F I N A N S E

dr. Sebastian Susmarski

konsultacje: pok. 202, piątek 15.00 - 16.00, w dni zjazdów

[e-mail]

Zaliczenie: w sesji, na początku - test

WYKŁAD 1 03.03.2012 r.

CWS - to instrument pochodny, który jest ubezpieczeniem spłaty kredytu

Funkcje pieniądza:

• miernik wartości

• środek wymiany

• środek płatniczy

• środek tezauryzacji (gromadzenie i przechowywanie bogactwa)

• międzynarodowy środek płatniczy

SWR - jest to międzynarodowa jednostka walutowa (specjalne prawa ciągnienia) o charakterze pieniądza bezgotówkowego emitowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy po 1790 r., oparta na koszyku 5 walut, w skład którego wchodzi 16 krajów

ECU - Jednostka monetarna Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej używana w międzynarodowych rozliczeniach finansowych, w roku 1999 zastąpiona wspólną walutą - euro.

RT -

Formy pieniądza:

• pieniądz papierowy (nie ma związku ze złotem, oparty na przymusie prawnym, co czyni go obowiązującym środkiem płatniczym w kraju) i pieniądz zdawkowy (monety)

• pieniądz państwowy, państwo gwarantuje:

• autentyczność znaków pieniężnych

• honorowanie znaków pieniężnych przez uczestników obrotu gospodarczego

• możliwość nabycia przez posiadacza pieniądza papierowego różnych towarów/usług zaspokajających potrzeby ludzkie

• zabezpieczony towarami i usługami (pieniądz substancjonalny)

Problem: zachowanie zgodności , wartości nominalnej pieniądza z wartością substancjonalną

(zjawiska inflacyjne)

• pieniądz kredytowy (krąg żyrowy), źródłem pieniądza jest kredyt bankowy

Funkcje finansów:

• DYSTRYBUCYJNA (rozdzielcza), realizowana w sposób:

• ostateczny - towar opuszcza rynek i nie jest przedmiotem dalszych transakcji

• transakcyjny - towar pozostaje w obrocie handlowym

• transferowy - ruch pieniądza bez przepływu rzeczowego

• STYMULACYJNA (bodźcowa) - w sposób zaplanowany można osiągnąć wyznaczone cele

• ALOKACYJNA

Systematyka zjawisk finansowych:

• Związane z zasobami (pieniądz w bezruchu) - przychód

• Związane ze strumieniami pieniężnymi (pieniądz w ruchu) - inwestowanie, oszczędzanie, zakup środków trwałych, restrukturyzowanie, „procesy finansowe”.

Z j a w i s k a :

• rynkowe (ekwiwalentne) - świadczenie zwrotne - zapłata

• transferowe

• kredytowe

• oszczędnościowe

Rynkowe - relacje miedzy dostawcą a odbiorcą powinny być ekwiwalentne (?), odbywać się na zasadach rynkowych.

Np. Pracodawca płaci (wypłata) swojemu pracownikowi za wykonaną pracę

Transferowe - nie odbywają się na zasadach rynkowych i nie opierają o ekwiwalentność, bez świadczenia zwrotnego.

Np. renta, stypendium, podatek

Kredytowe - zaangażowany jest pieniądz bankowy, wpływ środków pieniężnych a później wypływ (spłata kredytu), ryzyko spłaty kredytu plus odsetki

Oszczędnościowe - przepływ pieniądza zatrzymany w czasie

Kategorie finansowe:

• przychodowe

• dochodowe

• wydatkowo - kosztowe

• podatkowe

• dłużne

Przychodowe:

• cena:

• funkcje cen:

• przychodowa (dochodowa)

• alokacyjna

• redystrybucyjna

• motywacyjna

• informacyjna

• agregacyjna - zbiory dóbr i usług

• przychód - efekty czerpane z działalności gospodarczej człowieka lub przedsiębiorstwa

Dochodowe:

• dochód

• z pracy

• z kapitału

• zysk

• ekonomiczny (P-K + k.alt + ryzyko utraty kapitału)

• księgowy

• z działalności gospodarczej

• kapitałowy - największe ryzyko, opcja walutowa

• procent

• odsetki od kapitału

• dyskonta weksli i innych papierów wartościowych

• renta pieniężna

• ekonomiczna

• z kapitału (odsetki)

• społeczna

Renta ekonomiczna - nadwyżka, która właściciel osiąga z tytułu zastosowania zasobów ponad alternatywny koszt ich zastosowania

Systematyka:

• czysta renta ekonomiczna - występuje, gdy koszt alternatywny zastosowania zasobów jest równy 0.

• powszechna renta ekonomiczna - występuje, gdy koszt alternatywny zastosowania zasobu jest rożny od 0.

Wydatkowo - kosztowe :

• wydatek

• koszt (alternatywny, stały, zmienny, całkowity, krańcowy)

• amortyzacja (liniowa, przyspieszona)

WYKŁAD 2 01.04.2012 r.

Kategorie podatkowe:

Cechy stałe podatkowe

• pieniężne, przymusowe, ogólne (powszechne), nieodpłatne, bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych

Kategorie dłużne:

1. Kredyt - funkcje:

• emisyjna (emisja pieniądza)

• kreacji pieniądza

• dochodowa

• alokacyjna

• kontrolna

• Pożyczka pieniężna

• Deficyt finansowy

• ex ante ; ex post (przeszłe, bierzące)

• bilansu płatniczego, budżetowego, ekonomicznego, sektora finansów publicznych

• kasowy i memoriałowy

• przedsiębiorstwa

4. Dług finansowy:

• publiczny (zbywalny, niezbywalny)

• płynny i fundowany

• reproduktywny i martwy

• rządowy i samorządowy

• państwowy

• krajowy i zagraniczny

• umarzalny (amortyzowany)

• wieczny (rentowy)

Gospodarka finansowa - czynności polegające na racjonalnym uruchamianiu strumieni pieniężnych oraz ich osiadaniu, czyli tworzeniu oszczędność związanej z „nieruchomieniem” pewnego, większego lub mniejszego zasobu pieniędzy

Czynności w sferze gospodarki finansowej:

• poprzedzające ruch pieniądza

• związane z rzeczywistą realizacją operacji pieniężnych

• polegające na podejmowaniu decyzji w sferze rzeczywistego oraz finansowego zarządzania przedsiębiorstwem

System finansowy - zespół norm prawnych, zasad i szeroko rozumianych instytucji, służących do wykonania funkcji finansów i regulowania przez władze państwowe i samorządowe zjawisk finansowych

Normy prawne - to główne przepisy z zakresu prawa gospodarczego i finansowego, wsparte na rygorze wykonawczym i sankcjach.

Zasady - stanowią o sposobie racjonalnego postępowania, nie mającego rygoru wykonawczego

Instytucje - to zarówno podmiotowe jak i przedmiotowe rozwiązania oraz konstrukcje, służące do regulacji zjawisk finansowych

Rozliczenia pieniężne - operacje bankowe polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują takie zmiany

• gotówkowe - równoczesna wymiana pieniądza na towar i towaru na pieniądz

• bezgotówkowe - moment otrzymania zapłaty jest opóźniony w stosunku do wydania /sprzedaży towaru

Czek gotówkowy - zwany zwykłym lub kasowym ; upoważnia posiadacza czeku do podjęcia gotówki po sprawdzeniu przez bank pokrycia na koncie trasanta lub do dokonania za jego pomocą zapłaty wierzycielowi kwoty zobowiązania.

Czek gotówkowy może być przekształcony na rachunkowy (po umieszczeniu na nim „do rozrachunku”)

Polecenie przelewu - przekazanie środków pieniężnych z jednego rachunku bankowego na drugi (niekoniecznie w tym samych banku). Dyspozycja klienta banku, obciążenie jego rachunku określoną kwotą przy jednoczesnym uznaniu tą kwotą innego wskazanego rachunku.

Polecenie zapłaty - po wcześniejszym wyrażeniu zgody dłużnika na tę formę rozliczenia z wierzycielem. Inicjowanie płatności należy do wierzyciela, który zleca swojemu bankowi pobranie określonej kwoty należności z rachunku dłużnika. Bank wierzyciela przesyła polecenie zapłaty do banku dłużnika, ten z kolei obciąża żądaną kwotą wskazany rachunek i przekazuje środki pieniężne do banku wierzyciela w celu zapisania ich na rachunku zleceniodawcy. Jednoczesne zlecenie w odniesieniu do osoby fizycznej nie może przekraczać równowartości 1 000 EURO, a dla podmiotów gospodarczych jest to granica 50 000 EURO.

Czek rozrachunkowy :

• stanowi dyspozycję dostawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą na którą czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku

• na wniosek wystawcy czeku bank może potwierdzić czek rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na rachunku wystawcy odpowiedni fundusz na pokrycie czeku.

