26673 P5170162

166

ty]¹. Te performatywne wypowiedzi [performatives] dział za pośrednictwem sędziego czy księdza, a zatem za pośredn^ twem osób zajmujących pozycję upoważniającą do cytowa '^C formuły, ale to nie znaczy, że owa formuła jest własnością tv 'u osób.

Dekonstrukcja Austina przeprowadzona przez Derridę opj_e ra się na podkreślanym u Austina fakcie, że performatywne wypowiedzi muszą być poważne (serio) i intencjonalne; jeśli będą wypowiadane przez aktora lub jako żart, będą się, pewnym sensie, same znosiły². Wyklucza więc ze swoich aktów mowy cytowanie w określonym znaczeniu (czytanie wiersza czy wypowiadanie kwestii przez aktorów). Derrida sądzi, że ów argument zakłada właśnie twierdzenie, które Austin stara się obalić, i że bez „cytatu” — „sukces” jego perfor-matywnych wypowiedzi [performatives] nie byłby wręcz możliwy.

Język, według Derridy, a przeciwnie niż u Austina, aby był intelligibilny, musi być powtarzalny, zdolny do poruszania się pomiędzy kontekstami, czyli potencjalnie cytowalny. Ta konieczna cytowalność [citationality] nie zezwala także na to, by znaczenie było czymś zagwarantowanym, czy to zgodnie z intencją mówcy, czy w celu wykluczenia podróbek (przecież wszystkie nasze podpisy „podrabiają” same siebie). Język aktów mowy nie jest jednak tylko podróbką o niestabilnym znaczeniu. Komunikacja jest możliwa zdaniem Derridy, ale jej efekt nie jest ani pewny, ani zagwarantowany; intencje i konteksty istnieją, chociaż nie mogą w pełni sterować znaczeniem, czyli dokonywać naprawadę tego, co tylko wydają się czynić³.

Tak rozumianą cytowalnością Butler posługuje się w wyjaśnianiu przedstawień rodzajowych. Rodzaj jest parodią (czy „wywrotową [subversive] repetycją”), za którą nie stoi „rze-

czywistość”. ,Jeśli odtwarzanie [performative] odnosi sukces ([...] [‘sukces’ jest zawsze i tylko przejściowy), to dzieje się tak nie dlatego, że intencje skutecznie kierują aktami mowy, ale tylko dlatego, że ten czyn powtarza wcześniejsze akty i akumuluje moc autorytetu poprzez repetycje lub cytat wcześniejszej, autorytatywnej grupy praktykf*⁴. Czyli że performa-tywna wypowiedź „działa” tylko w takim stopniu, w jakim pokrywa się z istniejącą już konwencją, która ją uaktywnia i uprawomocnia. Modelem takiego cytatu dla Butler jest cytowanie ustaw prawa przez sędziego, który w ten sposób nadaje swoim performacyjnym deklaracjom moc wiążącą.

Podkreślana prowizoryczność czy nieostateczna rozstrzy-galność cytowalności jest zamierzona - ma raz na zawsze znieść wiarę, że żyjemy w świecie rozstrzygających kategorii, chociaż sami decydujemy o nich w naszej codziennej praktyce. To zamierzenie pozostaje w zgodzie z dominującą tendencją w koncepcji Butler (także m.in. u Derridy), która zmierza do odrzucenia metafizyki substancji jako jednego z głównych elementów zachodniej tradycji logocentryzmu i fallocentry-zmu. Dla Butler zatem rodzaj wytwarzany jako stylizowana repetycja aktów nie powinien być konstruowany jako stabilna identyczność czy ulokowanie (locus) sprawstwa i nie powinien też być konstytutywną cechą ludzkiego podmiotu.

Autorka sięga także do konstrukcjonizmu⁵ - choć w zmodyfikowanej postaci. Sprzeciwia się takiemu jego rozumieniu, jakie można jej zdaniem znaleźć u Simone de Beauvoir w Drugiej płci czy, choć nieco inaczej, u Ervinga Goffmana w cytowanym już tekście. Podkreśla, że jej zdaniem nie istnieje żadne przeddyskursywne ,Ja” konstruujące, tworzące [doingj rodzaj, i że jej pojęcie sprawstwa nie zakłada takiego „ja” (co byłoby także w zgodzie z Nietzscheańskim twierdzeniem, na które Butler często się powołuje, że „no doer behind the deed” [Za czynem nie stoi sprawca) z jego Z genealogii moralności

1

   J. Butler, Fora Careful Reading, op. cit., s. 134-135.

2

   J. Derrida, Signature Even( Context, op. ciL, s. 16-17; J.L. Austin, How To Do Things With Words, op. cit., s, 21-22.

3

   J. Derrida, Signature Event Contezt, op. cit., s. 20.

4

J. Butler, Bodies that Matter, op. cit., s. 226-227.

5

J. Butler, Gender Trauble, op. cit., s. 7-8.