenerunt.

Ćwiczenie 3.

Przetłumacz fragment z Canticum canticorum (2, 8-14).

Vox dilecti mei:

ecce iste venit saliens in montibus, transiliens colles.

Similis est dilectus meus capreae hinnuloque cervorum.

En ipse stat post parietem nostrum

respiciens per fenestras, prospiciens per cancellos.

En dilectus meus loquitur mihi:

Surge, propera, amica mea, columba mea, formosa mea, et veni.

Iam enim hiems transiit, imber abiit et recessit,

flores apparuerunt in terra nostra,

tempus putationis advenit,

vox turturis audita est in terra nostra,

ficus protulit grossos suos,

vineae florentes dederunt odorem suum.

Surge, amica mea, speciosa mea,

et veni, columba mea in foraminibus petrae,

in caverna maceriae, ostende mihi faciem tuam,

sonet vox tua in auribus meis:

vox enim tua dulcis, et facies tua decora.

Ćwiczenie 4.

Opisz po łacinie ukochaną/ukochanego.

II.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz tekst, wyjaśnij użycie czasów przeszłych.

Circenses!

Romani Cerealia celebrabant. In Circo Maximo imperator ludos circenses cotidie edidit. Cotidie in Circo Maximo aurigae, colores suos gerentes, et a fautoribus suis incitati, equos verberabant; cotidie cives suis aurigis, suis coloribus maximo cum studio favebant. Multi equos currentes spectare volebant, multi artem aurigarum; sed paene omnes spectatores sponsiones faciebant; tantus amor pecuniae civium animos occupaverat.

Mane igitur multi cives prope Circum stabant, commissionem ludorum patienter exspectantes. In hac turba erant Caesonia et Aurelia; pecuniam, quam spondere volebant, diligenter numerabant.

Tum Caesonia et Aurelia pompam funebrem lente procedentem viderunt. Libitinarii lectum funebrem sollemniter ferebant; praeficae lacrimabant; mimi personas maiorum mortuorum gerebant.

Aurelia, ubi pompam funebrem vidit, ad lectum cucurrit et rosam, quam in reticulo secum portaverat, in lectum iactavit; deinde ad amicam rediit.

Caesonia `Eheu!' inquit `vita brevis est; nos omnes ad mortem celeriter festinamus. Sed tu es femina summae misericordiae. Tu, ludorum paulisper oblita, homini mortuo rosam dedisti. Laudo te et comprobo'.

Aurelia `Gratias tibi ago' respondit. `Bonus vir mihi erat!'.

Ćwiczenie 2.

Przetłumacz fragment z Carmina Burana.

Cignus ustus cantat

(Tenor solus. Chorus)

Olim lacus colueram,

Olim pulcher extiteram,

dum cignus ego fueram.

Miser, miser,

modo niger

et ustus fortiter!

Girat, regirat garcifer,

me rogus urit fortiter,

propinat me nunc dapifer.

Miser, miser,

modo niger

et ustus fortiter!

Nunc in scutella iaceo

et volitare nequeo,

dentes frendentes video.

Miser, miser,

modo niger

et ustus fortiter!

III.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz fragment z De ira (I, 1) Seneki, określ formy występujących w nim participiów.

Non sunt sani, quos ira possedit. Ipsum illorum habitum specta; nam ut furentium certa indicia sunt audax et minax vultus, tristis frons, torva facies, citatus gradus, inquietae manus, color versus, crebra et vehementius facta suspiria, ita irascentium eadem signa sunt: flagrant ac micant oculi, multus ore toto rubor exaestuante ab imis praecordiis sanguine, labra quatiuntur, dentes comprimuntur, horrent ac surriguntur capilli, spiritus coactus ac stridens, articulorum se ipsos torquentium sonus, gemitus mugitusque et parum explanatis vocibus sermo praeruptus et conplosae saepius manus et pulsata humus pedibus et totum concitum corpus `magnasque irae minas agens', foeda visu et horrenda facies depravantium se atque intumescentium. Cetera licet abscondere et in abdito alere: ira se profert et in faciem exit, quantoque maior, hoc effervescit manifestius. Omnium animalium, simul ad nocendum insurrexerunt, praecurrunt [irae] notae ac tota corpora solitum quietumque egrediuntur habitum et feritatem suam exasperant. Spumant apris ora, dentes accuuntur attritu, taurorum cornua iactantur in vacuum et harena pulsu pedum spargitur, leones fremunt, inflantur irritatis colla serpentibus, rabidarum canum tristis aspectus est. Ceteri quoque affectus vix occultantur, libido metusque et audacia dant sui signa et possunt praenosci; quaecumque enim vehementior concitatio movet vultum. Quid ergo interest? Quod alii affectus apparent, hic eminet.

