31058 na dz z pol010

20

eliminować musimy jego „obecność” w języku, w którym się o nim wypowiadamy. Dokonując podziału pradziejów na epoki: kamienia, brązu i żelaza musimy mieć świadomość tego, iż proponowane przez archeologów systemy chronologiczne mająjedynie charakter umowny. Periodyzacja obowiązująca w archeologii jest więc nie tylko uporządkowaniem następujących po sobie wydarzeń jakiegoś rodzaju, próbą nadania ich ciągowi spójności, przez którą ujawnić się może kierunek zachodzących zmian, lecz także stwierdzeniem istnienia momentów, w których owe wydarzenia zachowują trwałość kierunku zmian pozytywnych. Mówiąc o epokach badacze pradziejów zakładają po pierwsze, iż w biegu wydarzeń takie struktury całościowe dają się wyróżnić i opisać; po drugie, że struktury te ewoluują, a to znaczy, że pradzieje mają swoje punkty węzłowe, w których zachodzą gruntowne przemiany, powodujące że jedna epoka ustępuje miejsca drugiej. Pamiętając o powyższych zastrzeżeniach podstawowy zarys periodyzacji pradziejów ziem polskich przedstawić więc możemy w sposób następujący:

Epoka kamienia

Dzielimy ją na okres starszy, inaczej zwany paleolitem, środkowy -mezolit i młodszy -neolit.

Starszy okres epoki kamienia odpowiada ostatniej epoce geologicznej - plejstocenowi (epoce lodowej), która łącznie z okresem tzw. wilfranku obej-muje ostatnie trzy miliony lat. Najstarsze, znane do tej pory ślady człowieka w dorzeczu Odry i Wisły sięgają jedynie 250-180 tys. lat wstecz. Paleolit na ziemiach polskich obejmuje więc okres od około 250-180 tysięcy lat do ok. 8000 lat przed naszą erą (dalej: p.n.e.). Koniec starszego okresu epoki kamienia wiąże się z ustaleniem klimatu zbliżonego do współczesnego. który odpowiadał okresowi tzw. holocenu.

Na starszą część tego okresu przypadała natomiast środkowa epoka kamienia, czyli mezolit, która na ziemiach polskich trwała do IV tysiąclecia p.n.e. Mniej więcej w połowie V tysiąclecia rozpoczyna się w dorzeczu Odry i Wisły młodsza epoka kanijenia, zwana neolitem.

W polskiej literaturze archeologicznej obowiązuje w dalszym ciągu szerokie pojęcie neolitu wraz z jego .podziałem na neolit właściwy (ok. 4500-3200 lat p.n.e.) i eneolit (ok. 3200-1800 lat p.n.e.). Ten ostatni charakteryzuje się, obok występujących w dalszym ciągu wyrobów kamiennych, także pojawieniem się pierwszych przedmiotów z miedzi. Na ziemiach polskich neolit kończy się około 1800 roku p.n.e.

Epoka brązu

W dorzeczu Odry i Wisły rozpoczyna się około 1800 lat p.n.e. i trwa do około 700 lat p.n.e. Daty te obowiązują tylko dla północnej strefy Europy Środkowej, ponieważ w południowych rejonach starego kontynentu rozpowszechnienie się brązu przypada już na drugą połowę III tysiąclecia p.n.e. Epokę brązu archeolodzy dzielą na pięć okresów trwających mniej więcej po 200 lat.

Epoka żelaza

W południowej strefie Europy rozpoczyna się ona w pierwszym stuleciu I tysiąclecia p.n.e., na ziemiach polskich natomiast, według ustaleń tradycyjnych dopiero około 700 r. p.n.e. Epokę żelaza dzielimy na następujące okresy:

a)    wczesny - zwany także okresem halsztackim (od ośrodków metalurgii i wydobycia soli z okolic Hallstattu w Austrii), datowany na ziemiach polskich na lata 700-400 p.n.e.,

b) przedrzymski - zwany także lateńskim, z którym wiąże się wielka ekspansja Celtów w Europie (nazwa pochodzi od miejscowości La Tene w Szwajcarii), przypadający na lata od 400 p.n.e. do początków n.e.,

c)    rzymski - inaczej zwany okresem wpływów rzymskich, a ściślej kultury prowincjonalno-rzymskiej, przypadający na czasy rozwoju Imperium Rzymskiego aż do jego schyłku (od początków n.e. do około roku 375 n.e.), '

d)    wędrówek ludów - zapoczątkowany najazdem Hunów (375 r. n.e.), obejmujący według różnych autorów czasy do końca VI wieku n.e. lub VII w. n.e.,

e)    wczesnośredniowieczny - począwszy od VII wieku n.e. aż do połowy wieku XIII.

Zarys periodyzacji najdawniejszych dziejów ziem polskich przedstawia poniższa tabela: