WCZESNY OKRES DZIEJÓW GRECJI
-
WARUNKI GEOGRAFICZNE
- górzyste ukształtowanie terenu, brak żyznych gleb,
- silnie rozwinięta linia brzegowa - półwyspy, wyspy (Kreta, Rodos, Lesbos, Itaka, Delos i inne), zatoki, Morza: Jońskie, Śródziemne, Egejskie, Kreteńskie,
- Grecja Północna - Chalkidike kraina górzysta graniczy z Tracją i Macedonią,Teselia bogata w zboże równina z Olimpem (2817 m n.p.m.), Epir górzysty i nieurodzajny,
- Grecja Środkowa - Beocja z górami Parnasu, Attyka, Etolia, Eubea,
- Grecja Południowa (górzysty półwysep Poloponez) - Achaja, Elida, Arkadia, Mesenia, Argolida, Lokonia,
- klimat śródziemnomorski - ciepłe i suche lato, łagodna i deszczowa zima,
- bogactwa naturalne - srebro w górach Laurion (Attyka), marmury (Attyka), glinka ceramiczna,
- zajęcia ludności - słabo rozwinięte rolnictwo z wyjątkiem upraw winorośli, oliwek, drzew figowych, jabłoni i grusz, handel, rzemiosło (ceramika), zajęcia związane z pracą na morzu.
-NAJSTARSZE CYWILIZACJE LUDÓW PRZYBYŁYCH NA TERENY GRECKIE
- cywilizacja minojska lub egejska na Krecje (IV/III - II tysiąclecie p.n.e.) - świetni żeglarze, znali pismo, mit o królu Minosie, który rozkazał Dedalowi zbudować w Konossos labirynt dla swojego syna Minotaura,
- cywilizacja mykeńska - ludy znad Dunaju (Achajowie) mówiące po grecku zajeły Mykeny na Peloponezie (Argolida) i Kretę i przejęli sztukę i cywilizację minojską w II tysiącleciu p.n.e. - opowieść o wojnie trojańskiej, grób Agamemnona (czyli skarbiec Atreusza, legendarnego króla Myken),
- cywilizacja borycka - Dorowie przybyli z północy na przełomie XII/XI w. p.n.e. i zniszczyli miasta Achajów(inna hipoteza mówi, że kultura mykeńska upadła wskutek długotrwałych starć wewnętrznych i konfliktów społecznych).
- PLEMIONA GRECKIE
- Jonowie - wschodnia Grecja, Attyka, wyspy na Morzu Egejskim, Jonia w Azji Mniejszej z Miletem i Efezem,
- Dorowie - Peloponez, Kreta, wyspy Sporady, południowo - zachodnie wybrzeże Azji Mniejszej,
- Eolowie - Grecja środkowa i północna, północno - zachodnie wybrzeże Azji Mniejszej.
-USTRÓJ PAŃSTW GRECKICH
- polis - miasto - państwo rządzone przez wszystkich obywateli (do nich nie należeli niewolnicy, cudzoziemcy, kobiety i dzieci), którzy wybierali na roczną kadencję urzędników, mieli obowiązek walki i obrony państwa, łączyły ich wspólne wierzenia, prawa obyczaje,
- agora - rynek, centrum życia politycznego i religijnego,
- demagog - (''ten który prowadzi lud'') - mówca, polityk, człowiek odgrywający ważną rolę w przekonywaniu do określonych poglądów,
- różne formy ustroju polis:
* tyrania - rządy jednego człowieka, tyranami byli arystokraci, dążący do nieograniczonej władzy, pod jego kontrolą były wszystkie urzędy,
* oligarchia - rządy arystokracji,
* demokracja - rządy wszystkich obywateli.
-KOLONIZACJA GRECKA VIII-VI W. P.N.E.
- chęć zdobycia ziemi pod uprawę zbóż, surowców mineralnych (miedż, cyna), drewna; warunki geograficzne Grecji sprzyjały żeglarstwu, przyrost naturalny ludności,
- kierunki kolonizacji - Sycylia (Syrakuzy), południowa Italia (Tarent, Neapol) południowa Francja (Marsylia), tereny nad Morzem Czarnym, Syria, Fenicja, Egipt - osady zakładane poza macierzystą pols zwano metropoliami,
- znaczenie kolonizacji - wpływ kultury i gospodarki greckiej na podbite ziemie, udoskonalenie budowy okrętów, rozwój handlu, upowszechnienie pieniądza, sprowadzenie taniego zboża z koloni do Grecji.
