24140 IMG!36 (4)

społecznej. Możliwe jest lo dzięki namysłowi, intencjonalnemu działaniu wychowawcy. W przypadku socjalizacji przyjmujemy świat takim, jaki jot. nikt go bowiem dla nas nic interpretuje, stąd niebezpieczeństwo toulizacji i stereotypów w myśleniu i działaniu osób, które nie zostały wyposażone w odpowiednią ilość wyjaśnień dotyczących otaczającej rzeczywistości.

Przyjąć można zatem, że podstawową różnicą między wychowaniem a socjalizacją jest zarówno charakter oddziaływań, jak i ich zakres.

Wychowanie jest zatem pojęciem węższym od socjalizacji.

Z kolei nauczanie ~ przedostatnie z analizowanych tutaj pojęć - rozumiane jako ..planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych, trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i osobowości pod wpływem uczenia się i opanowyw ania wiedzy przeżywania wartości i działań praktycznych**" jest szczególnym rodzajem wychowami i ściśle się z nim łączy. Stwierdzić można, że nauczanie bez wychowania jest niemożliwe, a związek ten szczególnie łatwo uchwycić w przypadku dzieci i młodzieży, które w szkole są najczęściej jednocześnie uczone i wychowywane W przypadku młodzieży starszej, na przykład studentów czy uczących się dorosłych, procesy te można już rozdzielić i przekazywać wiedzę nic wychowując. choć powszechnie wiadomo, że treściom merytorycznym zawsze towarzyszą wartości, szczególnie w naukach humanistycznych, które lo wartości, jeśli mc w sposób świadomy, to poprzez ukryty program, przekazywane

są wrnz z wiedzą. Pojęcia wychowania i nauczania są tak sobie bliskie, że aby wskazać różnice między nimi. trzeba odwołać się do osobowości jednostki, a konkretnie jej elementów zwanych dyspozy cjami. Tc formy zachowań, które mają swe źródło w procesach motywacyino-cmucionalnych. wyznaczają stosunek do świata i samego siebie, nazywamy dyspozycjami kieninkowynuTtą to więc: poglądy, motywy działań, ideały i wartości. Kształtowanie dyspozycji kierunkowych nazywamy wychowaniem

Natomiast te dyspozycje, które odnoszą się do procesów poznawczych, prowadzą do opanowywania i usprawniania działań, a są wśród nich umiejętności. nawyki, zaintercsowania.nazywamy Instrumentalnymi. Kształtowanie dyspozycji instrumentalnych nazywamy nauczaniem" Jeśli zaicm dziecko ćwiczy grę na pianinie - jest nauczane, ale jeśli nauczyciel nie traktuje tej czynności mechanicznie, ale zapoznaje z muzyką, uwrażliwia na jej pięknu.

a rrągr'-j----eMu* W Oko* *—z r ap.ciL. * ²⁵³

■ J. nOnmirt P- Pmgóauehł. opcii . a- ³⁴"⁵°

mamy do czynienia t wychowaniem. PrzykM powyższy wydąć iiędoN* ilustrować nicrozdzielność nauczania i wychowania. Kształtowanie umkjęś-oośd łączy się tutaj z przyswojeniem pewnych wartości.

Rysunek 2 Socjalizacja - wychowania - nauczanie - zakresy pojęć

Przyjąć zatem należy, że nauczanie stanowi najwęższy rodzaj oddziaływań na osobowość jednostki, mieszcząc się w pojęciu wychowania i będąc jego szczególnym przypadkiem. Kolejną różnicę między wychowaniem a nauczaniem, poza typami dyspozycji, jakie są rozwijane, stanowi fakt, że _ wychowanie zakłada bezpośrednią formę kontaktu między ludźmi, nauczanie Mfcmiast noże mieć charakter pośredni (kuny korespondencyjne, c-leaming) i konieczna Jest do niego informacja zwrotna, ale nie stały kontakt między uczniem a nauczycielem.

Tym, co łączy wszystkie powyżej opisane procesy i działania: socjafancję. wychowanie i nauczanie jest fakt, że mają one charakter społeczny dotyczą kontaktów międzyludzkich, rozgrywają się w środowisku, a płaszczyzną ich oddziaływania jest osobowość wychowanka. Ponadto realizowane są one w drodze interakcji, codziennych kontaktów twar/ą w twarz, będących aktami społecznej komunikacji, podczas których przejmujemy określenia mnych i samych siebie, dowiadtyąc się, jakie są oczekiwani* innych osób wobec nas, ale i dokonując ekspresji własnych potrzeb i celów. Osoby aajmąjąc* się wychowaniem powinny zdawać sobie sprawę z faktu, że ze względu na swą kreatywną, zmienną i konstruktywną naturę każda interakcja może mieć wpływ na system wartości i autokoocepc/ę jednostki. Po przyjęcro ta-kiego założenia oczywiste staje się. żeprocesu wychowawczego nie można w pełni kontrolować. Dzieje się lak dlatego, że oddziaływania w procenta In-