IV.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz dialog, określ występujące w nim czasy (nazwij tryb, czas, stronę).

Duo colloquia, quae olim inter Protagoram sophistam et Euathlum discipulum de mercede fuerunt.

Colloquium primum:

Euathlus: Si a te eloquentiam doctus ero et causas agere scivero, tantam pecuniam a me accipies, quanta a te petita erit.

Protagoras: Eloquentiam te docebo, si mihi dimidium mercedis statim datum erit.

E.: Libenter id tibi dabo, reliquum autem dimidium dissolvam eo die, quo primam causam apud iudices egero et vicero.

P.: Concedo.

Colloquium secundum apud iudices fuit, nam Euathlus diu auditor Protagorae fuerat et eloquentiam didicerat, causas tamen non agebat.

P.: O stulte adulescens, reddes, quod peto, sive contra te iudicatum erit, sive pro te. Nam si contra te iudicatum erit, merces mihi ex sententia debebitur, quia a me victus eris; sin vero pro te iudicatum erit, merces mihi ex pacto debebitur, quia a te victus ero.

E.: O sapiens magister, non reddam, quod petis, sive contra me iudicatum erit, sive pro me. Nam si iudices pro mea causa iudicaverint, nihil tibi ex sententia debebitur, quia ego vicero; sin autem contra me iudicaverint, nihil tibi ex pacto debebo, quia non vicero.

Et iudices rem iniudicatam reliquerunt.

Ćwiczenie 2.

Przetłumacz tekst. Określ formy czasowników utworzone od tematu perfecti i supini.

Scientia semper prodest

Aristippus, philosophus Socraticus, naufragio ad Rhodi insulae oram eiectus est. Postquam geometricas formas in arena scriptas vidit: `Magnam' inquit `salutis spem habeo, hominum enim vestigia cerno'. Statimque in oppidum Rhodum properavit et recta via gymmasium intravit ibique de philosophia disputavit. Qua re multis muneribus donatus est. Non se unum ornavit, sed etiam eis, qui una fuerant, et vestimenta et cetera, quae necessaria sunt ad victum, praebuit. Sociis, qui in patriam renavigare constituerant: `Domi' inquit `omnes liberis ea parare debent, quae etiam e naufragio enatare una et semper prodesse possunt, quibus neque varia fortuna, neque publicarum rerum mutatio, neque bella nocere possunt.

V.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz fragment z Carmina Burana.

(Chorus)

Ecce gratum

et optatum

ver reducit gaudia,

purpuratum

floret pratum,

sol serenat omnia.

Iamiam cedant tristia,

Estas redit,

nunc recedit

hyemis sevitia.

Iam liquescit

et decrescit

grando, nix et cetera.

Bruma fugit

et iam sugit

ver estatis ubera.

Illi mens est misera,

qui nec vivit

nec lascivit

sub estatis dextera.

Gloriantur

et letantur

in melle dulcedinis,

qui conantur,

ut utantur

premio Cupidinis.

Simus iussu Cypridis

gloriantes

et letantes

pares esse Paridis.

VI.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz tekst, wpisz w tabelkę elementy konstrukcji ACI.

De Nasica et Ennio

Nasica aliquando Ennium poetam visitatum venit. Cui ancilla dixit dominum domi non esse et sero domum venturum esse. Sed Nasica ei non credidit, nam sensit Ennium domi esse. Postridie poeta Nasicam visitatum venit et ostiarium rogavit `Estne domi dominus tuus?' Tum Nasica, qui domi erat, clamavit se domi non esse. Tum Ennius `Credis me vocem tuam non cognoscere?'. At Nasica `Ego ancillae tuae credidi et tu mihi ipsi non credis me domi non esse?'

