25877 Scan17 (5)

Zwiastowanie jest jedną ze scen ilustrujących Wcielenie Chrystusa. Jest to kulminacja zbawczego planu Boga. Temat towarzyszył chrześcijaństwu od zarania dziejów. Jeden z najważniejszych tematów w sztuce chrześcijańskiej z racji bogactwa niesionych treści. Moment przełomowy w dziejach ludzkości. Kompozycje opierają się głównie na Ew. św. Łukaszą lub apokryfach, ich wymowa teologiczna może być rozbudowana- np. antytezą Ewa- Maryja, Maryja jako Oblubienica Boga, lub wzbogacone o postacie proroków.

Typowa kompozycja to: Powitanie Maryi przez Gabriela: Archanioł trzyma w prawej ręce kwiat lilii- symbol czystości, zgina się w ukłonie, Maryja ma spuszczone powieki, złożone dłonie na znak pokory. Tradycja sięga sztuki wczesnochrześcijańskiej, najstarsze przedstawienie w katakumbach Pryscilli z II w. W późniejszych wiekach scenę rozbudowano. Podręcznik malarski z góry Athos podaje dwa scenariusze dla malarzy: 1. przed domem, Maryja ma mieć szpulkę z nawiniętym jedwabiem, Gabriel ma dzierżyć włócznię, na niebie Gołębica Ducha Św., 2.Podzielenie sceny na cztery części, zawierające poszczególne fazy dialogu, ta tendencja utrzymywała się przez całe średniowiecze. Te fazy to: 1. scena powitania; banderola z napisem Ave Marią gestykulacja dłońmi,2.Zdumienie Maryi i pytanie jak się to stanie? gesty zdziwienia i bezradności, 3. Gabriel wyjaśnią że za sprawą Ducha Św., jest to grupa najliczniejszą Archanioł wskazuje na hiebiosą gdzie ukazuje się gołębica, 4. Zgoda Maryi, pokora. Wtedy zawsze ukazana jest w pozie klęczącej. W czasach nowożytnych artyści ograniczyli się do wybrania jednego z tych momentów: zdziwienie lub zamyślenie nad słowami Archanioła.

Pozy Maryi: siedząca- katakumby Pryscilli, stojąca- przyjmowanie rozkazu, malowidła z Syrii i Palestyny z VI w., klęczy- sztuka średniowieczną pojawił się w związku z tym probłem kto komu powinien oddawać cześć, wstawiono więc Pismo św: umieszczane na pulpicie, przed którym Maryja klęczała.

Przedstawienia Gabriela: w sztuce wczesnochrześcijańskiej, Stoi, wraz z rosnącym kultem Maryi zmienia się jego poza. Przedstawiany jest klęcząc. Średniowiecze przedstawiało go stojącego lub klęczącego, formę pośrednią wprowadził Roger van der Weyden, malując go z jednym kolanem bardziej zgiętym, przy czym żadne z kolan nie dotyka ziemi. W baroku Gabriel unosi się wśród obłoków.

Scenerie: Włochy: najczęściej na tle krajobrazu, na północy we wnętrzach mieszkalnych. Z apokryfów: Maryja czerpiąca wodę w studni. Typ popularny od V w. do końca XII, zwłaszcza na wschodzie. Na zachodzie nawiązaniem do tego jest dzbanek we wnętrzu mieszkalnym.

Protoewangelia Jakuba. Maryja w trakcie przędzenia purpury.

Łoże: umieszczane chętnie w izbie, w której odbywa się Zwiastowanie, zazwyczaj baldachimowe. Nad nim umieszczony jest medalion z wizerunkiem Boga Ojca. Ukazane w ten sposób Zwiastowanie to także zaślubiny. Koncepcja wyobrażania Wcielenia jako zaślubin sięga rodowodem św. Augustyną miały tu także wpływ interpretacje Pieśni nad Pieśniami. Moment zaślubin interpretowany był także jako zaślubiny Boga z ludzkością. U stóp Maryi może pojawić się pies ( wierność, oddanie, wiara). Może się pojawić koroną trzymana nad głową przez putto, lub ofiarowywana przez Gabriela- szczególne wybraństwo Maryi. W późniejszych przedstawieniach korona jest już na głowie w chwili przyjmowania poselstwą chciano podkreślić, że Maryja była wybranką Boga już wcześniej.

Maryja jako nowa Ewa: Zestawienia typologiczne z Grzechem pierworodnym. Jan van Eyck, Zwiastowanie w kościele gotyckim, gdzie na archiwołcie umieścił sceny z Księgi Rodzaju.

Inne motywy: Księga otwarta na proroctwie Izajaszą Ogród w tle, słońce, księżyc, drzewa: cedr, oliwką krzew różany ( Mądrość Syracha ), świątynią fontanna.

Przedst. nie uznane przez Kościół: Nagie Dzieciątko zstępuje po promieniu, dźwiga krzyż,.zaczeipnięte z nyśli Walentyną żyjącego w IIw. uznanego za heretyką który twierdził, że ciało Chrystusa nie zostało poczęte w łonie matki, lecz uformowane wcześniej. .?•