45396 IMGC24 (2)

12 Cele edukacji

W nauczaniu początkowym dość często dochodzi do przeceniania czynności metodycznych, które często są bardzo urozmaicone i wyszukane, ale ich wyniki są też dalekie od oczekiwanych; są nie tylko nie osiągnięte, ale i nie rozpoznane. Tu chodzi o to — jak podkreśla B. Niemierko — żeby „cel kształcenia był określony jako zamierzony wynik uczenia się, a metody i organizacja pracy nauczyciela były podporządkowane tak rozumianym, sprecyzowanym celom. Nie mówi się więc o osiągnięciu celu, gdy uczniowie nie uzyskali przewidzianych wyników, lub gdy nie wiemy, czy je uzyskali"².

Nauczanie jest procesem wspomagania zmian w uczniach; zamierzona zmiana może sięgać bardzo daleko, jak choćby wytworzenie całkowicie nowej normy pojęciowej dla rozpatrywanej problematyki lub też wyrobienie gustu literackiego.

W teorii, a zwłaszcza w praktyce edukacji wczesnoszkolnej ciągle jeszcze formułuje się jej cele w trzech grupach. Wyróżnia się cele: poznawcze, kształcące i wychowawcze³. Podział ten w praktyce jest mało użyteczny. Przez swą rozłączność sugeruje nauczycielowi różne drogi prowadzące do osiągnięcia trzech pozornie niezależnych celów. Stanowi to utrudnienie w planowaniu pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Dziś w teorii obserwuje się reorientację w ujmowaniu celów edukacji⁴. Odchodzi się od ich układu w postaci: wiadomości — umiejętności — nawyki — rozwój osobowości — kształtowanie postaw, świata wartości, światopoglądu — przygotowanie do samorozwoju. Nowe ich ujęcie zawiera kolejność następującą: rozwój osobowości, kształtowanie postaw i świata wartości, światopoglądu, przygotowanie do samorozwoju, wyposażenie w sprawności i wiadomości. Oznacza to przeniesienie akcentów z przedmiotowej na podmiotową stronę osobowości. Na pierwszym miejscu pojawiają się cele skierowane na rozwijanie możliwości uczniów, kształtowanie u nich określonych

$ Niemierko B., Cele kształcenia (w:) Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela. Red. K. Kruszewski. Warszawa 1991, s. 10

³    Denek K., Wartości i cek edukacji szkolnej. Poznań—Toruń 1994, s. 86-89.

⁴    Óp. dt.