Verbum regens

Accusativus

Infinitivus

Ćwiczenie 2.

Połącz dwa zdania w jedno, zawierające konstrukcję ACI. Przetłumacz.

  1. Bene scio. Brevi ad me venies.

  2. Homerus scribit. Troia a Graecis decem annos oppugnabatur.

  3. Legi. Hercules multa monstra necavit.

  4. Credere volumus. Vita aeterna a deis nobis data erit.

  5. Dicent. Poeta egregius fui.

  6. Scio. Id a vobis facile intellegetur.

  7. Scriptores rerum tradunt. Plurimae urbes ab Alexandro captae erant.

  8. Spero. Mox me amaveris.

  9. Omnes putant. Tu hunc librum scripsisti.

  10. Putamus. Cras in urbem redieritis.

Ćwiczenie 3.

Przetłumacz fragment z Pierwszej mowy przeciwko Katylinie Cycerona.

Quo usque tandem abutere [= abuteris, 2 sg indicativus futuri I passivi], Catilina, patientia nostra? Quam diu etiam furor iste nos eludet? Quem ad finem sese effrenata iactabit audacia? Nihilne te nocturnum praesidium Palatii, nihil urbis vigiliae, nihil timor populi, nihil concursus bonorum omnium, nihil hic munitissimus habendi senatus locus, nihil horum ora voltusque moverunt? Patere tua consilia non sentis, constrictam iam horum omnium scientia teneri coniurationem tuam non vides? Quid proxima, quid superiore nocte agebas? Ubi eras? Quos convocabas? Quid consilii capiebas? Quemcumque nostrum ea ignorare arbitraris? O tempora, o mores! Senatus haec intellegit, consul videt; hic tamen vivit. Vivit? Immo vero etiam in senatum venit, fit publici consilii particeps, notat et designat oculis unumquemque nostrum. Ad mortem te, Catilina, duci iussu consulis iam pridem oportebat, in te conferri pestem, quam tu in nos machinaris. An vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, Ti. Gracchum mediocriter labefactantem statum rei publicze privatus interfecit: Catilinam orbem terrae caede atque incendiis vastare cupientem nos consules perferemus? Habemus senatus consultum in te, Catilina, vehemens et grave, non deest rei publicae consilium neque auctoritas huius ordinis; nos, nos, dico aperte, consules desumus. Habemus enim huiusce modi senatus consultum verum tamen inclusum in tabulis tamquam gladium in vagina reconditum, quo ex senatus consulto confestim te interfectum esse, Catilina, convenit. Vivis et vivis non ad deponendum, sed ad confirmandum audaciam. Castra sunt in Italia contra populum Romanum in Etruriae faucibus collocata, crescit in dies singulos hostium numerus: eorum autem castrorum imperatorem ducemque hostium intra moenia atque adeo in senatu videmus, intestinam aliquam cotidie perniciem rei publicae molientem.

VII.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz tekst, wpisz w tabelkę elementy konstrukcji ACI i NCI.

De domino crudeli et eius servo

Aliquando inter cenam, ad quam Augustus a Pollione vocatus erat, unus e servis vas crystallum fregit. Rapi eum statim Pollio iussit et abici muraenis, quas magna piscina continebat. Evasisse e manibus puer et ad Caesaris pedes confugisse dicitur. Commotus novitate crudelitatis Augustus servi infelicis patrocinium suscepit. Nihil tamen a viro crudeli impetrari poterat. Tum crystallina vasa ad se apportari iussisse, omnia ipse fregisse, servum manu misisse, piscinam impleri imperavisse traditur. Ita servus non est punitus.

Verbum regens

Accusativus/Nominativus

Infinitivus

Ćwiczenie 2.

Przetłumacz zdania z ACI I NCI, wybierając dla każdego odpowiedni czasownik wprowadzający konstrukcję (verbum regens), z listy podanej pod zdaniami.

  1. Socrates dicebat: `.................... me nihil scire'.

  2. …………………….. vos id intellegere.

  3. …………………… iustitiam esse summum bonum.

  4. Homerus ...................... Helenam feminam pulcherrimam esse.

  5. ......................... Graeci cum Troianis decem annos pugnavisse.

  6. ........................ terram rotundam esse.

  7. .......................... id a vobis intellegi.

