49791 P1180345

126 Zenon Woźniak

europejskim systemem chronologicznym, a tym samym także przesłanek dla datowania absolutnego.

Z powodu tych obiektywnych uwarunkowań hipotezy na temat chronologii młodszej fazy kultury pomorskiej, oparte na wynikach analizy porównawczej, trudno poprzeć wystarczająco licznymi dowodami, a poza tym precyzja datowania musi znacznie odbiegać od wymogów stawianych schematom chronologicznym innych współczesnych kultur. Nie wykluczając możliwości osiągnięcia istotnego postępu w studiach nad chronologią kultury pomorskiej i grobów kloszowych na drodze drobiazgowych analiz typologicznych materiału ceramicznego z całości obszaru jej występowania, niezbędne wydaje się jednak podjęcie próby noszerzenia bazy rozważań. Być może do programu opracowania materiałów naszej kultury należałoby dołączyć jako niezbędny element przeprowadzenie analiz radiowęglowych. Do czasu jednak uzyskania wystarczająco licznych oznaczeń tego rodzaju, musimy niestety poprzestać na ustaleniach możliwych do osiągnięcia za pomocą tradycyjnych metod.

Punktów zaczepienia dla powiązania systemu chronologicznego młodszej fazy kultury pomorskiej i grobów kloszowych z ogólnoeuropejskim systemem chronologii względnej dostarczają nam przede wszystkim importy południowe, głównie kultury lateńskiej, oraz formy od nich pochodne, a ponadto w pewnym stopniu importy i ślady oddziaływań kultury jastorfskiej. a wreszcie strefy zazębiania zasięgów naszej i innych debrze datowanych kultur. W niniejszym szkicu zamierzam zająć się zagadnieniem datowania zamku kultury pomorskiej oraz chronologii znanych z jej zespołów zabytków, głównie zapinek, typów staro-, wczesno-, i środkowolateńskich, a także schyłkowohalsztackich.

Ze względu na zasadnicze znaczenie, jakie posiada kwestia poprawnego ustalenia chronologii zaniku kultury pomorskiej i grobów kloszowych w pierwszej kolejności postaram się zestawić i przeanalizować dane na ten temat. Niestety istnieje znaczny hiatus pomiędzy najmłodszą licz-

Iłt: M. Gędzikieeicz-Woiałafc, Cmentarzysko tużycko-kloazoioe Warszawę — CiwMe, rumowisko .JBrylowszczyzna”, Materiały Starożytne, t. 7: 1961', *. ¹7-110; A- Kietlińska. R. M ifc ł aut w ik a - Balcer, Cmentarzpsko grabino kloszowgeh we wsi TrniWr, powiat Mińsk Mazowiecki, Materiały Starożytne. : 9: 1963. s. łlł 328; B. Zawadzka. Cmentarzysko grabino klosza-war¹ w Warszawę — Henrykowie. Materiały Starożytne, t- 10: IBM. s. 229—321; Bl Chommiowrka. Cainnuąitii kulMry pomorskiej na Mazowsza. Światowił. i_ 31: 1970. s_ 189—270; A. Niewęgłowski, stosunki kulturowe * na¹9air?r as iwr-ndia okrasa lateńskiego na Mazowsza, Wiadomości Archeolo-Cjesae, t. 37:    1972. s. 19—M

5 cm

łOcin

1

- v

Hyc. 1. ZajrirJci typów późyohctaMckich i sUrrolaUtMżeh z ara    a

Grcbonós; ó, e, f — Kietrz; d — Bielawska Wieś; e — Ufka, g — DtHna. a Stora Kaperaia: inqs — ł>, d, t; zekco— e,c,i.h