10672 skanuj0028

• związane z konsekwentnym realizowaniem zasad oraz wartości zarówno w pracy, jak i poza nią - w pełnieniu ról pozazawodowych (zob. Rybczyńska, Olszak-Krzyżanowska 19921.

Przytoczone powyżej rodzaje wartości wynikające z przyjęcia założenia, iż człowiek, jego potrzeby oraz rozwój stanowią wartość naczelną - można z kolei odnieść do kilku, którymi powinien kierować się pracownik socjalny w swojej codziennej pracy. Chodziłoby tutaj zatem o takie nonny jak:

Po pierwsze — w obronie biologicznego istnienia - typu „nie zabijaj”.

Po drugie — w obronie godności, honoru i dobrego imienia, ą. okazując największy szacunek, poważanie i cześć (również nie obrażając, nie raniąc, nie dotykając itp.).

Po trzecie — w obronie niezależności, autonomii i wolności. Chodzi tutaj m.in. o uwalnianie podopiecznych „od" np. przymusu egzystencji wynikającej z depry wacji określonych potrzeb; ale również o kształtowanie zachowań i postaw sprzyjających rozwojowi poszerzania obszarów wolności (np. „do” pozytywnego spożytkowania czasu, głoszenia własnych poglądów czy podejmowania samodzielnych decyzji).

Po czwarte — w obronie prywatności - np. chroniąc intymność (sekrety, osobiste zwierzenia i przeżycia), tajemnice itp.

Po piąte — w obronie zgodnego współżycia oraz zaufania. Chodzi tutaj np. o takie normy jak: prawdomówności, uczciwości, lojalności, życzliwości, opiekuńczości, humanizmu, tolerancji, odpowiedzialności, „miłości bliźniego”, itp.

Po szóste - w obronie ładu społecznego, wzajemnej pomocy, solidarności i współpracy: ale również sprawiedliwości społecznej, równego traktowania, bezstronności, obiektywizmu itp.

Z praktycznego punktu widzenia zasadnym wydaje się poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób przytoczone powyżej wartości oraz normy postępowania etycznego pracownik skalny ma realizować? Czy istnieje w tym zakresie jakieś instrumentarium, za pomocą którego do wartości tych można się zbliżyć? Próbowano sformułować szereg zasad postępowania etycznego pracownika. Nic wdając się w szczegóły, ogólne twierdzenie przybliżające pracownikom możliwości realizowania wartości w pracy socjalnej brzmi: podstawowym „narzędziem” w pracy socjalnej jest osoba pracownika socjalnego - efekty jego pracy zawodowej są głównie funkcją wielorakich zasobów tkwiących w nim samym, w momencie gdy podejmuje się on, tudzież kontynuuje realizację zawodowych zadań. Tak zatem określone predyspozycje do pracy zawodowej, wsparte odpowiednim wykształceniem, wiedzą oraz wyuczonymi umiejętnościami - wszystkie te psychospołeczne, etyczne oraz metodyczne składniki osobowości pracownika. w podstawowym stopniu i zakresie decydują o jego zawodowych sukcesach. błędach czy porażkach.

Oczywiście, interesująca nas tutaj postawa etyczna, preferowany oraz zwłaszcza praktycznie realizowany w kontakcie z podopiecznymi system wartości - są immanentną częścią całej jego osoby; wynikają z jego moralnych doświadczeń, internalizacji norm i obyczajów społecznych, posiadanej wiedzy ogólnej, zawodowej, mądrości życiowej, zdrowia psychofizycznego, zdobytych kwalifikacji i umiejętności. Ponadto - co z całym naciskiem chcemy tutaj podkreślić - stopień realizacji wartości etycznych pracownika, w trakcie wypełniania przez niego zadań socjalnych - nie może przecież odnosić się tylko do miejsca oraz pracy zawodowej jako takiej, a musi obejmować tego typu postawę i zachowania we wszystkich możliwych sferach jego żyda i działalności oraz pełnionych rolach. Tak zatem np. ktoś dla kogo poszanowanie godności ludzkiej będzie istotną wartością w życiu codziennym, nie musi specjalnie uświadamiać sobie tej wartości w pracy z podopiecznym. Nie może tu być zatem mowy o „zapomnieniu” w sytuacji np. traktowania podopiecznego jak intruza czy dodatek do pracy biurokratycznej. Codzienny „nawyk” postawy etycznej pozwoli zatem realizować wartości etyczne w pracy zawodowej, w sposób niejako naturalny.

Z drugiej strony pracownik socjalny powinien również pamiętać o tym, iż istotnym warunkiem przyswajania sobie oraz praktycznego realizowania wartości jest szeroko rozumiana życiowa aktywność pracownika (lub lepiej: kandydata na pracownika); uczestnictwo oraz zaangażowanie w rozwiązywanie różnorakich problemów społecznych; pełnienie możliwie wielu różnorodnych ról itd. Zdobywane w taki sposób etyczne doświadczenie, ściśle wiąże się, z jednej strony z głębszym oraz rzetelniejszym poznawaniem i rozumieniem rzeczywistości, z drugiej - z możliwością trafnej jej modyfikacji i ulepszania. Etyczne wzbogacanie rzeczywistości przez pracownika socjalnego w dużym stopniu wydaje się być rezultatem bogacącej się poprzez zaangażowanie oraz aktywność życiową jego osobowości, jego etycznych umiejętności i wiedzy; związanych z kolejnymi sekwencjami procesów redefinicji (tj. coraz głębszego rozumienia, praktykowania i doświadczania) takich podstawowych wartości jak: miłość, przyjaźń, tolerancja, pomoc czy szacunek.

Mówiąc o potrzebie i mechanizmach realizowania wartości w pracy socjalnej, nie sposób również nie wspomnieć o tym, iż wysiłek związany z kształtowaniem pożądanych zachowań, postaw w życiu codziennym, które w sposób naturalny i oczywisty wiążą się z etyką zawodową - w prak-

59