14519 P3190325

44 Wojciech Kalinowski

dzielono pożyczki państwowej, musiał być zatwierdzany przez władze budowla, ne, pozwalało to na ingerencję w sprawy form architektonicznych realizowa . nych budynków. Łącznie z przepisami dotyczącymi wysokości zabudowy w mia_s -tach /w centrum Warszawy trzy kondygnacje, w centrach innych miast dwi« kondygnacje, na przedmieściach i w osiedlach rzemieślniczych - jedna kondy . gnacja/ wpłynęło to silnie na ujednolicenie zabudowy w miastach.

Aktywna działalność,budowlana w Królestwie Kongresowym przerwana została wybuchem powstania listopadowego w 1830 r. Po upadku powstania i ograni, czeniu autonomii Królestwa następuje wyraźne osłabienie zarówno działalności państwowej jak i budownictwa prywatnego. Zmieniają się również zasady pla I nowania miast, gdyż od 1848 r. postanowieniem Mikołaja I wprowadzone zos . tają W Królestwie przepisy obowiązujące w Cesarstwie Rosyjskim. Do wszyst . kich rządów gubernialnych rozesłano kopie planu miasta Krasne, które miały służyć jako wzór do nowych planów regulacyjnych. Ponowne ożywienie ruchu bu -dowlanego i działalności urbanistycznej możemy obserwować około połowy XIX w. , lecz przejawy tej działalności należą już do następnego okresu dziejów rozwoju miast polskich. Likwidacja autonomii i całkowite włączenie ziem Królestwa Kongresowego do Cesarstwa Rosyjskiego wkrótce po upadku powstania w 1864 r. przerywa na długie lata działalność polskich władz państwowych w dzie -dżinie urbanistyki.

Na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. zapadła decyzja utworzenia drugiego ob -szaru autonomicznego na ziemiach polskich, tzw. Rzeczypospolitej Kraków -skiej, na pograniczu Królestwa Polskiego i zaboru austriackiego, do której na -leżało Wolne Miasto Kraków i kilka przyległych miasteczek /Chrzanów, Trze -binia. Nowa Góra/. Na obszarze tym do 1848 r. /włączenie do Austrii/ działają teoretycznie autonomiczne władze miejscowe /Senat W. M. Krakowa/, które podobnie jak władze Królestwa poświęcają wiele starań dla poprawienia stanu zabudowy miasta. Sporządzony został tzw. "plan upiękniania" miasta, który , wykorzystując częściowo wcześniejsze projekty austriackie, regulował sieć ulic na terenach podmiejskich. Dużym osiągnięciem była tu realizacja pasma parkowego wokół miasta średniowiecznego i ulicy obwodowej. Uporządkowano również wjazdy do miasta zakładając przy nich place o formach regularnych z długimi prostymi ciągami ulic przedmiejskich. Ożywiony ruch budowlany poz-wolił na uporządkowanie stanu zabudowy miasta, zwłaszcza na Kazimierzu i obszarach przyległych do średniowiecznego miasta.

Działalność urbanistyczna i architektoniczna na pozostałym obszarze ziem polskich, włączonym bezpośrednio w granice państw zaborczych, kierowana i realizowana była przez obce władze budowlane i obcych architektów. Nie może być ona rozpatrywana w oderwaniu od całokształtu zagadnień urbanistyczno-ar -chitektonicznych w tych krajach. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że ówczesna aktywna działalność budowlana, zwłaszcza w zaborze pruskim, nie po -została bez wpływu na układy przestrzenne i wyraz architektoniczny miast w poszczególnych zaborach.

Druga połowa XIX w. przynosi niezwykle intensywny rozwój przemysłu i środków komunikacji, co pociąga za sobą wzrost tempa urbanizacji kraju i na -silenie inwestycji budowlanych w miastach. Okres ten jednak wiąże i się już ściśle z problematyką współczesnego miasta i nie może być omawiany w oder--waniu od problemów kształtowania się współczesnego planowania przestrzennego.