  8. Sanctus Thomas de Aquino ............................ philosophiam ancillam theologiae esse.

  9. ………………………… multa oppida ab Alexandro Magno expugnata esse.

  10. Horatius ………………… vitam rusticam beatam ese, vitam autem urbanam - odiosam.

scribit; traduntur; dicebat; arbitrabamur; scio; videmini; constat; canit; notum est; videtur

VIII.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz teksty:

A. Salve, festa dies (Venantius Fortunatus, ca 530-601. Sabbato sancto ad processionem)

Salve, festa dies, toto venerabilis aevo,

Qua deus infernum vicit, astra tenet.

Ecce, renascentis testatur gratia mundi

Omnia cum domino dona redisse suo.

Namque triumphanti post tristia Tartara Christo

Undique fronde nemus, gramina flore favent.

Legibus inferni oppressis super astra meantem

Laudant rite Deum lux, polus, arva, fretum.

Qui crucifixus erat, Deus, ecce, per omnia regnat,

Dantque creatori cuncta creata precem.

B. Vineam meam plantavi (Philippus de Grevia, 1170-1236. Hymnus paschalis).

Vineam meam plantavi

(torcular solus calcavi):

vinea non reddidit

fructum, quem speravi.

Indumentum sanguine

meum inquinavi.

Facturam meam amavi

(torcular solus calcavi):

quem ego creaveram,

ego recreavi.

Idumentum sanguine

meum inquinavi.

Qui mundi mala portavi

(torcular solus calcavi):

unda mei sanguinis

mundi culpas lavi.

Idumentum sanguine

meum inquinavi.

Acetum ego potavi

(torcular solus calcavi):

ego vitae poculum

mundo praeparavi.

Idumentum sanguine

meum inquinavi.

Flagella non recusavi

(torcular solus calcavi):

ego sponte subii

crucem, quem expavi.

Idumentum sanguine

meum inquinavi.

Infernum exspoliavi

(torcular solus calcavi):

qui ligabat hominem,

ego religavi.

Indumentum sanguine

meum inquinavi.

IX.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz zdania, wyjaśnij zawartą w nich konstrukcję ablativus absolutus.

  1. Persis appropinquantibus Graeci Thermopylas occupaverunt. 2. Reluctante natura irritus labor est. 3. Tarquinio Superbo expulso Romae consules creati sunt. 4. Bello finito Romani templum Iani claudebant. 5. Galli Vercingetorige duce Romanis restiterunt. 6. Morte imminente vir probus a virtute non deflectit. 7. Atilius Regulus consul victis navali proelio Poenis in Africam se coniecit. 8. Hannibale vivo copiae Karthaginiensium magnum timorem imperatoribus Romanis iniecerunt. 9. Ulixem vocat Homerus vastatorem urbis, nam bello Troiano, astutia sua capto et incenso Ilio, finem fecit. 10. Caesar exercitum Romanum ponte paucis diebus aedificato Rhenum fluvium transportavit.

Ćwiczenie 2.

Zdania przetłumacz, podkreślone zdania podrzędne zamień na ablativus absolutus.

  1. Quoniam autumnus advenit, multae aves in calidiores regiones avolant.

  2. Cum Alexander Magnus urbes maritimas cepisset, interiorem Asiam occupavit.

  3. Cum Cicero consul fuit, coniuratio Catilinae detecta est.

  4. Quamquam nomen mutatum est, de te fabula narratur.

  5. Imperator oppidum cepit, quia incolae non resistebant.

Ćwiczenie 3.

Przetłumacz fragment z Wojny galijskiej Cezara (VII, 81), zaznacz konstrukcje ablativus absolutus.

Uno die intermisso Galli atque hoc spatio magno cratium, scalarum, harpagonum numero effecto media nocte silentio ex castris egressi ad campestres munitiones accedunt. Subito clamore sublato, qua significatione qui in oppido obsidebantur de suo adventu cognoscere possent, crates proicere, fundis, sagittis, lapidibus nostros de vallo proturbare reliquaque, quae ad oppugnationem pertinent, parant administrare. Eodem tempore clamore exaudito dat tuba signum suis Vercingetorix atque ex oppido educit. Nostri, ut superioribus diebus suus cuique locus erat attributus, ad munitiones accedunt; fundis librilibus sudibusque, quas in opere disposuerant, ac glandibus Gallos proterrent. Prospectu tenebris adempto multa utrimque vulnera accipiuntur. Complura tormentis tela coniciuntur. At Marcus Antonius et Gaius Trebonius legati, quibus hae partes ad defendendum obvenerant, qua ex parte nostros premi intellexerant, his auxilio ex ulterioribus castellis deductos submittebant.

