24888 wstep2 (5)

Bartłomiej Walczak

nie estetyczne - w takim kontekście padły cytowane słowa autora Symboliki zia - otrzymamy fascynujące narzędzie analizy episte-mologicznej, pozwalające na uchwycenie gry pomiędzy poznającym podmiotem a podmiotowością tekstu, będącego jednocześnie przedmiotem poznania.

Poszukując pola dla zastosowania tego narzędzia, postanowiłem skoncentrować się na relacji pomiędzy badaczem a polem badawczym - chciałbym wychwycić zjawisko konfiguracji i refiguracji tych dwóch elementów w procesie poznania. Innymi słowy, przekroczyć niejako stanowisko konstruktywistyczne, by dojść do momentu, w którym to pole badawcze refiguru-je świadomość badacza. Jako że Ricoeur nazywa funcję refiguracyjną mimetyczną, opisując proces refiguracji, odwołam się do jego teorii potrójnej mimesis i postaram się pokazać, jak przebiega refiguracja poznającego przedmiotu, zgodnie z wyodrębnionymi przez autora Time and Narrative stadiami procesu mimesis¹.

Przedmiotem niniejszej analizy są teksty pisane przez antropologów kultury. Decyzja o takim właśnie wyborze materiału wynika ze specyficznego dla antropologicznych badań terenowych dystansu kulturowego dzielącego badacza od informatora. Jak zauważa Wojciech J. Burszta, dyscyplina ta od początku zajmowała się „kulturową odmiennością, stanowiącą fundamentalną przesłankę i rację bytu działalności badawczej każdego antropologa”². W tak zarysowanym obszarze zainteresowań różnice powinny stać się jaskrawsze, a wzajemne wpływy łatwiejsze do uchwycenia. Gwoli pewnej dyscypliny metodologicznej zdecydowałem, że skupię się na antropologach północnoamerykańskich. Jednocześnie dobór najważniejszych dzieł - od prac Franka Hamiltona Cushinga z ostatniego dwudziestolecia XIX wieku³ po

publikacje Paula Stollera z lat 1980-1999⁴ - pozwala na ukazanie zmian (i elementów stałych) w relacji badacz-pole badawcze w antropologii na przestrzeni wieku. Chciałbym wykazać, że pewne zjawiska i problemy pozostały nadal aktualne mimo zaawansowanego rozwoju metodologii i samorefleksji w antropologii, szczególnie intensywnego po „zwrocie lingwistycznym”. Ponadto mam nadzieję, że proponowana w rozdziałach drugim i trzecim analiza wzajemnych wpływów pomiędzy postmodernistyczną⁵ epistemologią a zasadami konstruowania narracji naukowej udostępni Czytelnikom określony aparat analityczny. Celem pobocznym jest przegląd koncepcji emic i etic.

Praca została podzielona na cztery rozdziały. Rozdział pierwszy, „Zabawa w Indian: Frank Hamilton Cushing”, opisuje w oparciu o materiały biograficzne (listy, zapiski z dzienników) oraz teksty naukowe i popularne F.H. Cushinga (1857-1900) historię mime-tycznego uwikłania tego amerykańskiego antropologa w rzeczywistość Zuni. Ów rozdział stanowi swego rodzaju quasi-literacki wstęp do teoretycznej części pracy - w historii Franka Hamiltona Cushinga znajdziemy wiele elementów, które rozbudowuję dalej w aparat analityczny, jakkolwiek na tym etapie unikam posługiwania się pojęciami teoretycznymi. Opis mimetycznego wchodzenia Cushinga w pole badawcze staram się - zgodnie z myślą wyrażoną ongiś przez G.W. Stockinga jr.⁶ - umieścić w szerszym kontekście instytucji naukowych i politycznych, jak również amerykańskiej kultury popularnej schyłku XIX wieku. Jest to okazja do zaprezentowania Czytelnikowi historii pierwszych badań terenowych w antropologii.

Rozdział drugi zawiera przegląd teorii emic i etic, które uważam za kluczowe w antropologicznym pojmowaniu relacji badacz-pole badawcze i wynikającym z niego sposobie konstruowania poję-

1

   Por. P. Ricoeur, Time and Narrative, 1.1, przet. K. McLaughin, D. Pellauer, The University of Chicago Press, Chicago, London 1990; M Drwięga, Paul Ricoeur daje do myślenia, Wydawnictwo Homini, Bydgoszcz 1998.

2

   W.J. Burszta, Wymiary antropologicznego poznania kultury, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1992, s. 11.

3

   Jeden z analizowanych tekstów, wydany w 1907 roku Observation Relative to 8 the Origin ofthe Fylfot or Swastika, został opublikowany po śmierci autora.

4

   Z uwzględnieniem Stranger in the Village of the Sick. A Memoir of Cancer, Sorcery, and Healing z 2004 roku - książka ta nawiązuje do problematyki podejmowanej przez autora w latach osiemdziesiątych.

5

   W pracy tej wymiennie używam określeń „postmodernizm w antropologii”, „antropologia postmodernistyczna" i „nowa krytyka”.

6

   G. Stocking jr., „The Ethnographer’s Magie: Fieldwork in British Anthropology

from Tylor to Malinowski”, w: G. Stocking jr. (red.), Observers Observed, University of Pennsylvania Press, Madison 1983.    9