41511 ScannedImage 35

ME DYNA I MEKK. A

Spokojne życie Medyny, która stała się czcigodnym miastem ze -względu na swój pierwszy kontakt z islamem, przyciągało tam uczonych pragnących poświęcić się studiowaniu pamiątek świętej przeszłości islamu oraz zbieraniu prawnych i rytualnych przepisów. Miasto, w którym znajdował się grób Proroka, stało się w ten sposób pierwszym ośrodkiem tradycji muzułmańskiej, która dzięki takim ludziom, jak Anas ibn Malik (zm. pomiędzy 709 a 711) i 'Abdullah ibn 'Umar ibn al-Hattab ³³ (zm. 693), rozwinęła się w naukę wysokiej klasy.

Szkoła mekkańska zawdzięcza swą reputację 'Abdullahowi ibn al-'Abbasowi, przezwanemu Abu al-'Abbasem (zm. około 688), który był kuzynem i przodkiem abbasydzkich kalifów. Człowiek ten był tak powszechnie podziwiany za swą znajomość świeckiej i świętej tradycji oraz prawa, jak też za biegłość w objaśnianiu Koranu, że zdobył sobie godzien zazdrości tytuł: hibr al-umma (mędrzec społeczeństwa). Krytyka nowożytna zdemaskowała go jednak jako fabrykanta kilku hadisów.

Za panowania Omajjadów te dwa miasta al-Higazu zmieniły zupełnie swój wygląd. Do Medyny, opuszczonej stolicy Arabii, przybywało teraz wielu takich, którzy pragnęli trzymać się z dala od niepokojów działalności politycznej lub pragnęli w spokoju korzystać z wielkich fortun, które zdobyli w okresie podbojów. Idąc śladem al-Hasana i al-IIusajna, podążała tam wielka liczba dorobkiewiczów. W mieście wyrosły pałace, a poza miastem wille, pełne sług i niewolników, którzy troszczyli się o zapewnienie swoim panom wszelkiego rodzaju wygód³³. Mekka dzieliła się ze swym siostrzanym miastem atrakcyjnością dla miłośników uciech. Z biegiem czasu, kiedy życie w tych dwóch miastach polepszało się stopniowo, zbytek stal się tu bardziej powszechny³⁴ • Pielgrzymi z całego świata muzułmańskiego przynosili każdego roku olbrzymie sumy pieniędzy. Co za kontrast z prymitywnymi czasami, kiedy to przybył z al-Bahrajnu administrator kalifa 'Umara oświadczając, że przynosi daninę w wysokości 500 000 dirhemów. Kalif nie uwierzył w możliwość istnienia takiej sumy, a gdy upewniono go dwa razy, że to jest „pięć razy po sto tysięcy", wezwał lud i ogłosił: „O ludzie, otrzymaliśmy właśnie olbrzymią sumę. Jeśli życzycie sobie, to damy każdemu jego część odmierzając miarką, jeśli nie, to przez rozliczenie" ^M.

Wraz z tym wzrastającym przypływem bogactw oba Święte Miasta stawały się coraz mniej święte. Przekształciły się w centrum światowych uciech i wesołości oraz stały się ojczyzną świeckiej arabskiej muzyki i pieśni. W Mekce założono coś w rodzaju klubu, któremu patronowali stali bywalcy. Jak wiadomo, znajdowały się tam specjalne urządzenia do wieszania zewnętrznej

“ Najstarszy syn drugiego kalifa. Jako tradycjonalista uważany jest za bardziej rzetelnego niż Ibn Malik, którego zbiór przechował się w Musnad Ahmada ibn Hanbala.

“ Al-Mas'udi, t. IV, a. 254 n.