X.

Ćwiczenie 1.

Uzupełnij tabelki.

3 sg coniunctivus praesentis activi

3 sg coniunctivus praesentis passivi

3 sg coniunctivus imperfecti activi

3 sg coniunctivus imperfecti passivi

ducere

amare

posse

vincire

delere

occidere

punire

laudare

ire

proficisci

3 sg indicativus perfecti activi

3 sg coniunctivus perfecti activi

3 sg indicativus plusquamperfecti activi

3 sg coniunctivus plusquamperfecti activi

dare

tradere

posse

audire

tenere

3 sg indicativus perfecti passivi

3 sg coniunctivus perfecti passivi

3 sg indicativus plusquamperfecti passivi

3 sg coniunctivus plusquamperfecti passivi

dare

tradere

sequi

audire

tenere

Ćwiczenie 2.

Przetłumacz zdania, określ funkcje koniunktiwu w zdaniu głównym, podaj czas i stronę koniunktiwu.

1. Feci, quod potui, faciant meliora potentes. 2. Moriamur, milites, et morte nostra eripiamus ex obsidione circumventas legiones. 3. Quid quereremur? 4. Nihil scripsisses potius! 5. Teneant alii castra, gerant res bellicas, superent hostem; nos, ut didicimus semperque fecimus, urbem et res urbanas vobiscum pariter tuebimur. 6. Quid tibi fieri non vis, alteri ne feceris. 7. Quis dicere audeat vera omnia esse somnia? 8. A. Tu Gallus es, ego Germanus; decertemus pro suae uterque gentis gloria. B. Si vicero, tu ter exclamabis `Floreat Gallia!', si victus ero, quod absit, totidem verbis celebrabo tuam Germaniam. 9. Hoc non dubitans dixerim. 10. In silvam non ligna feras insanius. 11. Si volumus aequi omnium rerum iudices esse, hoc primum nobis persuadeamus neminem nostrum esse sine culpa. 12. Si sciens fallo, tum me, Iuppiter Optime Maxime, domum, familiam remque meam pessimo leto afficias! 13. Avibus ferisque esca sit caro tua! 14. Si honesta sunt, quae facis, omnes sciant; si turpia, quid refert neminem scire, cum tu scias? 15. Sic cum inferiore vivas, quemadmodum tecum superiorem velis vivere. 16. Sera post damnationem innocentiae defensio est: istud, quod nunc dixisti, ante dixisses (sed non potuisti dicere). 17. Dictis facta respondeant!

18. Quisquis amat, valeat, pereat, qui nescit amare.

Bis tanto pereat, quisquis amare vetat. (Epigrammata Latina)

19. Vivamus, mea Lesbia, atque amemus

rumoresque senum severiorum

omnes unius aestimemus assis. (Catullus)

  1. A. `Pone crucem servo'. B. `Meruit quo crimine servus

Supplicium? Quis testis adest? Quis detulit? Audi:

Nulla umquam de morte hominis cunctatio longa est'.

A. `O demens, ita servus homo est? Nil fecerit, esto:

Hoc volo, sic iubeo: sit pro ratione voluntas'. (Iuvenalis)

Ćwiczenie 3.

Przetłumacz fragment z Listów moralnych do Lucyliusza (I, 12, 4-7) Seneki. Wyjaśnij użycie koniunktiwu w zdaniu głównym.

