31688 skrypt 14

- 15 -

Skrypt

Ad 3

Autor kończy utwór zwrotem modlitewnym do Boga w imieniu całej Ziemi Ruskiej. Ta właśnie modlitwa była najczęściej odmawiana przez przyszłe pokolenia w cerkwiach, w czasie klęsk, wojen.

W utworze wyraźny jest patriotyczny wydźwięk kazania oraz umiejętne łączenie ideologii religijno-chrześcijańskiej z problematyką historyczno-polityczna, głębokie treści teologiczne z aktualnymi potrzebami życia współczesnego. To wszystko świadczy o oryginalności i wybitności dzieła Hariona.

Dorota Przybył

7. Specyfika kazań Kyryły Turowskiego

Kyryło Turowski urodził się w roku 1140; zmarł zaś w wieku czterdziestu dwóch lat. W młodości wstąpił do klasztoru, gdzie poddawał się surowej ascezie; był słupnikiem (nie wiadomo jednak, do którego doszedł kręgu). Wśród swoich braci w monastyrze wyróżniał się znajomością łaciny i greki, rozczytywał się w literaturze bizantyjskiej, co zaowocowało w jego twórczości.

Turowski uważany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawili sztuki homilatywTicj XII wieku. W jego pismach można zauważyć wyraźne wpływy filozofii Ojców Kościoła (wielkie piętno odcisnęły na nim utwory Grzegorza z Nazjanzu). Kyryło Turowski uważany jest też za jednego z „najpłodniejszych” autorów' epoki Rusi Kijowskiej (zostawił po sobie osiem poetyckich słów-homilii, dw'a pouczenia dydaktyczno-moralizatorskie. dwanaście modlitw oraz kanon pokutny). Utwory Cyryla Turowskiego tworzą now'ą jakość w sztuce.

Gatunki, których Turowski używał do szerzenia wiary, przenikają się nawzajem. Kazanie zawiera elementy dziękczynne czy błagalne (typowe dla modlitwy), lament i modlitwa zawierają elementy moralizatorskie (charakterystyczne dla kazania). Ponadto utwory Cyryla Turowskiego zawierają elementy wspólne, dotyczące zarówno stylu retorycznego jak i tematyki.

„Płacz Bogarodzicy” nawiązuje do średniowiecznej tradycji matki płaczącej i boleściwej (stabat mater dolorosa). Formą utworu jest monolog Najświętszej Marii Panny, stojącej pod krzyżem, na którym został rozpięty Chrystus. Scena ta, była niezwykle popularna w średniowieczu (zwłaszcza w okresie dominacji gotyku) i tekstach apokryficznych.

Utwór zaczyna się od bezpośredniego zwrotu Maryi do jej syna. Mówi ona, że wszystkie stworzenie na ziemi współczuje jej z powodu straty jedynego dziecka, na dodatek zabitego niesprawiedliwie. Dalej następuje szereg pytań retorycznych, w których Bogarodzica pyta się co ma opłakiwać: czy szyderstwa czy zadane rany? Pytanie retoryczne służą podkreśleniu krzywd jakich doznała matka i jej syn.

Na uw^ragę zasługują wszelkie chwyty retoryczne, środki poetyckie a także obrazowanie, które pojawia się w utworze Cyryla Turowskiego. Pierwszoplanową rolę w utworze odgrywają wszelkie chwyty retoryczne zastosowane przez mnicha.

Po pierwsze uwaga odbiorcy podtrzymywana jest poprzez liczne zwroty do czytelnika.

Kolejnym chwytem retorycznym jest nagromadzenie pytań retorycznych w monologu Matki Boskiej. Zadaje ona pytanie o sens cierpienia i męki Chrystusa, o sens własnego cierpienia, o sprawiedliwość i o boży plan Chrystusowego poświęcenia. Nadają tekstowi