160

160 IV. Willuenstein. Power i Koto Wiedeńskie

poznania, napisane w okresie Russellowskiego monizmu neutralnego, które wywarły na niego poważny wpływ. Carnap czytał Principia w c/asie pobytu w Jenie, ale nic mógł sobie pozwolić na kupno egzemplarza tej książki, a we Fryburgu, do którego się przeniósł, nie mógł jej wypożyczyć. Napisał do Russella list, w którym pytał go, gdzie mógłby kupić używany egzemplarz tej pracy i otrzymał w odpowiedzi trzydziestosześciostronnicowy list, w którym Russell wypisał wszystkie najważniejsze definicje, na których opierały się dowody przedstawione w Principia Mathematica. Umożliwiło to Camapowi opracowanie książki Ahriss der Logistik, której początkowa wersja została napisana w 1924 r.. ale doczekała się wydania dopiero w- roku 1929. Był to przypuszczalnie pierwszy niemiecki podręcznik, rzetelnie przedstawiający rozwój logiki, do którego przyczynił się Frege pół wieku wcześniej.

W 1926 r. Carnap otrzymał propozycję objęcia stanowiska wykładowcy na Uniwersytecie Wiedeńskim. Pozostał w Wiedniu, biorąc czynny udział w spotkaniach Koła aż do 1931 r.. kiedy przyjął posadę profesora na niemieckim uniwersytecie w Pradze. Najważniejszym osiągnięciem Carnapa w^r okresie wiedeńskim było opublikowanie książki Der Logische Aufbau der Weh (angielski przekład tej książki, The Logical Construction pf the World, został wydany dopiero czterdzieści lat później). W tej niezmiernie ambitnej pracy, cechującej się. podobnie jak wszystkie inne prace Carnapa, ogromną systematycznością i wysokim poziomem technicznym, Carnap zajmuje stanowisko, które określa mianem solipsyzmu metodologicznego. Użycie słowa „metodologiczny” było trochę obłudne: miało ono zapobiec sporom w'okół problemów epistemologicznych. jakie mógł prowokować wybór założeń solipsystycznych. Carnap odwoływał się do założeń solipsystycznych, ponieważ w ślad za Machem, Jamesem i Russellem, choć na swój sposób, przyjmował za punkt wyjścia sekwencje elementów, z których każdy stanowi całość aktualnych przeżyć jakiejś osoby w danej chwdli, i usiłował pokazać, jak krok po kroku można skonstruować cały zbiór pojęć niezbędnych do opisu świata, przy zastosowaniu Russellow-skiej logiki i w oparciu o jedyną empiryczną relację zapamiętanego podobieństwa. Relacja ta została obrana jako epistemologicznie pierwotna. Pod wpływem przedstawicieli szkoły psychologii postaci Carnap doszedł bowiem do wniosku, że doświadczenie występuje w' formie niezróżnicowunych całości. Ale nawet jeżeli jest tak w istocie. nie usprawiedliwia to przyjętego przez Carnapa założenia, że dziedzinę tej relacji stanowią doświadczenia całego życia, ponieważ obejmowałoby to zarówno przyszłość, jak przeszłość, a przecież nie wszystkie wcześniejsze doświadczenia są szczegółowo pamiętane w każdej chwili późniejszej. Nie jest to zarzut pod adresem Carnapo-wskiego punktu wyjścia, lecz pod adresem racji, dla których go obiera. Istnieją filozofowie, którzy, tak jak Nelson Goodman¹⁴ mają wątpliwości, czy można nadać jakikolwiek jasny sens twierdzeniu, iż jakiś typ zdań jest cpistemologicznie pierwotny¹⁵. Konstruując „język zjawisk” Goodman przejmuje od C. T. Lewisa termin ..ąualia nie podziela jednak przyjętego przezeń założenia, iż ujmowanie qua-liów jest logicznie wcześniejsze od postrzegania przedmiotów fizycznych. W tej sprawie skłonny jestem opowiedzieć się po stronie Lewisa. ze względu na to, iż nic możemy postrzegać żadnego przedmiotu fizycznego, o ile nie zdołaliśmy przynajmniej niewyraźnie zauważyć, że jawi nam się jakieś quale, względnie zbiór qualiów\ natomiast relacja odwrotna nie zachodzi. Niemniej, wszelkiego rodzaju próby ..ukonstytuowania” świata fizycznego na takich podstawach wymagałyby niemal na pewno szerszego spektrum typów ąualiów, niż barwy, miejsca i momenty czasowe, do których ogranicza się Goodman¹⁶.

System Carnapa ma charakter czysto ekstensjonalny. Jakości zmysłowe, takie jak barwy, utożsamia się z klasami elementarnych doświadczeń, w których występują, a same jakości są wyodrębniane na podstawie relacji częściowego podobieństwa między pierwotnymi całościami. tak iż między dwoma jakościami zachodzi jedynie różnica strukturalna, to znaczy różnica ekstensji klas, z którymi są one, odpowiednio, identyfikowane. Klasy sensoryczne są definiowane w^r podobny

¹⁴    Zob. rozdział IX poniżej, s. 314.

¹⁵    Zob. The Struciure of Appearance G<xwimana. wyd. drugie. Bobbs-Memll Co.. Indianapolis 1966. s. 136-140.

Zob. The Ceniral Questions of Philosophy mojego autorstwa (Wculenfeld and Ni-chołson, I-ondon 1973). rozdziały IV i V.