4. Complectamur illam [senectutem] atque amemus: plena est voluptatis, si illa scis uti. Gratissima sunt poma, cum fugiunt; pueritiae maximus in exitu decor est; deditos vino potio extrema delectat, illa quae mergit, quae ebrietati summam manum imponit. 5. Quod in se iucundissimum omnis voluptas habet, in finem sui differt. Iucundissima est aetas devexa iam, non tamen praeceps, et illam quoque in extrema tegula stantem iudico habere suas voluptates: aut hoc ipsum succedit in locum voluptatum, nullis egere. Quam dulce est cupiditates fatigasse ac reliquisse! 6. `Molestum est' inquis `mortem ante oculos habere'. Primum ista tam seni ante oculos debet esse quam iuveni: non enim citamur ex censu. Deinde nemo tam senex est, ut improbe unum diem speret. Unus autem dies gradus vitae est: tota aetas partibus constat et orbes habet circumductos maiores minoribus. Est aliquis, qui omnes complectatur et cingat; hic pertinet a natali ad diem extremum. Est alter, qui annos adulescentiae includit: est, qui totam pueritiam ambitu suo adstringit: est deinde per se annus in se omnia continens tempora, quorum multiplicatione vita componitur. Mensis artiore praecingitur circulo: angustissimum habet dies gyrum, sed et hic ab initio ad exitum venit, ab ortu ad occasum. 7. Ideo Heraclitus, cui cognomen fecit orationis obscuritas: `Unus' inquit `dies par omni est'.

Ćwiczenie 4.

Przetłumacz tekst Gaudeamus… Christiana Wilhelma Kindlebena i fragment hymnu pokutnego De contemptu mundi, z którego Kindleben zaczerpnął pomysł.

Gaudeamus igitur,

Iuvenes dum sumus;

Post iucundam iuventutem,

Post molestam senectutem

Nos habebit humus!

Ubi sunt, qui ante nos

In mundo fuere?

Transeas ad superos,

Transeas ad inferos,

Hos si vis videre.

Vita nostra brevis est,

Brevi finietur,

Venit mors velociter,

Rapit nos atrociter,

Nemini parcetur.

Vivat accademia,

Vivant professores,

Vivat membrum quodlibet,

Vivant membra quaelibet,

Semper sint in flore!

Vivant omnes virgines,

Faciles, formosae,

Vivant et mulieres,

Tenerae, amabiles,

Bonae, laboriosae!

Vivat et respublica

Et qui illam regunt,

Vivat nostra civitas,

Maecenatum caritas,

Qui nos hic protegunt!

Pereat tristitia,

Pereant dolores,

Pereat diabolus,

Quivis antiburschius

Atque irrisores!

II)

Vita brevis, brevitas in brevi finietur;

Mors venit velociter et neminem veretur;

Omnia mors perimit et nulli miseretur.

Surge, surge, vigila, semper esto paratus!

IV)

Ubi sunt, qui ante nos in hoc mundo fuere?

Venies ad tumulos, si eos vis videre:

Cineres et vermes sunt, carnes computruere.

Surge, surge, vigila, semper esto paratus!

XI.

Ćwiczenie 1.

Przełumacz zdania, określ formy czasowników nieregularnych volo, nolo, malo.

1. Nolens volens. 2. Ducunt volentem fata, nolentem trahunt. 3. Nolo ego metui, malo amari. 4. Vivimus non ut volumus, sed ut possumus. 5. Quod voles gratum esse, rarum effice. 6. Multa eveniunt homini, quae vult, quae non vult. 7. Aliena vitia quisquis reprehendi mavult quam sua. 8. Si vis felix esse, esto! 9. Si vis amari, ama! 10. Stultum facit fortuna, quem vult perdere.

Ćwiczenie 2.

Przetłumacz fragmenty z Listów moralnych do Lucyliusza Seneki. Określ formy czasowników nieregularnych.

IV, 30

Vivere non voluit, qui mori non vult. Vita enim cum exceptione mortis data est; ad hanc itur. Quam ideo timere dementis est, quia certa exspectantur, dubia metuuntur. Mors necessitatem habet aequam et invictam. Qui queri potest in ea condicione se esse, in qua nemo non est?

III, 28

Dissentio ab his, qui in fluctus medios eunt et tumultuosam probantes vitam cotidie cum difficultatibus rerum magno animo colluctantur. Sapiens feret ista, non eliget, et malet in pace esse quam in pugna.

XII.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz zdania, określ typ zdań podrzędnych i nazwij wprowadzający je spójnik (ut/ne obiectivum lub finale). Określ czas i stronę form koniunktiwu.

