39499 IMGh84 (3)

60 Rozdział 2

Założenia najwybitniejszych przedstawicieli konstruktywizmu, takich jak J. Bruner, J. Piaget, L. Wygotski i S. Papert (przy czym J. Piageta i L. Wygotskiego można także uznać za przedstawicieli kognitywizmu - por. rys. 5.) zostały przedstawione w kolejnych podrozdziałach od 2.2.1. do 2.2.5¹⁷. Jednak na wstępie należy przedstawić założenia prekursora konstruktywistów Johna Deweya, amerykańskiego filozofa, pedagoga i socjologa. J. Dewey był czołowym przedstawicielem progresywizmu w pedagogice. Wychodząc z założeń filozofii pragmatystycznej, której nadał postać instrumentalizmu, stworzył system pedagogiczny oparty na założeniu, że treść i metody pracy szkolnej należy przystosować do natury dziecka, a jednocześnie tę naturę dziecka wprowadzać przez odpowiednie treści do różnych dziedzin życia społecznego. Ponieważ przyjmował za E. Haecklem, że rozwój indywidualny człowieka przypomina rozwój ludzkości, do treści kształcenia włączał te formy działań praktyczno-wytwórczych, którym ludzkość zawdzięcza swój rozwój. Zasada uczenia się przez działanie (ang. leaming by doing) legła u podstaw systemu J. Deweya, stąd też uczniowie w jego szkole mieli dni wypełnione różnymi formami rzemieślniczych działań wytwórczych. Użyteczność działania J. Dewey uważał za sprawdzian wartości ludzkiego poznania.

Nauczanie nie jest tożsame z uczeniem się, choć obie czynności pozostają ze sobą w ścisłym, lecz ograniczonym związku.

W szerokim ujęciu uczenie się jest procesem nabywania przez jednostkę względnie trwałych zmian w zachowaniu (lub możliwości — potencjału — zachowania) na podstawie jej indywidualnego doświadczenia¹⁸. Nasza zdolność do uczenia się zależy zarówno od naszego materiału genetycznego, jak i od charakteru środowiska, w którym funkcjonujemy.

W znaczeniu wąskim uczenie się bywa ograniczane do świadomego i zamierzonego zdobywania wiadomości i umiejętności. W języku potocznym przez uczenie się rozumiemy często czynność podejmowaną w celu przyswojenia sobie czegoś, niezależnie od tego, czy doprowadza ona do względnie trwałych zmian w zachowaniu się jednostki. W domyśle zakłada się, że uczenie jest korzystną zmianą dla uczącego się, jakkolwiek ludzie uczą się rzeczy niekorzystnych dla siebie, np. nerwicy, zachowań agresywnych czy nałogów.

¹⁷ K. Kruszewski, Zmiana i wiadomość. Perspektywa dydaktyki ogólnej, Warszawa 1987, s. 164-181.

Z. Włodarski, Uczenie się, w: W. Szewczuk (red.), Encyklopedia psychologii. Warszawa 1998, s. 920.

Pedgogika krytyczna

Kształcenie bezpośrednie (Skinner)

Uczenie się przez odkrywanie [Brunerj

Rozproszone uczenie się ■

Uczenie się przez doświadczenia

Grupowe uczenie się -

NiezaleZne studia -

Uczenie się przez dyskusję -

Otwarte uczenie -

Samokształcenie -

Uczenie skoncentrowane na uczącym się

Metody

nanizania -

Rodzaje

podawania

i pobierania informacji

Rodzaje

nauczania - uczenia się

-    Asynchroniczne uczenie się

Nauczanie wspomagane komputerem

- Kształcenie na odległość

Kształcenie nauczycieli/mistrzów . Otwarte uczenie się - poszerzające

-    Nauczanie programowane • Uczenie się wieloźródłowe

-    Samokształcenie

l Media wspierające \_nnwnrżesnB_

nauczanie / uczenie

Media monologowe -jednokierunkowe Media dialogowe -dwukierunkowe

_ Meta media-służące do

tworzenia innych mediów

Rys. 3 Metody nauczania—uczenia się oraz rodzaje podawania i pobierania informacji w procesie nauczania-uczenia się, często wspomagane mediami dydaktycznymi (opracowano na podstawie struktur mapowych ze strony http://www.ca-rolynjlcarroll. net/.).

Badania nad uczeniem się zostały początkowo zdominowane przez behawioiy-styczny sposób podejścia, przedstawiony w pracach Johna B. Watsona, Iwana Pawłowa, a w nowszych czasach przez B. F. Skinera. Behawioryzm stanowi filozoficzną podstawę analizy zachowania, dziedziny psychologii, która skupia się na wykrywaniu środowiskowych wyznaczników uczenia się i zachowania. Analitycy zachowania w swych analizach wychodzą z dwóch ogólnych założeń:

1.    Uczenie się można wyjaśnić w kategoriach procesów, które występują w warunkowaniu klasycznym (opisującym związki między zdarzeniami bodźcowymi w ich środowisku) i sprawczym (sprawcze zachowania wytwarzane przez organizm oddziałują na środowisko i zmieniają je).

2.    Zachowanie wszystkich organizmów można opisać za pomocą tych samych ogólnych praw uczenia się