44298 m09

2. Przegląd podstawowych metod badawczych 54

rymentów powoduje, że można je uważać również za eksperymenty ekonomiczne. Przedmiotem badań społecznych w ramach socjologii, czyli nauki o społeczeństwie, jest analiza przeobrażeń i zjawisk dotyczących struktury i rozwoju społeczeństwa. Zakres tematyczny badań naukowych współczesnej socjologii jest bardzo szeroki. Zajmuje się ona badaniem struktur społecznych, stosunków politycznych, pracy, przemysłu, wsi i miasta, kultury, wychowania, wiedzy, reli-gii, medycyny, rodziny itp.

Do gromadzenia materiałów badawczych może być stosowana metoda ankietowa lub bardziej dokładna metoda ankiety - wywiadu, polegająca na zadawaniu przez ankietera pytań umieszczonych na formularzu i notowaniu na bieżąco odpowiedzi udzielanych przez respondentów. Metoda ankietowa jest jednym z podstawowych sposobów zbierania danych w naukach społecznych.

Badania za pomocą metody ankietowej polegają na zbieraniu danych na podstawie informacji udzielanych przez osoby uznane za dobrze zorientowane w zagadnieniach stanowiących przedmiot ankiety. Istotą metody ankietowej jest uzyskanie odpowiedzi na pytania ułożone według pewnego, logicznie uzasadnionego porządku.

Można wyróżnić następujące rodzaje metody ankietowej: jawną i anonimową, statystyczną i monograficzną, a także osobiste ankietowanie w sposób bezpośredni, za pomocą specjalnie przeszkolonych i poinstruowanych osób trzecich. Możliwość nawiązania kontaktów osobistych z respondentem jest w tym wypadku najważniejsza. Ankietyzacja korespondencyjna za pośrednictwem poczty pozwala przeprowadzić ankietę wówczas, gdy nie ma możliwości bezpośredniego kontaktu z respondentami. Słabą stroną korespondencyjnej metody ankietyzacji jest całkowite uzależnienie badania od dobrej woli i kompetencji osób udzielających odpowiedzi.

Ankietyzacja osobista ma charakter jawny, może więc budzić obawę co do szczerości odpowiedzi. Ankieta anonimowa nie może wprawdzie budzić wątpliwości, jeśli chodzi o szczerość, może mieć jednak tylko charakter korespondencyjny, co w znacznym stopniu obniża jej wartość.

Przykładem metody statystycznej ankietyzacji są spisy rolne lub badania budżetów rodzinnych prowadzone przez GUS. Charakteryzuje je masowość badań. Ankiety monograficzne dotyczą wielu obiektów badawczych, ale problematyka badań jest w nich na ogół dość rozległa. Należy zauważyć, że tekst i układ ankiety różnią się w zależności od tematyki badań i od sposobu ankietowania (ustnego, osobistego czy korespondencyjnego).

Podczas ustalania tekstu ankiety należy pamiętać o tym, by pytania:

-    były formułowane w sposób zrozumiały i jasny, nie budzący wątpliwości u respondentów;

-    były ułożone według pewnego merytorycznego i logicznego porządku.

W realizacji badań ankietowych wyróżniamy 3 etapy:

-    czynności wstępne i przygotowawcze (ułożenie tekstu ankiety i wybór osób oraz obiektu badań),