1. Pythagoreis interdictum est, ne faba vescerentur. 2. Dux effecit, ut exercitum in provinciam mitteretur. 3. Themistocles persuadet populo, ut pecunia publica classis centum navium aedificetur. 4. Unum illud extimesco, ne quid turpius faciam. 5. Legibus idcirco omnes servimus, ut liberi esse possimus. 6. Dionysius tyrannus, ne tonsori collum committeret, tondere filias suas docuit. 7. Sulla iussit malo poetae praemium tribui illa condicione, ne quid postea scriberet. 8. Caesar milites cohortatus est, uti pristinae virtutis memoriam retinerent neu perturbarentur animo. 9. Legem brevem esse oportet, quo [= ut eo] facilius ab imperitis teneatur. 10. In funeribus a Solone sublata erat [ tollo] celebritas virorum ac mulierum, quo lamentatio minueretur.

Ćwiczenie 2.

Przetłumacz tekst, wyjaśnij użycie koniunktiwu.

De Oedipo rege

Laius, rex Thebanorum, ex oraculo Delphico accepit se a filio suo interfectum iri. Itaque servo suo praecepit, ut filium parvulum in monte Cithaerone exponeret, ut ille periret. Servus autem infantem servavit et pastori alicui ad educandum commendavit. Ille puerum Polybo, Corinthiorum regi, eiusque uxori tradidit, qui, quod suos liberos non habebant, pro filio suo eum educaverunt et Oedipum appellaverunt. Itaque Oedipus in domo Polybi educatus est. Sed aliquando in convivio unus convivarum dixit Oedipum filium Polybi non esse. His verbis auditis, quamquam Polybus ei persuadebat, ut non crederet his verbis convivae ebrii, Oedipus statuit Delphos proficisci et oraculum Apollinis consulere, ut ex deo veritatem de parentibus suis cognoscere posset.

Oedipo de oraculo Delphico responsum est eum occisurum patrem suum, matrem suam autem in matrimonium ducturum ese.

Itaque Oedipus, ut fatum horribile evitaret, ne patrem suum occideret neque matrem suam in matrimonium duceret, Corinthum relinquere statuit et in alias terras proficisci.

In itinere senex quidam ei obviam factus est. Acri inter eos controversia orta Oedipus ira commotus senem illum occidit.

Denique ad Thebas, urbem Graeciae celebrem, venit. Iam multos annos Thebani crudelitate Sphingis, terribilis monstri, multa mala passi sunt. Nam Sphinx ante portas urbis in saxo sedens omnibus vel in urbem ingredientibus vel ex urbe egredientibus difficile aenigma proponebat: `Quid ingreditur mane quattuor pedibus, meridie - duobus, vespere - tribus?'. Nemo hoc aenigma solvere poterat, itaque omnes a Sphinge interficiebantur.

Solus Oedipus ilud aenigma solvere potuit. `Homo' inquit `infans pedibus ac manibus ingreditur, vir - pedibus, senex autem baculo nititur'. Tum Sphinx de saxo se deiecit.

Ita Thebani hoc ingenti periculo liberati sunt. Cives grati Oedipum, virum fortem ac urbi optime meritum, regem suum nominaverunt eique reginam suam in matrimonium dederunt, quia paulo ante rex Thebanorum iter faciens interfectus est.

Multos annos Oedipus Thebis omnium consensu feliciter regnavisse dicitur, cum vehemens pestilentia in urbe orta est. Multi cives gravi quodam morbo affecti subita morte exstincti sunt. Nullum huius mali remedium inveniri posse videbatur. Tum Oedipus oraculum Apollinis consulendi consilium cepisse narratur legatumque Delphos misisse numen die percontatum. Oraculum Delphicum ab Oedipo consultum respondit causam illius casus esse interfectorem Laii regis, qui in urbe maneret; itaque eum urbe expelli debere, ut urbs hac macula purgaretur. Responso oraculi accepto Oedipus omnem operam dedisse dicebatur, ut malefactorem requireret requisitumque urbe expelleret. Itaque interfectorem statim devovit nesciens se hunc virum esse et se, igitur, ipsum devovisse. Ne suspicari quidem poterat se regis interfectorem esse, quia rex Thebanorum non ab uno viro, sed a grege magno latronum occisus esse tradebatur.