Bank może potwierdzić również czek niezupełny (np. bez daty)

• może być przedstawiony do rozrachunku ze skutkami zapłaty bezpośrednio u trasata lub w banku, w którym posiadacz czeku ma rachunek,

• uznanie rachunku posiadacza czeku sumą czekową następuje po uznaniu przez bank posiadacza czeku od trasata środków wystarczających do zapłaty czeku

Akredytywa :

• zabezpiecza interesy zarówno dostawcy jak i odbiorcy

• dostawcy pozwala natychmiast otrzymać swoją należność

• odbiorca może w pełni uzależnić zapłatę od spełnienia przez dostawcę ustalonych warunków (dostarczenie faktury, dokumentów ubezpieczeniowych)

• zostaje otwarta na wniosek dłużnika (odbiorcy) złożony w oddziale jego banku, wskazujący wierzyciela (dostawcę) i oddział jego banku, w którym będą dokonywane wpłaty

• wniosek określa jakie dokumenty będzie zobowiązany złożyć dostawca dla uzyskania wpłaty

• rozliczenie za pomocą akredytywy polega na wykrywaniu przez oddział banku, właściwy dla wierzyciela,

• określonych wierzytelności z wyodrębnieniem na ten cel środków dłużnika z ustalonych warunków

Rodzaje:

• charakter zobowiązania banku importera:

• odwołalna

• nieodwołalna

• gotówkowa

• dyskontowa

• akceptacyjna

• gwarancyjna

• ze względu na beneficjenta:

• przenośna

• nieprzenośna

• ze względu na rolę, jaką pełni bank pośredniczący:

• potwierdzona

• awizowana

• negocjacyjna

• ze względu na kwestie techniczno - finansowe:

• pokryta z dołu

• pokryta z góry

• rembursowa

Specjalne rodzaje akredytyw:

• w formie listu kredytowego

• rewolwingowa (odnawialna)

• typu stand - by (zabezpieczająca)

• typu back to back

• zaliczkowa (red clause, green clause)

Weksel:

• jest papierem wartościowym, w którym wystawca bądź wskazana przez niego osoba zobowiązuje się do bezwarunkowego zapłacenia w oznaczonym czasie i do rąk osoby wymienionej w wekslu określonej kwoty.

Weksel własny - sola weksel:

• wystawca weksla zobowiązuje się w nim do zapłaty określonej kwoty,

• jeżeli twojej firmie brakuje środków na zapłatę zobowiązań, możesz wystawić wierzycielowi weksel,

Weksel transowany (ciągniony):

• wystawca zleca wskazanej w wekslu osobie (transatowi) zapłacenie określonej kwoty na rzecz osoby trzeciej (remitenta)

• kiedy firma jako producent nie jest w stanie zapłacić za dostawę materiałów dopóki odbiorca produktów nie ureguluje wobec ciebie zobowiązań, weksel transowany rozwiązuje ten problem wystawiając go poleca odbiorcy (transatowi) aby bezpośrednio uregulował zobowiązania wobec dostawcy

• weksel jest dokumentem w którym wystawca zobowiązuje odbiorcę produktów (transata) do zapłaty określonej sumy twojemu dostawcy, którego nazwisko będzie wyszczególnione na wekslu.

Weksel wg rodzaju remitenta:

• na zlecenie - upoważnia do przeniesienia prawa do wierzytelności w drodze indosu. Aby indosować weksel, czyli przekazać swoje prawa na inną osobę, wystarczy napisać na jego odwrocie „Ustępuje na rzecz (imię i nazwisko” ; (indos imienny), „Indosuję” i podpisać się. Każdy dodatkowy podpis na wekslu jest dodatkową gwarancją spłaty długu

• imienny - zawiera ściśle określone osoby remitenta

• na okaziciela

Inkaso:

• polega na złożeniu przez dostawcę w swoim banku polecenia pobrania należności od odbiorcy w zamian za wydanie odbiorcy dokumentów przekazanych przez sprzedającego

• najczęściej wykorzystywane jest przy eksporcie

Etapy Inkasa:

1. Dostawca wysyła towar do odbiorcy

2. Dostawca składa w swoim banku dyspozycję pobrania należności od odbiorcy oraz składa w banku dokumenty określone w umowie z odbiorcą, upoważniające do odbioru towaru (faktura, dokumenty celne, transportowe, ubezpieczeniowe, weksel)

3. Bank dostawcy kontaktuje się z bankiem inkasującym (z reguły będącym bankiem odbiorcy) i przekazuje mu dokumenty otrzymane od dostawcy

4. Bank inkasujący kontaktuje się z odbiorcą żądając wykupienia inkasa

5. Aby otrzymać dokumenty, odbiorca musi wykonać instrukcje określone w inkasie (z reguły spłacić należność lub zaakceptować czek). Po wykonaniu instrukcji (np. wpłacie należności do banku inkasującego) bank wydaje mu dokumenty otrzymane od banku dostawcy.