⁶⁴ Al-A.gdni, t. XXI, s. 197. ^a‘ Ibn Sa'd, t. III, cz. I, s. 216.

odzieży na kołkach (widoczna innowacja dla al-Higazu), zanim goście zaczęli się rozkoszować grą w szachy, tryktraka, w kości lub czytaniem⁵⁶. Do Medyny napływały tłumnie perskie i bizantyjskie niewolnice śpiewaczki (qijan). Poezja miłosna dotrzymywała kroku innym nowym wydarzeniom. W Medynie rozwijały się pomyślnie domy publiczne (bujut al-qijan), a patronował im sam poeta

0    narodowej sławie, al-Farazdaq⁵⁷. W czasie gdy niewolnice śpiewały i grały miłe melodie ku zadowoleniu ich bogatych protektorów i gości, ci ostatnir ubrani w barwne togi, wyciągnięci na kwadratowych materacach lub poduszkach, wdychali zapach palących się wonnych korzeni i popijali ze złotych czar czerwone syryjskie wina.

Medyna chlubiła się za panowania pierwszych Marwanidów dumną i piękną sajjidą⁵⁸ Sukajną (zm. 735), córką zamęczonego al-Husajna i wnuczką 'Alego, jedną z najsłynniejszych kobiet tego czasu. Wysokie stanowisko społeczne i wiedza Sukajny, w połączenia z zamiłowaniem do pieśni i poezji, jej urok, dobry gust

1    szybka orientacja uczyniły z niej wyrocznię mody, piękna i literatury w tych świętych miastach. Sakajaa była znana ze swych żartów i dowcipnych figli⁵⁹. Jej ostry dowcip zdobył sobie uznanie nawet w wyższych sferach. A oto parę przykładów tego dowcipu. Sukajna skłoniła pewnego starego szejka perskiego, aby usiadł na koszyku z jajami i gdakał jak kwoka, ku uciesze nadchodzących gości. Innym razem posłała zawiadomienie do szefa policji, że jakiś Syryjczyk włamał się do jej apartamentu. Gdy sam szef i jego pomocnik przybyli w pośpiechu, zastali jej służącą trzymającą pchłę⁶⁰. Widocznie już wówczas, podobnie jak i obecnie, Syria znana była ze swych pcheł. W jej rezydencji, stanowiącej swego rodzaju salon, odbywały się wspaniałe zebrania poetów i prawników, przy czym nigdy nie omieszkała ożywić tych posiedzeń ciętymi powiedzonkami.

Szczególny powód do dumy znajdowała w swych przodkach, w córce, którą lubiła przyozdabiać klejnotami, oraz w swych włosach, które czesała w sobie tylko właściwy sposób. Ta fryzura a la Sukajna (turra Sukajnija) ⁸¹ stała się popularna wśród mężczyzn i została w późniejszym czasie surowo zakazan^a przez purytańskiego kalifa 'Umara II⁸², którego jeden z braci ożenił się z Sukajną, lecz związek ten był non consumatum. Jeśli chodzi o kolejnych jej mężów, których oczarowały wdzięki tej pani na dłuższy lub krótszy czas, to z trudem można by ich było policzyć na palcach obu rąk⁶³. Sukajna prowadziła się nader swobodnie.

Sukajna miała rywalkę w at-Ta’ifie, słynnym uzdrowisku letniskowym

“ Al-Agani, t. IV, s. 62, por. niżej, s. 280.

" Tamże, t. XXI, s. 197.

⁶⁸ „Pani“, tytuł początkowo zarezerwowany dla potomków 'Alego i Fatimy.

⁵⁸ Al-Agani, t. XIV, s. 164 n.; t. XVII, s. 97, 101 n.

⁸⁰ Al-Agani, t. XIV, s. 166; t. XVII, s. 94.

⁸¹    Ibn łjallikan, t. I, s. 377.

⁸⁸ Al-A</ani, t. XIV, s. 165.

⁸⁸ Por. ich listę u Ibn Sa*da, t. VIII, a. 349; Ibn Qutajbi, Ma'drif, s. 101. 109 n., 113, 122, 289 n.; Ibn Hallikan, t. I, s. 377; al-Agani, t. XIV, s 168-172.

201