Klęski żywiołowe, Zagrozenia, Wiele czynników i sytuacji również w czasie pokoju stwarza poważne zagrożenia dla ludzi i środowiska


Wiele czynników i sytuacji również w czasie pokoju stwarza poważne zagrożenia dla ludzi i środowiska. Ich skutki można bez przesady przyrównać do zniszczeń wywołanych działaniami wojennymi, ponieważ towarzyszą im równie wielkie uciążliwości, a także ofiary śmiertelne. Niektórym zagrożeniom, choć można je wcześniej rozpoznać po poprzedzających je symptomach, człowiek nie jest jeszcze w stanie skutecznie się przeciwstawić. Inne można zminimalizować, odpowiednio zabezpieczając się przed ich skutkami.

Zagrożenia okresu pokoju dzielimy na naturalne, związane z siłami przyrody, zagrożenia związane z działalnością człowieka oraz zagrożenia nadzwyczajne, np. wielkie katastrofy, awarie.

Zagrożenia naturalne:

Do naturalnych zagrożeń człowieka, zwanych tez klęskami żywiołowymi, które wywołują duże straty ludzkie i materialne, zalicza się m.in.: trzęsienia ziemi, powodzie, burze, mgły, mrozy, deszcze i śnieżyce, pożary.

Trzęsienia ziemi to wstrząsy skorupy ziemskiej wywołane przemieszczeniami mas skalnych w jej głębi, wybuchami wulkanów, zapadaniem się stropów podziemnych jaskiń krasowych itp. Tylko w XX w. trzęsienia ziemi pochłonęły na świecie około 10 milionów ofiar. Zagrożenie to w małym stopniu występuje w Polsce.

Powodzie to zalanie przez wodę terenów nisko położonych, zwykle nadbrzeżnych, w wyniku wezbrania rzek po dużych opadach deszczu, w czasie roztopów itp. Powodują liczne ofiary w ludziach i wyrządzają olbrzymie straty gospodarcze.

Burze to gwałtowne zakłócenia równowagi atmosferycznej. Połączone z silnym wiatrem, grzmotami i piorunami oraz obfitymi opadami są przyczyna śmierci ludzi i szkód w budownictwie, komunikacji, łączności, rolnictwie.

Mgły to zawiesiny mikroskopijnych kropelek wody, unoszące się nisko nad ziemia w postaci lekkiego obłoku, powstałe na skutek skroplenia oziębionej pary wodnej zawartej w atmosferze ziemskiej. Zmniejszając widoczność poniżej jednego kilometra, staja się przyczynami katastrof samolotów, statków i samochodów

Mrozy to temperatury powietrza poniżej 0 st. C mogące spowodować odmrożenia, a nawet zamarznięcia ludzi, trudności w komunikacji i gospodarce.

Deszcze i śnieżyce to opady atmosferyczne w postaci kropel wody lub śniegu; obfite i długotrwałe, wraz z wiatrami lub mrozami, mogą by przyczyna zatopień lub zasp paraliżujących komunikacje, łączność, zaopatrzenie. Mogą tez powodować ofiary w ludziach.

Pożary to ogień ogarniający budynki, lasy, torfowiska, płody rolne itp. Ze względu na swe niespodziewane powstawanie i szybkie rozprzestrzenianie się mogą wywołać następstwa wtórne, np. wybuchy zbiorników paliw, powstawanie trujących par i gazów, zawalenia się budynków W 1992 r. w pożarze lasów w rejonie Kuźni Raciborskiej spłonęło około 15 tys. ha lasów Charakter klęski żywiołowej przybierają tez długotrwale susze (rys. 1.1) i niebezpieczne zjawiska biologiczne, np. epidemie, duże wylęgi szkodników (szarańcza, gryzonie).

Zagrożenia związane z działalnością człowieka:

Działania ludzkie maja bezpośredni lub pośredni wpływ na stan środowiska naturalnego. Niekiedy jest on szczególnie szkodliwy, doprowadza bowiem do zmian, które z upływem czasu powodują degradacje środowiska i zaczynają stanowić poważne zagrożenie Podstawowa przyczyna degradacji środowiska jest dążenie do zaspokajania wzrastających potrzeb ludzkich przy stale zwiększającej się populacji. Przemysł i rolnictwo, zwiększając produkcje, wydajność, a w konsekwencji stan posiadania przy ograniczonych środkach na ochronę ekologiczna, a także transport (rys. 1.2) - skażają powietrze, wódę, glebę. Produkcja energii elektrycznej bowiem opiera się na spalaniu węgla (rys. 1.3), hutnictwo - koksu, w motoryzacji korzysta się zaś z paliw ciekłych Zanieczyszczenie powietrza przez emisje płynów i gazów (rys. 1.4), takich jak dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenek azotu, uwalnianie do powietrza takich pierwiastków, jak: arsen, rtęć, ołów, kadm i innych są przyczyna wielu chorób i niedomagań ludzi, powodują skażenie także lasów, gleby, wody (m.in. kwaśne deszcze), niszczą ponadto substancje budowlana. Rożne gałęzie przemysłu chemicznego, naftowego, spożywczego używają w produkcji amoniaku, chloru, różnorodnych kwasów i innych środków toksycznych. Jednym z głównych sprawców skażenia naturalnego środowiska człowieka jest współczesne rolnictwo. Duże zagrożenie z jego strony wynika ze złego gospodarowania powierzchnia gleby, co powoduje erozje i pustynnienie gleby, używania środków chemicznych do ochrony roślin i do konserwowania zbiorów, a także nieprawidłowego stosowania nawozów sztucznych. Substancje trujące pochodzenia rolniczego powodują największe - po ściekach przemysłowych - zanieczyszczenie wód spływających rzekami do Bałtyku Deformacje rzeźby powierzchni ziemi, np. szkody górnicze, zapadliska, pęknięcia, hałdy i wyrobiska eksploatacyjne, poważnie przyczyniają się do degradacji środowiska Zagrożeniem są tez składowiska odpadów przemysłowych, w tym promieniotwórczych, wibracje, hałas, promieniowanie elektromagnetyczne.

Zagrożenia nadzwyczajne:

Nieprzestrzeganie podstawowych zasad bezpieczeństwa, lekkomyślność i lekceważenie przepisów to przyczyny groźnych awarii i katastrof, głównie w zakładach przemysłowych i kopalniach oraz transporcie kolejowym, drogowym i lotniczym. W większości powodują one duże straty ludzkie, a niemal zawsze degradacje środowiska naturalnego.

Awarie zdarzają się w fabrykach, w sieciach gospodarki i komunalnej, urządzeniach i liniach energetycznych, zaporach i urządzeniach hydrotechnicznych. Dotyczą w zasadzie urządzeń technicznych i są konsekwencją niedopatrzenia lub niewłaściwej ich obsługi, eksploatacji i konserwacji. Przyczyną awarii mogą być też inne czynniki, np. naturalne zużycie materiału, ukryte wady.

Postęp techniczny w takich dziedzinach gospodarki, jak energetyka, przemysł chemiczny, paliwowy, hutniczy czy motoryzacyjny doprowadził do zwiększonego gromadzenia, stosowania w procesie produkcyjnym i przewożenia materiałów toksycznych, zapalających i wybuchowych oraz materiałów promieniotwórczych. Awaria instalacji przemysłowej lub zbiornika, w którym przechowuje się lub przewozi toksyczne środki, szczególnie chlor, amoniak, dwutlenek siarki, po przedostaniu się do atmosfery może doprowadzić do skażenia terenu, spowodować śmierć lub silne zatrucie przebywających tam ludzi i zwierząt. Przykładem takiego zagrożenia jest awaria, do której doszło w 1984 r. w zakładach chemicznych w Bhopalu (Indie). W wyniku pęknięcia zbiornika i przedostania się do atmosfery ciekłego izocyjanku metylu poniosło śmierć ponad 2 tys. osób, a tysiące innych straciło wzrok i doznało innych obrażeń. Innym przykładem jest eksplozja w zakładach chemicznych we włoskiej miejscowości Soveso w 1976 r. Doszło tam do skażenia terenu, z którego ewakuowano 15 tys. ludzi, natomiast 75 tys. zwierząt padło. Również w Polsce w 1971 r. na skutek awarii nastąpił pożar zbiorników rafinerii ropy w Czechowicach-Dziedzicach. Akcja ratunkowa trwała 4 doby i kosztowała wiele ofiar ludzkich.

Dużym zagrożeniem dla żywych organizmów są skutki uszkodzeń urządzeń, zawierających materiały promieniotwórcze stosowane w energetyce, przemyśle i medycynie. Obecnie na świecie pracuje około 400 elektrowni atomowych. Niektóre z nich są zagrożeniem dla ludzi i środowiska. Do szczególnie groźnej awarii doszło w 1986 r. w elektrowni atomowej w Czarnobylu na Ukrainie. Nastąpiła tam awaria reaktora jądrowego, w wyniku której reaktor stanął w płomieniach, a cały blok został doszczętnie zniszczony. Oblicza się, że podczas katastrofy zostało wyemitowane promieniowanie redioaktywne 200 razy silniejsze od tego, które skaziło Hiroszimę i Nagasaki po zrzuceniu na te miasta bomb atomowych pod koniec II wojny światowej. Skażeniu uległ obszar o powierzchni 150 tys. km/2 na terytorium Ukrainy, Białorusi i Rosji. Ewakuowano 400 tys. mieszkańców. W ciągu 11 lat po awarii na chorobę promieniotwórczą zmarło 22 tys. ludzi, a ponad 100 tys. dotknęło inwalidztwo.