Sed brevi tempore horribilem veritatem comperit. Nam senex ille, qui iter faciens in trivio ab Oedipo interfectus erat, ipse Laius rex Thebanorum et Oedipi pater fuit. Ita Oedipus intellexit se contra suam voluntatem manu sua patrem occidisse, matrem autem suam in matrimonium duxisse.

XIII.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz zdania czasowe, nazwij wprowadzający je spójnik, określ czas i stronę indikatiwu/koniunktiwu.

1. Iam nostri milites ab hostibus premebantur, cum subito omnis equitatus advenit hostesque a tergo aggressus est. 2. Cum pater familias decessit, eius propinqui conveniunt. 3. Fuit quoddam tempus, cum homines in agris passim bestiarum modo vagabantur. 4. Poetarum libros delectationis causa, cum est otium, legere soleo. 5. Helvetii continenter cum Germanis contendunt, cum aut suis finibus eos prohibent, aut in eorum finibus bellum gerunt. 6. Cum meridies appropinquaret, dux milites in castra redire iussit. 7. Agricola, cum florem oleae videt, fructum se visurum esse putat. 8. Brevissime Aiacis mores descripsit Calchas, cum eum numeravit inter corpora immania, sed consilii expertia. 9. Plerique Galli, cum aere alieno premuntur, in servitutem sese dicant nobilibus. 10. Cum huc veni, hoc ipsum - nihil agere et plane cessare - me delectat. 11. Terra cum semen accepit, primum id cohibet. 12. Cum Caesar ad oppidum accessisset castraque ibi poneret, pueri mulieresque ex muro pacem ab Romanis petiverunt. 13. Tauro cum ingreditur sol in Geminos, dies magis crescit. 14. Cum Caesar in Galliam venit, ibi duae factiones erant. 15. Archimedes, cum in balneo sedens sensisset pondus rerum in aquam demersarum minui, exclamavisse traditur: `Repperi!'. 15. Crates, ut aiunt, cum vidisset adulescentulum secreto ambulantem, interrogavit, quid illic faceret. `Mecum' inquit ille `loquor'. Cui Crates `Cave' inquit ` et diligenter attende: cum homine malo loqueris'.

Ćwiczenie 2.

Przetlumacz tekst, wyjaśnij zastosowanie koniunktiwu.

Et audivit rex Herodes (manifestum enim factum est nomen eius) et dicebat, quia Ioannes Baptista resurrexit a mortuis, et propterea virtutes operantur in illo. Alii autem dicebant, quia Elias est; alii vero dicebant quia propheta est, quasi unus e prophetis. Quo audito Herodes ait: `Quem ego decollavi Ioannem, hic a mortuis resurrexit'. Ipse enim Heodes misit ac tenuit Ioannem et vinxit eum in carcere propter Herodiadam uxorem Philippi fratris sui, quia duxerat eam. Dicebat enim Ioannes Herodi: `Non licet tibi habere uxorem fratris tui'. Herodias autem insidiabatur illi et volebat occidere eum, nec poterat. Herodes enim metuebat Ioannem sciens eum virum iustum et sanctum et custodiebat eum et, audito eo, multa faciebat et libenter eum audiebat.

Et, cum dies opportunus accidisset, Herodes natalis sui cenam fecit principibus et tribunis et primis Galileae. Cumque introisset filia ipsius Herodiadis et saltasset et placuisset Herodi simulque recumbentibus, rex ait puellae: `Pete a me, quod vis, et dabo tibi'. Et iuravit illi: `Quia quidquid petieris, dabo tibi, licet dimidium regni mei'. Quae, cum exisset, dixit matri suae: `Quid petam?'. At illa dixit: `Caput Ioannis Baptistae'. Cumque introisset statim cum festinatione ad regem, petivit dicens: `Volo, ut protinus des mihi in disco caput Ioannis Baptistae'. Et contristatus est rex: propter iusiurandum et propter simul discumbentes noluit eam contristare, sed misso spiculatore, praecepit adferri caput eius in disco. Et decollavit eum in carcere et attulit caput eius in disco et dedit illud puellae et puella dedit matri suae. Quo audito discipuli eius venerunt et tulerunt corpus eius et posuerunt illud in monumento.

Evangelium secundum Marcum, 6, 14 - 29.

17



Wyszukiwarka