31521 P6170044 (Custom)

60 PROCESY GRUPOWE

grupy niż dzięki większej wzajemnej sympatii. Po trzecie, co jest najbardziej I kłopotliwe dla hipotezy zdroworozsądkowej, wydaje się, że zakładany przez nią I kierunek wpływu przyczynowego (spójność —> poziom wykonania) może być I w rzeczywistości odwrotny. Wskazują na to wyniki badań podłużnych Bakemana I i Hełmreicha (1975) w zespołach nurków morskich. Zespoły te spędzały pod wo- 1 dą długi czas (182 dni) i ich zachowanie było starannie monitorowane przez wy- I ćwiczonych obserwatorów. Z tych obserwacji uzyskano wskaźniki spójności (wy- I wiedzione z rozmów między członkami zespołu) i wykonania (proporcja czasu, I który był im potrzebny do wykonania zadań) dla różnych faz „stanu zanurzenia”. I Ogólnie biorąc, te dwa wskaźniki były skorelowane. Jednak z analizy „korelacji skrzyżowanych”⁵ wynikało przekonująco, że poziom wykonania determinuje spójność w większym stopniu niż na odwrót: wyższy poziom wykonania we wczesnej fazie zanurzenia byl skorelowany z późniejszą spójnością, natomiast wyjściowa spójność nie była w sposób istotny związana z późniejszym poziomem wykonania. Ten wzorzec (silniejszy związek wykonanie - spójność niż spójność — wykonanie) 1 został potwierdzony przez Mullena i Coppera (1994).

Być może najsilniejszych argumentów przeciwko tezie o prostym związku mię- I dzy spójnością a wykonaniem dostarczyły najwcześniejsze eksperymenty na ten temat (Berkowitz, 1954; Schachter i in., 1951). Ich autorzy dowodzili, że główną I konsekwencją spójności jest zwiększanie wierności normom dominującym w grupie, a nie podwyższenie poziomu wykonania. Jeżeli te normy faworyzują większą ! produktywność, to spójność powinna rzeczywiście sprzyjać wyższemu poziomowi I wykonania. Jednak jeżeli normy hamują produktywność, to zwiększenie spójności powinno prowadzić do obniżenia poziomu wykonania. Schachter i współpracownicy (1951) uzyskali dane potwierdzające tę drugą zależność, lecz paradoksal- I nie nie uzyskali ich dla pierwszej. Utworzyli oni grupy o wysokiej i niskiej spójności, informując badanych, że wcześniejszy test wskazał, że będą (lub nie będą) potrafili się ze sobą porozumieć. Grupom zlecono wykonanie pewnego zadania. Każdy z członków grupy otrzymał odrębne zadanie, które wykonywał odseparowany od innych członków grupy, w osobnym boksie. W ten sposób można było kontrolować komunikację między członkami grupy (tyko pisemną). Przechwytując listy pisane przez badanych i zastępując je innymi przekazami, Schachter i współpracownicy byli w stanie narzucać „wysokie” i „niskie” normy wykonania w różnych warunkach eksperymentalnych (na przykład w warunkach wysokiej normy komunikat mógł brzmieć: „Czas ucieka, musimy zasuwać”, a w warunkach

| Analiza „korelacji skrzyżowanych” to technika, która pozwala na wyciągnięcie pewnych wniosków przyczynowych nawet z korelacyjnych schematów badawczych. Zasadniczo polega ona na porównaniu korelacji między dwiema zmiennymi (A, B) w dwóch punktach czasowych (1, 2). Jeżeli A powoduje B, to korelacja między A w czasie t, a B w tj (A,B₂) powinna być silniejsza niż korelacja między B w t, a A w t| (A₂B,) (Campbell i Stanley, 1963; Kenny, 1975).

niskiej normy typowy przekaz brzmiał: „Nie napinaj się, jestem zmęczony”). Schachter i współpracownicy stwierdzili, że wykonanie w warunkach niskiej normy było znacznie obniżone w grupach bardziej spójnych, ale nie w grupach mniej spójnych. Nie wystąpił natomiast odpowiadający temu efekt w warunkach wysokiej normy. Jednak w następnych badaniach z użyciem podobnej procedury, lecz przy nieco silniejszej manipulacji spójnością stwierdzono, zgodnie z przewidywaniami, znaczący spadek lub wzrost wykonania w warunkach odpowiednio niskiej i wysokiej normy (Berkowitz, 1954; zob. rycina 2.4).

Jeżeli spójność ma jakikolwiek wpływ sprzyjający poziomowi wykonania, to wydaje się, że jest on zapośredniczony przez normy pobudzające produktywność. W istocie ten wniosek okazał się szczególnym przypadkiem bardziej ogólnej konsekwencji spójności grupowej: zwiększonej wierności normom ważnym w konkretnym kontekście. Pierwsi zaobserwowali to Festinger i współpracownicy (1950) w opisanych wcześniej badaniach wśród mieszkańców domów akademickich. W jednym z kompleksów mieszkaniowych stwierdzili znaczącą korelację negatywną między spójnością w danym budynku a odsetkiem mieszkających w nim „odstępców”: im bardziej spójna była grupa, tym mniej było w niej osób „z odchyleniami”, co świadczyło o większym posłuszeństwie wobec lokalnych norm. Jednakże nie zawsze stwierdzano związek między spójnością a wpływem normatywnym. 0’Reilly i Caldwell (1985) uzyskali bardzo słabą i nieregularną korelację

-2    Duża spójność grup    Mała spójność grup

Rycina 2.4. Poziom wykonania grupy zależy zarówno od spójności, jak I od norm grupowych Źródło: Berkowitz, 1954, tabele 2.