Katastrofy powstają w sposób nagły i nieoczekiwany, głównie z przyczyn zależnych od człowieka. Mogą one zdarzyć się też w wyniku zepsucia się, np. układu hamulcowego czy systemu sygnalizacyjnego. Szczególnie groźne i częste są katastrofy środków transportu. Przykładem tragicznego na skutek niedbałości ludzkiej wydarzenia było rozbicie się amerykańskiego tankowca "Exon Valdez" w 1989 r. u wybrzeży Alaski. W wyniku wycieku ropy nastąpiła największa katastrofa ekologiczna, która spowodowała skażenie wód oceanu, trudne do usunięcia w ciągu najbliższych dziesięcioleci. Ponadto zdarza się wiele katastrof wynikających z awarii obiektów hydrotechnicznych. Jedną z nich było przerwanie zapory w Puentes (Hiszpania). Zatopienie niżej położonych obszarów spowodowało wówczas śmierć około 680 osób.

W wyniku awarii urządzeń bądź lekkomyślności ludzkiej bardzo często dochodzi do wybuchu gazu. W Polsce najtragiczniejszy był wybuch gazu, który spowodował całkowite zniszczenia rotundy PKO w Warszawie w 1979 r. (49 ofiar) oraz wieżowca w Gdańsku w 1995 r. (22 ofiary).

Sposoby zapobiegania zagrożeniom:

Bezpieczeństwo w stosowaniu toksycznych środków przemysłowych (TSP) oraz ich składowanie i przewożenie wymaga właściwych i skutecznych przedsięwzięć profilaktycznych, ograniczających możliwości ich nie kontrolowanej emisji. Wymagany jest surowy nadzór nad technologią produkcji, tworzenie stref ochronnych (szczególnie dla materiałów wybuchowych i łatwopalnych), zakaz dostępu osób postronnych do tych substancji. Miejsca składowania i środki transportu powinny być oznakowane. Zalecane jest składowanie substancji toksycznych w małych zbiornikach, rozmieszczonych na możliwie dużej przestrzeni. Ludzie pracujący przy środkach toksycznych powinni być zaopatrzeni w niezbędne środki ochrony i neutralizacji ich działania, odtrutki, środki o właściwościach radioochronnych. W zakładach produkcyjnych stosuje się systemy automatycznych pomiarów emisji TPS, laboratoryjne oznaczenie ich ilości oraz specjalne systemy kontrolne, powiązane z urządzeniami alarmującymi.

W razie wystąpienia awarii urządzeń przemysłowych, skażeń, katastrof i innych zagrożeń odpowiednie służby lokalne oraz podległe administracji rządowej i organom samorządu terytorialnego podejmują niezbędne działania ratownicze. Mają one na celu przede wszystkim ratowanie poszkodowanych i zagrożonych ludzi, ograniczenie skutków powstałych zagrożeń, zabezpieczenie obiektu i terenu przed dalszym zniszczeniem.

Ludność (pracownicy) zagrożonego rejonu powinna ściśle wykonywać zarządzenia kierownictwa akcji ratunkowej i zachowywać wszelkie środki ostrożności w zależności od rodzaju zagrożenia, np. pozostać w domu lub szubko opuścić teren skażony czy wstrzymać się z użytkowaniem wody albo wyłączyć dopływ gazu, prądu.


Klęski żywiołowe to zjawiska przyrody, prowadzące do naruszenia normalnego życia, stanowiące zagrożenia dla ludzi i ich mienia, powodujące zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki, transportu, łączności Występowanie zagrożeń naturalnych powoduje konieczność uprzedzania ludności o groźbie pojawienia się niebezpieczeństwa na określonym obszarze i podejmowania niezbędnych działań zapobiegawczych i obronnych. W zależności od rodzaju zagrożenia i jego zakresu uruchamia się odpowiednie służby, które działają rutynowo, lub mobilizuje się większe siły i środki niezbędne do akcji ratunkowej.

Katastrofy naturalne :

Wichury
Powodzie i zatopienia
Pożary
Lawiny
Epidemie
Trzęsienia ziemi

Katastrofy techniczne :


Katastrofy budowlane
Katastrofy transportowe
Skażenia
Zagrożenia ekologiczne

Inne zagrożenia :


Terroryzm
Niepokoje społeczne
Wojna

Pogotowie przeciwpowodziowe - wprowadza się, gdy poziom wody w rzece wzrasta do poziomu ostrzegawczego i nadal podnosi się.

Alarm powodziowy - ogłasza się, gdy poziom wody zbliża się do stanu alarmowego.

Dobrze jest znać ustalone zasady sygnalizacji na wypadek różnych potrzeb, np.:



Wyszukiwarka