43520 Obraz4 (49)

Woski naturalne

Woski syntetyczne

C_agHg_vCOOH kwas meliaynowy C₃₁M._sCOOH kwas lakcarynowy

kwasowej glicerydów. Stosowane i« jako środki pomocnicze •» priwyil* włókienniczy* i skórzany*.

Walny* składniki** elsjn wielorybiego jest tzw. o i b r o t zali- | etany do grupy wosków zwierzęcych (p. 2.1.8).    • I

I I

2.1*8. woski

W potoczny* znaczeniu nazw* woski określa aię substancja o podobnych ; właściwościach fizycznych i podobny* zastosowaniu, choć różnią się one j budów* chemiczną. w nor*alnych warunkach woski s* substancjacai stałymi, I mięknącymi po lekki* ogrzaniu. Topi* się w temp. 40-90°C (baz rozkładu) tworząc ciecz o małej lspkoSci. Są nierozpuszczalne w wodzie, dobrze rozpuszczaje sif w większości rozpuszczalników organicznych, jak równie! rozpuszczaj* sif wzajemnie w sobie tworząc jednorodne stopy. Woski zmy-dlaj* si* znacznie trudniej niż tłuszcze i a* od nich znacznie trwalsze i pod względem chemicznym, dzięki czemu nie ulegaj* jełczeniu. Woaki wyko- ( rzystuje się do wyrobu past do obuwia i podłóg, świec, kremów kosmetycz- j nych i szminek, emulsji woskowych odświeżających i polerujących powierz- J chnię przedmiotów użytkowych, kalki Maszynowej, impregnowania papieru, { wyrobu for* modelarskich, a w przaaySle spożywczy* *.in. do powlekania : sarów i owoców. Według pochodzenia wyróżnia si* następująca grupy i woskówt    .    * i. ««---*¹ f

Woski

| woski zwisrzęcs		| Moski roślinne |
wosk pszczeli wosk chiński lanolina olbrot		wosk karnaub# wosk kandalills wosk japoński

Woski mineraIna

wosk montanowy wosk torfowy woak ziemny (ozokeryt) wosk sapropeiowy

W woskach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w największej iloScl ¹ występują estry wyższych kwasów tłuszczowych C,*-C„ (tzw. woskowych) 'i ! wyższych monowodorotlenowych alkoholi tłuszczowych i woskowych. Innymi i ważnymi domieszkami są wyższe kwasy i alkohol# oraz wyższe węglowodory, i Poniżej przedstswlono wzory i nazwy wybranych kwasów i alkoholi, z j których utworzone s« cząsteczki eatrów wchodzących w skład woskówi

C,fHB1COOM	kwas	cerotynowy	CjzHjgOH	alkohol	laurylowy
C„MtsCOOH	kwas	karboesrynowy	CzaHj.OH	alkohol	mirystylowy
CzrHssCOOH 106	kwas	montanowy	c4.h„om	alkohol	cetylowy

Ca#H_MOH alkohol coryiowy C_3o^,ł#i^0H    mlryoylowy

Moski zwierzęco

Mosk pszczeli (temp. topn. 65°C) Jeat najwainiejazy* woskiem zwierzęcym. Jest żółto zabarwioną substancją mięknącą jut w temp. ok. 35°C. Wytwarzany jest prze* pszczoły. Otrzymują się go z plastrów woskowych po odwirowaniu miodu, przemyciu 1 przetopieniu * wodą, co umożliwia oddziałania zanieczyszczali. Końcową operacją jest bielenie, np. ze pomocą wody utlenionej.

M skład wosku pszczelego wchodzą: estry kwasów woskowych (ok. 72%), głównie palmltynian mlrycyiówy, wolne kwasy woskowo (ok. 13%). głównie kwas carotynowy oraz węglowodory C_i9-C_lt (ok. 13%).

Mosk chiński (temp. topn. 80-83°C) jest wydzieliną owadów Coccus c*r-riferus Febr. hodowanych w Chinach na liściach i pędach jesionu chińskiego. Otrzymuje się go przez zoskrobywanle 1 wygotowywanie w wodzie gałązek pokrytych warstwą wosku. Jeat ziarnistą, kruchą i twardą, błyszczącą substancją o żółtej barwie. Głównym sklednikiea wosku chińskiego jeat cerotynian ceryIowy.

Lanolina (teap. topn. 36-40°C) ma poataó przejrzystej. lekko żółtawej masy o konsystencji aaici. Otrzymuje się ją przez oczyszczenie surowej wełny owczej z tluezczopotu ueuwanego z niej (przez pranie w roztworach mydła łub ekstrakcję rozpuszczalniknai) przed przeróbką na materiały tekstylno. Lanolina stanowi mieszaninę eatrów (ok. 73%) z domieszką wyższych kwasów i alkoholi. Jest nierozpuszczalna w wodzie, lecz chłonie do 200% wag. wody tworząc jednorodną emulsję “woda w oleju’ (W/0). Lanolina dzięki łatwości wytwarzania emulsji i łatwości wsiąkania w skórę używana bywa do wyrobu maści leczniczych i kremów kosmetycznych.

Olbrot (temp. topn. 44-SO°C) ma postać białaj, przeświecającej masy. Wyodrębniany jest z oleju wielorybiego przez wymrażanie. Głównym składnikiem jeat palmltynian cetylu (do 93%). Stosowany jeat do celów kosmetycznych i farmaceutycznych.

Moski rgAUnne

Moak ksrnauba (tomp. topn. B0-85°C) ma postać zielonkawej, twardej masy. Jest najważniejszym woskiem roślinnym, występuj* na liściach palmy Copernicla ccrifera rosnącej w dolinie Amazonki. Wyodrębniani* wosku odbywa się przez suezenie liści, nacięcie ich w specjalny sposób i strzepywania z nich wosku w postaci proszku. Resztki wosku pozostałe na liściach wydziela alę przAz gotowanie z wodą. Stopiony ‘i wylany aa gładką powierzchnię zastyga tworząc lustrzaną taflę. Woak kacnaubn jest typowy* naturalnym woakiem o budowie estrowej, w skład którego wchodzi

107