24332 SDC10982

Ćwiczenie 1

1.    Co to jest język scs. i jakie jest jego znaczenie?

2.    Podać najważniejsze wydarzenia i daty związane z działalnością Konstantyna--Cyryla i Metodego oraz z powstaniem języka scs.

3.    Jak powstały najstarsze alfabety słowiańskie?

4.    Wymienić najważniejsze zabytki scs.

5.    Określić stanowisko języka scs. wśród języków słowiańskich; wymienić te języki; określić podkład dialektyczny języka scs.

6.    Określić stosunek języka scs. do języka ps. i pie.; wymienić kilka grup językowych poza słowiańskich w ramach tzw. rodziny indoeuropejskiej.

7.    Podać kilka ważniejszych pozycji bibliograficznych dotyczących języka scs., w tym opracowania ogólne, gramatyki, wybory tekstów i słowniki.

S. W miarę możności obejrzeć wydania zabytków scs. lub fotokopie niektórych fragmentów (zob. ilustracje po s. 16 podręcznika).

9.    Scharakteryzować ogólnie alfabety scs. — głagolicę i cyrylicę oraz wskazać na ważniejsze różnice między nimi.

10.    Przepisać alfabet cyrylicki z podaniem wartości głoskowej liter.

11.    Przeczytać podane niżej wyrazy scs., następnie je przepisać oraz przetranskry-

bować łacinką fonetycznie i półfonetycznie ćfonólogiczjnie):    ,_u‘

'Y ~rspio MklU-o <■ JJOt l Hfp ** ^ 1/ -

WAOBlKl, MMWb, WENA, 0Tb Lłb, MAT (•£CU NI, AtLUTH, BpATb, CECTpA, A0VXh, AOyiiJA.TtAO, BOd, NE60, ?£MAIA, ribCh KO Nb, BAbKl, AOBpTs, yiAt, <5^1, Tli, ONI, łEAMNl, ACCATb, BlITH, >KHTM, A ATM, MTH, pGUJTH, TAArOA&TH, ClflATH, CbA€, TOV, TAMO, KI*, NA, BTj, A, M, HBO, AHłK€,0!

12.    Podane wyżej wyrazy objaśnić ogólnie ze stanowiska części mowy i podać ich znaczenie (odpowiedniki polskie, rosyjskie itp.).

13.    Scharakteryzować ogólnie system fonetyczny i fonologiczny języka scs.: samogłoski, sonanty, spółgłoski, stosunki prozodyczne.

14.    Porównać zasób fonemów scs. z zasobem w języku polskim i rosyjskim.

15.    Podać przykłady podziału wyrazu na sylaby, por.: łltHcZ-kt — 3 sylaby, tn-m-ib-ni-kb — 5 sylab itp.

16.    Wybrać niektóre wyrazy ze słownika podane w transkrypcji, a następnie

przepisać je cyrylicą, por.:    >

kbmiuuki — KIMHttbNHKl, bojati tę— BOtATH CA itp.

17.    Przepisać dowolnie wybrany tekst cyrylicki | podręcznika (kilka wierszy), a następnie tekst ten przetranskrybować i przeczytać.

KONWERSATORIUM II

§ 8. Podział słowotwórczy i morfemowy wyrazów

W słowotwórczej analizie wyrazów języka scs. i ps. staramy się, podobnie jak w dzisiejszych językach słowiańskich, wyodrębnić dwie zasadnicze części składowe:

1) pień (P), tj. część podstawową, zwaną także tematem słowotwórczym; 2) f o r -mant (F), czyli część kształtującą wyraz pochodny od podstawowego.

Dla przykładu analizy weźmy scs. rzeczownik swlditehstro 'świadectwo*. Na początek wyodrębnimy w nim pień sweditel’- występujący w wyrazie podstawowym swlditeh 'świadek' i formant — przyrostek -bstvo, tworzący rzeczowniki oderwane (nazwy czynności, właściwości), por. iloviibstvo : Morela, bogatistro : bogati itp. Z kolei wyraz swiditelt rozpada się na P swłdi-, por. swlditi 'znać, wiedzieć coś z kimś razem, być świadkiem’, i na F -teh, tworzący nazwy działacza (tzw. nomina agentis) od czasowników, por. ulitelb : uciti, dllateh : dilati itp. Czasownik swlditi, od którego pochodzi rzeczownik sivedeteh, dzieli się na P vldlti i F — przedrostek «-, modyfikujący znaczenie i formę czasowników, por. sitroriti : troriti itp. Dzieląc czasownik ridlti otrzymujemy P vldl-, równy tematowi bezokolicznika, i F -ti — przyrostek (cecha) bezokolicznika. Wreszcie temat vld£rozkładamy na P vld-, stanowiący zarazem rdzeń, i F -l — przyrostek tematu bezokolicznika.

W ścisłym związku z analizą słowotwórczą pozostaje analiza morfemowa, w wyniku której dochodzimy do wyodrębnienia poszczególnych morfemów, czyli cząstek wyrazowych dalej niepodzielnych. Do nich należą: 1) morfem główny, czyli rdzeń, z którym łączy się podstawowe i odziedziczone z dawnych epok znaczenie danego wyrazu; 2) morfemy poboczne (afiksy), wśród nich przyrostki (sufiksy), przedrostki (prefiksy) i wyjątkowo wrostki (in-fiksy) — wszystkie modyfikujące w określony sposób budowę i znaczenie wyrazów. Ze względu na te funkcje morfemy poboczne możemy podzielić na: a) s ł o w o t w ó r-cze, modyfikujące podstawowe znaczenie w rdzeniu; b) formotwórcze, tj. końcówki form przypadków w deklinacji oraz końcówki osobowe i przyrostki form koniugacyjnych czasowników.

Wracając do analizowanego przykładu swldltelistro możemy w nim wyodrębnić następujące morfemy:

rs- + vld- + -i + -teT + -Mfc + -o

4 i i i i i

prefiks rdzeń sufiks sufiks sufiks końcówka — sufiks flcksyjny

Kolejność (historię) tworzenia wyrazu, czyli jego derywację, w połączeniu z podziałem morfemowym można przedstawić następująco:

{[»- +(vld- +-1) -f-fe/’] -t-(-wfu H—o)}

Wyrazy tzw. rdzenne są niemotywowane pod względem słowotwórczym, por. np. bogi, źena, ty, my, dati, byti, mili, start, dwa, tri, na, do, pri, i, a, bo itp. Większość jednak wyrazów scs. powstała w drodze derywacji słowotwórczej przy pomocy for-mantów — sufiksów i prefiksów. Ten proces tworzenia wyrazów pochodnych od podstawowych scharakteryzujemy pokrótce na poszczególnych częściach mowy.

1)    Rzeczowniki pochodne mogą się tworzyć: a) od innych rzeczowników, np. boźtsti'0 : bogt; b) od przymiotników, np. milostt : mili; c) od czasowników, np. ućiteh : ućiti; d) od wyrażeń przyimkowych rzeczownika, np. podmoit/e (podwoiije) : podt nogoję, podt nogami; e) od liczebników, np. sitimki : sitini, sito.

2)    Przymiotniki mogą pochodzić: a) od rzeczowników, np. łlwfitsks : ilorfki; b) od innych przymiotników, np. Iłnitn : lim (lim), compar. primędn : mędri;

3 Podstawowe wiadomości...