39417 skanuj0006

80 George C. Homans

Rzecz w tym, że wielkość nagrody jest zmienną nazywaną, przez , has wartością itagrody i musimy sformułować twierdzenie opisujące jej wpływ na inne zmienne behawioralne. Jeżeli dla głodnego ryby stanowią jedyny możliwy do zdobycia rodzaj pożywienia, stają się dla.niego bardzo wartościowe i prawdopodobnie będzie on wkładał więcej wysiłku w łowienie będąc głodnym niż po zjedzeniu swojej porcji. Sformułujmy przeto kolejne twierdzenie:

TWIERDZENIE 3. Im bardziej działanie jest dla jednostki wartościowe, tym bardziej jest prawdopodobne, ze będzie ona przejawiała to działanie.

Twierdzenie to nazywamy twierdzeniem o wartości. Musimy uznać, że’ wartość, o której mowa, jest jednostkową wartością nagrody, bez względu na to, jak jest ona zdefiniowana, ponieważ (jak. zobaczymy) wartość nagradzająca może ulec zmianie.-.,    j

Twierdzenie’o sukcesie i twierdzenie o. Wartości mogą być rozpatrywane łącznie. Niektórzy badacze społeczni wypowiadają się tak, jak gdyby jedyną rzeczą warunkującą podjęcie jakiegoś działania przez człowieka była jego motywacja: potrzeba wygody,jego'popęd do otrzymania nagrody — czvli to, co nazywamy wartością. Jednakże człowiek może odczuwać, bardzo silną potrzebę otrzymania nagrody^a mimo to nie podejmuje działania w celu jej Otrzymania^ jeśli w przeszłych doświadczeniach nie udało "mu się jej-: otrzymać. Wartość jako jędyny. czynnik determinuje 'prawdopodobieństwo przejawiania jakiegoś działania;.'prze-zrjednostkę, jedynie wtedy, gdyV osiągnięcie sukcesu nie przedstawia żadnego problemu: '

Twierdzenie o wartości, pomimo iż wydaje "się bardzo proste, napotyka wiele trudności. Chociaż ciężko jest myśleć o negatywnej częstotliwości przejawiania jakiegoś działaniź£; ló;. .łatwo -pomyśleć o . ..posiadających-.-wartości negatywne nagrodach,"które nazywamy karami. Nasz hipotetyczny wędkarz karany jest wtedy, gdy po to, by dostać się nad staw', musi przedzierać "się przez jeżyny, gdy żyłka zaplątuje mu się w drzewie lub Jdy ześlizguje się z kamienia i wpada do wody, Twierdzenie o wartości ma następujące znaczenie: im bardziej karzący jest rezultat jakiegoś działania, tym bardziej jest prawdopodobne, że jednostka nie będzie go przejawiała.

A co znacznie ważniejsze: jakiekolwiek.'działanie pozwalające jednostce na ucieczkę i. uniknięcie .kary staje się działaniem nagradzającym,-a nagroda jest tym bardziej wartościowa, im bardziej przykra jest kara, której się uniknęło. Zwróćmy uwagę, że użyłem .sformułowania jakiekolwiek działanie. Ma to' decydujące znaczenie dla. stosowania kary w zachowaniach kontrolowanych. Zazwyczaj efektem pozytywnej nagrody jest zwiększenie prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zachowania, natomiast efektem kary jest zwiększenie prawdopodobieństwa wystąpienia każdego działania, które pozwala jednostce na uniknięcie kary. Istnieje ogromna różnorodność działań tegó. typu. Jeżeli jakiemuś człowiekowi proponujemy wykonanie określonego działania, karząc .go w wypadku, gdy działania tego nie wykona, musimy zwrócić uwagę, by nie mógł on wykonać żadnego innego działania, które pozwoliłoby mu uniknąć kary. Zamykanie innych dróg ucieczki może być bardzo kosztowne.

Wartości są zawsze relatywne. Nie możemy mówić o wielkości nagrody, jeżeli nie odnosimy jej do jakiejś nagrody alternatywnej, ‘która może być* uzyskana w wyniku jakiegoś alternatywnego działania. Oznacza to, że człowiek/porównuje działania i ich nagrody i — świadomie czy nieświadomie- — dokonuje między nimi wyboru. Nasz wędkarz może bądź iść na ryby, bądź zostać w obozie i grać w brydża; może łowić raczej w tym stąwie niż w innym. Mówiąc o alternatywnej nagrodzie, manty na myśli coś, czego jednostka musi zaniechać lub czego musi się zrzec, jeżeli zdecyduje się wykonywać inne działanie. Największą tragedią człowieka jest to, że naprawdę nie może robić dwóch rzeczy równocześnie. W kategoriach wartości relatywnych twierdzenie o wartości oznacza, że prawdopodobieństwo przejawiania przez jednostkę jakiegoś działania ..zależy od,,stpsunku między nagrodą uzyskiwaną w wyniku przejawianego działania a nagrodą, jaka może być uzyskana w wyniku działania' alternatywnego, zaniechanego ze względu na fakt podjęcia pierwszego z nich_; _Nagrodę,_ której Irzeba się zrzec, nazywamy kosztem działania, natomiast prawdopodobieństwo wykonania, tego działania zależy od jej wartości'netto (nagroda minus koszt). Musimy jednak zachować ostrożność, interpretując to twierdzenie. Nie oznacza ono bynajmniej, że jeżeli wartość uzyskana z odjęcia kosztów od nagrody zbliża się do zera. to prawdopodobieństwo podjęcia działania przez jednostkę również zbliża się do zera. Twierdzenie, to oznacza tylko tyle, że prawdopodobieństwo podjęcia tego działania ma tendencję do zrównania się z prawdopodobieństwem podjęcia przez nią działania, alternatywneco.

-Istnieje wiele działań, w .wyniku których jednostka nie może uzyskać nagrody bez równoczesnego narażenia się na karę. Wędkarz może nie być w stanie łowić w określonym stawie bez wcześniejszego przedzi „-rania