PAŃSTWO I SPOŁECZEŃSTWO SPARTAŃSKIE
- SPARTA
- w pierwszym tysiącleciu p.n.e. Dorowie mieszkający w Lakonii założli Spartę i rozpoczęli podbój półwyspu Peloponez,
- zjednoczenie polis w Lakonii na Peloponezie pod wodzą Sparty (w drugiej połowie VI w. p.n.e.), która uzyskała hegemonię, czyli przewodnictwo wśród polis greckich, tworząc Związek Peloponeski (rozpadł się w 366 r. p.n.e. w wyniku klęsk poniesionych przez Spartę z Tebami).
- SPOŁECZEŃSTWO SPARTY
- SPARTANIE - pełnoprawni obywatele, tylko oni mieli pełne prawo polityczne, sprawowali urzędy, zakaz pracy zarobkowej i posiadania na własność ziemi, stanowili zaledwie 2-3 % ludności, ale za to niezwykle odpowiedzialni za losy swojego państwa,
- periojkowie - ("mieszkający wokoło")- zamieszkiwali tereny podbite, mało urodzajne, zajmowali się rzemiosłem, handlem, żeglugą; cieszyli się wolnością osobistą, mieli własny samorząd ściśle kontrolowany przez Spartę, służyli w wojsku spartańskim,
- heloci - ludność podbita, traktowana jak niewolnicy, związani z ziemią nie można ich było sprzedać, nie mieli żadnych praw.
- USTRÓJ SPARTY - określony przez legendarnego prawodawcę i reformatora Likurga (IX/VIII w. p.n.e.)
- dwóch królów- urząd dziedziczny sprawowany przez dwie rodziny (Agiadów i Eurympotydów), pełnili funkcje kapłańskie, dowodzili armią podczas wypraw wojennych,
- władza ustawodawcza
* Zgromadzenie Ludowe (apella) wszystkich Spartan, którzy ukończyli 30 lat, przegłosowywało przedstawionę przez geruzję ustawy, wybierało eforów i gerontów,
* geruzja - 30 osobowa rada starszych (2 królów i 28 gerontów - Spartan powyżej 60 roku życia) wybierana dożywotnio przez Zgromadzenie, miała iniciatywę ystawodawczą, wydawała wyroki w ciężkich przestępstwach,
- władza wykonawcza - 5 eforów wybieranych na 1 rok przez Zgromadzenie - administracja, kontrola nad urzędnikami i królami, nadzór nad wychowaniem młodzieży, zwoływanie geruzji i Zgromadzenia, kierownictwo finansami i polityką zagraniczną.
-WYCHOWANIE SPARTAŃSKIE
- po urodzeniu rada starszych badała noworodka i decydowała o jego dalszym losie - zdrowi chłopcy otrzymywali prawo do życia, dzieci chore były porzucane w górach Tajgetu,
- po ukończeniu 7 lat chłopcy przebywali w ciągu dnia razem w obozie, wspólnie bawiąc się i ucząc - każdy musiał nauczyć się słuchać, znosić zmęczenie, zwyciężać w walce, śpiewać, chodzić boso, znosić niewygody, głód i różnicę temperatur (mieli tylko jeden płaszcz) oraz kary cielesne, kraść, kłamać, udzielać krótkich i zwięzłych odpowiedzi (lakonicznych) na pytania dotyczące bohaterów i życia publicznego, uczono się czytania i pisania, dziejów Sparty i jej praw,
- w wieku 20-30 lat wszyscy podlegli skoszarowaniu przez cały dzień, doskonaląc się w sztuce wojennej i ucząc się pod kierunkiem wychowawców państwowych,
- po ukończeniu 30 roku życia młody człowiek stawał się pełnoprawnym obywatelem Sparty - mógł się ożenić, dostawał w dożywotnie użytkowanie od państwa nadział ziemi wraz z przypisanymi doń helotami i do 60 roku życia miał obowiązek uczestniczenia w ćwiczeniach wojskowych, brał udział w Zgromadzeniu Ludowym,
- zwracano także uwagę na wychowanie dziewcząt, które miały być wzorowymi matkami i żonami, gotowymi znosić cierpienia i dodawać ducha odwagi idącym na wojnę w myśl hasła ,,wróć z tarczą, lub na tarczy,,
- WOJNA PELOPONESKA
- wojna Aten i Sparty o hegemonię - Ateny dysponowały silną flotą, Sparta armią lądową, Sparta uzyskała pomoc Persji, po kilkuletniej wojnie Ateny skapitulowały - na mocy pokoju Ateńczycy wydali Sparcie całą flotę z wyjątkiem 12 okrętów, zburzyli fortyfikację i uznali hegemonię Sparty w Grecji i rozwiązali Związek Morski.