27853 IMG 72

/

?-

I-

&

Ctfłć 2rozdział VII

X- I = V

i =*j> +1

które, oddzielając w nich niewiadomą z pierwszej strony stają się: x = y + 2

Z dwóch drugich stron obu tych równań robimy: j> + 2 = 2y — 3,

które to równanie staje się następnie:

2 = 2j>—j> — 3 2 + 3 — 2j> —y 2+3=7 5 —y.

Na koniec z x =y + 2 wyprowadzamy x — 5 + 2 = = 7, a z x — 2y —■ 3 równie wyprowadzamy x = = 10 — 3 = 7.

Mowa ta algebraiczna widocznie

Oczyotnou rozumowania zaUży okazuje, jak w rozumowaniu sądy

jedynie na tosamośct (identitas)¹    . ,    ...    •

jednego sądu z drugim nasze jedne z drugimi są związane. Widzimy, że sąd ostatni w przedostatnim, przedostatni w poprzednim, i tak dalej, idąc w górę, nie dla czego innego jest zawarty, tylko dlatego, że ostatni jest to samo co przedostatni, a przedostatni to samo co poprzedni itd., a stąd łatwo się przekonać, że ta tosamość (identitas) składa całą oczywistość rozumowania.

Kiedy rozumowanie wyłuszcza się za pomocą słów, równie oczywistość zależy na widocznej tosamości jednego sądu z drugim. W rzeczy samej, ciąg sądów² jest zupełnie

Rozumowanie jest proste, gdy język jest prosiy

jednaki, wyrażenie tylko odmienne. Uznać jednakże potrzeba, że łatwiej się postrzega t osa mość³ w mowie przez znaki algebraiczne.

Lecz czy to łatwiej, czy trudniej tosamość się postrzega, dosyć jest, aby się ukazywała, dla zapewnienia się, że rozumowanie jest dowodzeniem ścisłym; i nie trzeba⁴ rozumieć że umiejętności wtedy tylko ss| dokładne i wtedy tylko ściśle dowodzą, kiedy używają x, a i b. Jeżeli zdaje się, że niektóre z nich nie mogą mieć dowodzeń, to dlatego, że mamy zwyczaj wykładać je nie utworzywszy ich języka i nawet nie domyślając się, że potrzeba go utworzyć: bo wszystkie miałyby równą dokładność, gdyby wszystkie wykładano językami dobrze zrobionymi. Ta-keśmy właśnie wykładali metafizykę w pierwszej części tego dzieła. Wyłożyliśmy np. rodzenie się władz duszy przez to, żeśmy widzieli, iż one wszystkie mają tosamość z władzą czucia; i nasze rozumowania, za pomocą słów zrobione, tak są ściśle dowiedzione, jak mogą być dowiedzione rozumowania za pomocą liter.

Jeśli więc są umiejętności mniej dokładne, to nie dlatego, że w nich algebraicznie nie mówią, ale dla-

Te umiejętności są mniej dokładne, których języki źle są utworzone

tego, że języki ich źle są utworzone, że się w tym ludzie nie postrzegają, albo jeśli się postrzegają, to jeszcze gorzej je przerabiają. Trzebaż się dziwić, że rozumować nie umieją, gdy język umiejętności jest tylko⁵ gadaniną złożoną z mnóstwa słów, z których jedne są wyrazami gminnymi nie mającymi pewnego znaczenia, a drugie wyrazami obcymi albo dzikimi, źle zrozumianymi? Wszystkie

1

Dokładniej: na ujawniającej się tożsamości (dans 1’identiti qui se montre).

2

* W II i III wyd.: „Bo ciąg sądów",

3

   W II i III wyd.: „że tosamość łatwiej się postrzega"

4

   W II i III wyd.: „i nie należy“.

5

I W II i III wyd.: „gdy języki umiejętności są tylko".