10181 Str7 (8)

(7)

ZtUad Geologa Ogólne,. Małematycjnc, WOGHi ĆWICZENIA Z GEOLOGII OGÓLNEJ

Klasyfikacja skał osadowych

Skały osadowe można ogólnie podzielić na trzy grupy:

(1) okruchowe, (2) chemiczne i biochemiczne, (3) organogeniczne.

Skaty okruchowe (= klastyczne)

Skały okruchowe cechują się przewagą materiału allogenicznego, powstałego w wyniku wietrzenia (głównie fizycznego) skał macierzystych, albo teź materiału utworzonego w wyniku procesów wulkanicznych.

Wśród skał okruchowych wyróżnia się:

skały piroklastyczne, utworzone z nagromadzenia materiałów piroklastycznych; skały terygenicznc, powstałe depozycji produktów wietrzenia i erozji starszych skał; rcgolity, będące nagromadzeniami in situ produktów fizycznego wietrzenia skał macierzystych.

N N    ^^—    ■ ■    ■— - ■    I    .11.1    ■

W wyniku wietrzenia skały ulegają rozpadowi na bloki, okruchy i ziarna mineralne. Nagromadzenie się tych elementów w basenie sedymentacyjnym prowadzi do powstania skały okruchowej luźnej. Gdy taki luźny materiał okruchowy zostanie w procesach diagene-zy scemcntowany, powstaje skała okruchowa zwięzła, złożona ze składników okruchowych oraz wiążącej je substancji, zwanej spoiwem.

Z punktu widzenia składu litologicznego i mineralnego wśród skał terygenicznych wyróżnia się odmiany:

♦    polimiktyczne, złożone z co najmniej kilku różniących się składem typów okruchów lub ziarn mineralnych;

♦    oligomiktyczne, składające się z co najwyżej 2-3 rodzajów okruchów i ziarn; przypadkiem skrajnym są skały monomik-tyczne, złożone ze składników jednego tylko rodzaju.

Okruchowe składniki skał piroklastycznych noszą nazwę piroklastów.

Najważniejszymi ich odmianami są:

♦    witrokiasty, czyli fragmenty szkliwa powstałe wskutek gwałtownego krzepnięcia wyrzucanych w powietrze strzępów lawy;

♦    krystaloklasty, będące pojedynczymi idiomorficznymi krzyształami lub ich fragmentami;

♦    litoklasty, czyli fragmenty wcześniej skonsolidowanych skal wulkanicznych lub piroklastycznych, pochodzące z kanału i krateru wulkanu.

Podstaw? klasyfikacji skał okruchowych jest przeciętna wielkość tworzących je ziarn.

Średnica ziarn		Frakcja	SKAŁY PIROKLASTYCZNE		SKAŁY TERYGENICZNE
mm	<t>		luźne	zwięzłe	luźne	zwięzłe
256 64 2 0 0625 0 0039	-8 -6 -1 4 8	psefitowa	bloki wulkaniczne	brekcje i aglomeraty wulkaniczne	(głazowiska. blokowiska) Żwiry i gruzy	zlepieńce i brekcje
			bomby wulkaniczne
			lapille
		psamitowa	popioły (piaski) wulkaniczne	tufy	piaski	piaskowce
		alourylowa	pyły wulkaniczne		pyły	pyłówce
		petitowa			«y	iłowce

Tufity są skałami przejściowymi od piroklastycznych    Muły (skały luźne) i mułowce    Gliny są skałami o skrajnie zmiennym

do terygenicznych    Zawierają (wśród składników ziar-    (skały zwięzłe) są złożone z    i zróżnicowanym składzie granulomet-

nowych) 25-75%    piroklastów, zaś resztę stanowi    przemieszanych ziarn frakcji    rycznym: zazwyczaj zawierają ziarna

materiał okruchowy pochodzenia niewulkanicznego.    aleurytowej i pelitowej.    wszystkich czterech frakcji.