23939 skanuj0149 (3)

308 DEOK1OLO0IA I IY( /S\

rze moralnej człowieka jako jej integralny składnik. Jednakowoż sam akt prawa naturalnego istnieje odwiecznie w Bogu i jest nazywany prawem odwiecznym (lex aeterna). Istnienie odwiecznego prawa Bożego opiera się na przekonaniu, że Bóg jako władca i rządca natur)' człowieka musi posiadać odpowiednią ideę działania tego człowieka i do tego działania sku tocznie go determinować własnym rozumnym aktem. Czyni to nakładając na człowieka obiektywny nakaz podporządkowania się ustalonym przez niego normom postępowania

W związku z tym wszakże rodzą się dwa pytania, a) jak należy rozumieć prawo odw ieczne, czym ono jest, oraz b) czy' prawo odwieczne jest prawem w ścisłym tego słowa znaczeniu, czy też nic?

Czym jest prawo odwieczne?

W chrześcijańskiej tradycji filozoficznej są dw a w ątki doktrynalne w tej sprawie, z których pierwszy kontynuuje myśl św. Augustyna, natomiast drugi podtrzymuje pogląd św. Tomasza.

W myśl pierwszego z tych rozwiązań przez prawo odwieczne nale/y rozumieć w pierwszym i istotnym sensie akt woli Bożej, stanowiącej obowiązujący człowieka ład moralny. W tym duchu wypowiadał się wybitny filozof XVII w. Fr. Suarcz, a przed nim Szkot.

Drugi kierunek kładzie nacisk na elementy intelektualne i na tej podst.i wie pojmuje prawo odwieczne jako akt rozumu Bożego. Na tym stanowi sku stał św. Tomasz i ogromna większość jego zwolenników.

Mimo powagi św. Tomasza bardziej prawdopodobnym wydaje się zda nie reprezentowane przez Suareza i wielu innych etyków chrześcijańskich Wydaje się bowiem, że rozkazywać oznacza przede wszystkim determino wać do działania, a to należy do woli jako przejawu rozumnego dążenia człowieka. Kierując się tym przekonaniem, możemy przyjąć następując, określenie odwiecznego prawa Bożego: jest to nakaz woli Bożej stanowiący lad moralny obowiązujący człow ieka do działania etycznego (cz\ li moralnie dobrego).

Zgodnie z uczynioną przed chwilą zapowiedzią idea prawa odwicczncg.• jako przejawu normatywnej woli najwyższego Prawodawcy i Jego autoryt. tu w stanowieniu prawa naturalnego wykreśla równocześnie ostateczny kon tekst, na tle którego w nowym świetle rysuje się obiektywny charakter leg.' prawa. Z woli Bożej jako źródła wszelkiego bytu wypływa bowiem relacja konieczności rozumnego i w-olnego doskonalenia się osoby ludzkiej pr/. spełnianie aktów określonych przez odpowiednie normy zgodnie ze światem moralnego dobra i zawartych w nim ideałów postępowania ('zy prawo odwieczne jest prawem we właściwym tego słowa znaczeniu?

W tej sprawie, analogicznie do poprzedniej, istnieją również dwa stanowiska:

a)    ogromna większość autorów tomistycznych, zupełnie niezależnie od lego, jak definiują prawo odwieczne, hołduje przekonaniu, że prawo odwieczne jest prawem we właściwym tego słowa znaczeniu. Na trudność, że w prawie odwiecznym jeden z elementów prawa, mianowicie rozporządzenie (ordinatio) realnie nie różni się od woli prawodawcy, odpowiadają, że różnica ta jednak zachodzi, mianowicie zaczątkowo (principialiter). Wystarczy, że zaistnieje stworzenie, aby się stała w pełni realna.

b)    nieliczni tylko autorzy podtrzymują pogląd, żc prawo odwieczne jest prawem tylko w sensie przenośnym. Brak mu bowiem należytego zobiektywizowania, którego zaczątkowa racja stworzenia nic może zastąpić. Jak się zdaje, spostrzeżenie to przechyla szalę słuszności na korzyść ich zda nia. Można więc ostatecznie powiedzieć, żc prawo odwieczne jest przyczyną sprawczą prawa naturalnego i w tym znaczeniu stosuje się do niego ter min „prawo”. Jednakowoż właśnie dzięki prawu odwiecznemu prawo naturalne jest prawdziwym i rzeczywistym prawem, ponieważ w prawic od-w iccznym znajduje właściwego sobie Prawodawcę.

Zagadnienie dodatkowe

I 'robieni uzasadniania imperatywów i norm prawa naturalnego

Jak wiadomo, imperatywy i normy prawa naturalnego należą do kategorii zdań powinnościowych, które - jako takie - niczego nie orzekają, ale wyrażają tylko nakaz (zakaz) spełniania określonych aktów. W takim razie niejasno przedstawia się sprawa ich ewentualnego uzasadnienia.

Nic wchodząc w szczegółowe roztrząsanie tego złożonego, dziś zaś często dyskutowanego zagadnienia ograniczymy się tylko do zary sowania ogólnego kierunku rozwiązania. Przede wszystkim należy pamiętać, żc pojęcie ..uzasadnienia” w odniesieniu do normy powinnościowcj, a laką jesi każda norma prawa namralncgo. ma specyficzne znaczenie: na pierw szym miejscu chodzi o wykazanie, żc dana norma .jest ważna”, czyli posiada odpowiadającą sobie moc imperatywnego zobowiązywania i uprawniania. Najprostszą, i zarazem najwłaściwszą do o-iągnięt u lego celu drogą jest podanie racji, które dowodzą, że określona iioimu została ustanowiona" i zachowana