17545 scan (43)

32G    (tZf.śi* Ul. EtyiZno.u'

§ 339

Co się tyczy innych spraw, to wzajemne odnoszenie się do siebie podczas wojny (np. to, że bierze się jeńców) craz to, jakie prawa jedno państwo pozostawia podczas pokoju obywatelom innego państwa w dziedzinie stosunków prywatnych itd. — wszystko to polega przede wszystkim na obyczajach tych narodów, jako wewnętrznej, wc wszystkich okolicznościach się utrzymującej ogólności postępowania.

§ 340

Wzajemne stosunki między państwami, ponieważ państwa występują w nich w swej szczegółowości, są terenem niezwykle ożywionej gry wewnętrznej szczegółowości właściwej namiętnościom, interesom, dążeniom, talentom, cnotom, przemocy, niesprawiedliwości i wadom, a także gry zewnętrznej przypadkowości w największym zakresie jej przejawiania sie — gry, w której sama etyczna całość, samodzielność państwa, zostaje wystawiona na działanie przypadku. Zasady duchów narodowych, z racji ich szczegółowości, w której duchy te, jako posiadające egzystencje indywidua, mają swą obiektywną rzeczywistość i swoją samowiedzę, są w ogóle zasadami ograniczonymi, a losy tych duchów narodowych i ich czyny w słerzc wzajemnych stosunków stanowią przejawiającą się ‘dialcktykę ich skończoności, z której duch ogólny, duch świata, zarówno wytwarza siebie jako nieograniczonego, jak i jest tym, który w dziejach powszechnych, jako sądzie nad światem, wykonuje nad nimi swe prawo — a prawo jego jest prawem najwyższym.

C. DZIEJE POWSZECHNE

§ 34¹

Elementem istnienia ducha ogólnego — elementem, którym w sztuce jest ogląd i obraz, w religii uczucie i wyobrażenie, w filozofii czysta, wolna myśl —'jest w dziejach powszechnych duchowa rzeczywistość w całym zasięgu swej strony wewnętrznej i zewnętrznej. Dzieje te są [wspomnianym] sądem, gdyż w ich ogólności samej w sobie i dla siebie to, co szczegółowe, penaty, społeczeństwo obywatelskie i duchy narodowe w ich wielobarwnej rzeczywistości istnieją tylko jako idealność, a ruch ducha w tym elemencie polega na tym, by to właśnie przedstawić.

§ 342

Dzieje powszechne nie są następnie tylko sądem mocy ducha [nad światem], tzn. nie są abstrakcyjną i bezrozumową koniecznością ślepego losu; ponieważ duch jest sam w sobie i dla siebie rozumem, a byt dla siebie rozumu w duchu jest wiedzą, przeto dzieje powszechne są wypływającym z pojęcia, koniecznym tylko w swej wołności, rozwinięciem momentów rozumu i tym samym rozwojem samowiedzy ducha i jego wolności <— wyłożeniem i urzeczywistnieniem ducha ogólnego.

§343

Historia ducha jest jego czynem, gdyż duch jest tylko tym, co czyni, a jego czyn polega na tym, by siebie —• tu mianowicie siebie jako ducha —■ uczynić przedmiotem swej świadomości, by siebie dla siebie samego wyłożyć i ująć. To ujęcie siebie jest jego bytem i za-

Zasady filozofii prawa

22