6. Bank inkasujący przekazuje należność do banku dostawcy

7. Bank dostawcy przekazuje należność dostawcy

Rodzaje inkasa:

1. Rodzaj dokumentów:

• finansowe - przedmiotem inkasa są dokumenty finansowe, np. weksle lub inne podobne instrumenty zabezpieczające należność eksportera. W tym przypadku czynnością, którą musi wykonać odbiorca aby uzyskać dokumenty jest z reguły akceptacja weksla.

• dokumentowe - przedmiotem inkasa są dokumenty handlowe (faktury, dokumenty transportowe, dokumenty stwierdzające tytuł własności, dokumenty ubezpieczeniowe)

2. Sposób zapłaty:

• płatne z góry (a'vista) - w tym przypadku odbiorca, aby otrzymać dokumenty musi opłacić należność

• terminowe - w tym przypadku otrzymanie płatności za dokumenty odbywa się w określonym terminie po ich wydaniu. Z reguły aby zabezpieczyć płatność odbiorca musi zaakceptować weksel transowany z określonym terminem płatności

Okresowe rozliczenia saldami:

• tylko wówczas, gdy kontrahenci wzajemnie świadczą sobie usługi lub dostawy i występują wobec siebie w podwójnym charakterze: jako dostawca i odbiorca, czyli jako wierzyciel i dłużnik

• istota okresowych rozliczeń polega na zaniechaniu realizowania poszczególnych należności o ewidencjowaniu wzajemnych świadczeń

• wprowadzenie okresowych rozliczeń saldami wymaga zawarcia umowy przez rozliczające się przedsiębiorstwa, której treść należy podać do wiadomości obsługującym kontrahentów oddziałom banków

Rozliczenia planowe:

• mogą być przydatne do rozliczania dostaw o charakterze periodycznym

• zamiast indywidualnych faktur dostawca może wystawić jedną zbiorczą fakturę obejmującą dostawy, np. z całego miesiąca

• odbiorca porówna fakturę z dokonanymi przelewami a różnice przekaże dostawcy poleceniem przelewu. Jeśli saldo rozliczeń wypadnie na jego korzyść, różnicę potrąci z następnego przelewu

• chociaż inicjatywa dokonywania periodycznych przelewów pieniędzy spoczywa w rękach odbiorcy, umowne terminy planowanych wpłat zabezpieczają interes dostawcy. Natomiast odbiorca kontroluje dostawcę, ponieważ może nie opłacić dostawy niezgodnej z warunkami umowy

Instrumenty finansowe:

• dowody potwierdzające tytuł własności lub długu (ujęcie węższe)

• ogół narzędzi o charakterze pieniężnym, które są wykorzystywane przez różne podmioty do kształtowania różnych dziedzin życia gospodarczego i społecznego (ujęcie szersze)

Systematyka instrumentów finansowych:

1. Funkcje ekonomiczne:

• rozliczeniowe

• dłużne

• zaspokajające popyt na pieniądz

• inwestowania

• bodźcowe

• ograniczające ryzyko

• potwierdzające tytuł własności

2. Rodzaje rynków finansowych:

• pieniężny

• kapitałowy

• instrumentów pochodnych

• walutowy

Instrumenty finansowe rynku pieniężnego:

1. Bony skarbowe - krótkoterminowe papiery wartościowe, emitowane przez Skarb Państwa na okres od 1 dnia do 52 tygodni

Determinanty atrakcyjności:

• dochodowość

• bezpieczeństwo

• płynność

Rynek pierwotny bonów skarbowych - oferowanie ich sprzedaży przez MF, działającego w imieniu SP na cotygodniowych przetargach. Rynek ten jest obsługiwany przez NBP

Rynek wtórny - brak ograniczeń co do podmiotów uczestniczących

---