22909 PB040620

40 Higiena I dobrostan zwierząt gospodarskich

U loch wysokie temperatury, prawdopodobnie już powyżej 25 °C, powodują zahamowanie lub skrócenie rui. W pierwszym okresie ciąży wy-sokie temperatury powodują zwiększoną śmiertelność embrionalną, czego dowodem jest fakt. że mioty pochodzące od loch krytych w okresie letnim są mniej liczebne od miotów pochodzących od loch krytych w okresie jesienno-zimowym. Skuteczność zapłodnień pod wpływem wysokich temperatur jest znacznie zmniejszona, jak również spada wyraźnie mleczność loch, co w skrajnych przypadkach może prowadzić nawet do bezmleczności.

U samców w gorącym środowisku obserwuje się zaburzenia hormonalnej i spermiogennej funkcji gonad. Spermiogeneza obniża się, zwiększa się procent morfologicznie zmienionych plemników, pogarsza się ruchliwość i gęstość nasienia. Wysoka temperatura powietrza wywołuje zmiany jakościowe w wydzielinach gruczołów dodatkowych. Obniża się również libido sexualis.

2.2.4. Wpływ niskich temperatur na zwierzęta

W temperaturze niższej od optymalnej obserwuje się u zwierząt zespół zaburzeń klinicznych poszczególnych narządów i tkanek. Najbardziej wrażliwe na zimno są zwierzęta młode, a szczególnie te, u których układ termoregulacji wykształca się dopiero w późniejszym okresie życia (pisklęta, prosięta).

Wśród specyficznych właściwości nowo narodzonych zwierząt - dla ich termoregulacji najważniejsze znaczenie odgrywają:

1)    Stosunek powierzchni ciała do masy ciała. Wraz ze zwiększaniem rozmiarów ciała jego powierzchnia zwiększa się do kwadratu, zaś objętość do sześcianu. Dlatego każde zwierzę małe ma większą powierzchnię (oddającą ciepło) w stosunku do objętości swego ciała (produkującego ciepło) w porównaniu do zwierzęcia dorosłego. To prowadzi do tego, że zwierzę młode, w odróżnieniu od dorosłego, w chłodnym środowisku jest szybciej ochładzane.

2)    Izolacja cieplna. Nowo narodzone zwierzę z reguły ma słabo rozwiniętą okrywę zewnętrzną (sierść, szczecina, włosy, puch, pióra) oraz nie posiada podskórnej tkanki tłuszczowej, co powoduje duże straty ciepła drogą konwekcji, radiacji czy kondukcji.

3)    Sprawność ośrodka termoregulacji. Nie wszystkie noworodki mają wykształcony układ termoregulacji, stąd przy niskich temperaturach środowiska istnieje groźba gwałtownego spadku temperatury ciała zwierzęcia (hipotermia).

Pisklęta w pierwszych dniach życia nie mogą jeszcze regulować temperatury ciała. I tak, w temperaturze 29 °C temperatura ciała piskląt wynosi 39-39,5 °C, w temperaturze 26 °C spada do 31-32 °C, w temperaturze 12 °C obniża się dalej do 20 °C, i w końcu w temperaturze 10 °C spada do 15 °C, co powoduje ich śmierć. Pełną sprawność układu tcrmoregulacyjnego organizm ptaka uzyskuje po 4 tygodniach życia. W tym okresie zamiast puchu zaczynają wyrastać pióra. Dlatego, aby nie dopuścić do dużych upadków kurcząt, należy w pierwszym tygodniu życia zapewnić im wysokie temperatury środowiska za pomocą sztucznych źródeł ciepła; największe wymagania w tym względzie mają indyczęta (35-38 °C) oraz kurczęta (30-34 °C).

U prosiąt układ termoregulacji wykształca się również dopiero po 3 tygodniach życia. Dlatego prosięta, podobnie jak kurczęta, gwałtownie reagują na obniżenie się temperatury środowiska. Wraz z obniżaniem się temperatury środowiska obniża się również temperatura ciała i temperatura skóry. Oziębieniu powłok towarzyszy jednocześnie ich niedokrwienie i niedotlenienie, co powoduje zmniejszenie odporności tkankowej, sprzyjające inwazji patogennych drobnoustrojów. Ponadto nadmierne oziębienie prosiąt prowadzi do wzmożonych procesów spalania węglowodanów, czego skutkiem jest wystąpienie hyperglikemii z następową hypogiikemią i śpiączką, poprzedzającą zwykle zejście śmiertelne. Niska temperatura środowiska powoduje obniżenie aktywności życiowej noworodka, co wyraża się zmniejszoną zdolnością ssania maciory. Wykazano, że w prawidłowych warunkach cieplnych w pierwszym dniu po narodzeniu prosięta wypijają od 300 do 500 ml siary dziennie, a jeżeli znajdują się w zimnym środowisku, to wypijają od 110 do 140 ml/szt. dziennie. Mniejsza ilość wypijanej siary sprzyja zmniejszeniu odporności organizmu. Nie można pominąć również faktu, że w warunkach zimna u prosiąt spada poziom hemoglobiny we krwi, co powoduje niedotlenienie tkanek, m.in. ścian jelita. Sprzyja to załamaniu odporności miejscowej układu pokarmowego i wystąpieniu zakażeń drobnoustrojami warunkowo chorobotwórczymi. Niezapewnienie prosiętom optymalnych temperatur za pomocą dodatkowych źródeł ciepła może przynieść poważne straty z powodu schorzeń i upadków.

Nieco inaczej, w porównaniu do prosiąt i piskląt, przedstawia się sprawa cieląt. Opinie na temat, czy cielęta należy utrzymywać w środowisku zimnym, czy ciepłym, są podzielone. Wiele doświadczeń wykazało, że na obniżenie temperatury zewnętrznej cielęta reagowały wzmożonym wytwarzaniem ciepła, oraz że potrafią odpowiednio zmniejszyć oddawanie ciepła. Wykazano również, że utrzymanie cieląt w zimnym środowisku stanowi nie tylko metodę hartowania organizmu, lecz prowadzi do lepszego rozwoju mięśni naczyniowo-ruchowych skóry, zwiększenia masy serca