4

4



286 Małgorzata Marcy tykieta językowa

zabiegów interpretacyjnych, które mają na celu odczytanie aktu zgodne z intencją nadawcy. Dzięki tym zabiegom - uwzględniającym takie składniki aktu mówienia, jak cechy wewnętrzne i zewnętrzne mówiącego, jego stosunek do adresata, ich wzajemną hierarchię oraz dystans konwersacyjny, a także miejsce, świadków i sposób mówienia - adresat może zinterpretować np. wyrażenie Wiem, jak bardzo kochałaś ojca jako pośredni,, nieszablonowy akt kondolencji.

Współcześnie obserwuje się daleko posuniętą schematyzację formalną językowych zachowań grzecznościowych. Dochodzi do niej zarówno w oficjalnych, jak i nieoficjalnych sytuacjach mówienia. Z materiału empirycznego wynika, że w sytuacjach oficjalnych każdemu typowi aktu odpowiada kilka zaledwie schematów formalnych, wypełnianych dość jednolitym materiałem leksykalnym. Oto przykłady:

-    podziękowania: [Bardzo, serdecznie, pięknie itp.) dziękuję {państwu, panu doktorowi, koleżance itp.) [za przybycie, za życzliwe przyjęcie, za pożyczkę itp.); Składam [państwu itp.) [serdeczne itp.) podziękowanie [za przybycie itp.); Jestem {państwu itp.) [ogromnie itp.) wdzięczna [zaprzybycie itp.);

-    powitania: Witam [państwa, panią profesor, koleżankę dyrektor itp.) [serdecznie, gorąco, z prawdziwą przyjemnością itp.); Chciałabym [serdecznie itp.) powitać [państwa itp.);

-    pożegnania: Żegnamy {pana ministra, dostojnych gości itp.) [bardzo gorąco, z żalem itp.); Chcielibyśmy (jak najserdeczniej itp.) pożegnać [pana ministra itp.);

-    przeproszenia: (Bardzo, serdecznie, jak najmocniej itp.) przepraszam {panią, państwa, księdza itp.) (za spóźnienie, za to niedopatrzenie, za moją nieuwagę itp.); Chciałbym [panią itp.) (bardzo itp.) przeprosić (za spóźnienie itp.);

-    życzenia: Z okazji imienin (Świąt Bożego Narodzenia, jubileuszu itp.) życzę (panu profesorowi, ojcu, koledze itp.) zdrowia, szczęścia, pomyślności (wszystkiego dobrego itp.); W dniu imienin {urodzin itp.) pragnę złożyć {panu itp.) życzenia wszystkiego najlepszego (sukcesów w pracy zawodowej i szczęścia w życiu osobistym itp.).

W sytuacjach nieoficjalnych, zwłaszcza w interakcjach partnerów pozostających ze sobą w zażyłych stosunkach, obserwuje się uproszczenie form etykietalnych oraz - głównie wśród ludzi młodych - ich liczne modyfikacje, nieraz humorystyczne. Na przykład:

-    podziękowania: (Wielkie, serdeczne itp.) dzięki; Jesteś bardzo miły; W dechę jesteś; Bóg zapłać (dobry człowieku);

-    powitania; Cześć (wam, Janusz itp.); Serwus; Kłaniam się {pięknie, nisko itp.); Dzieńdoberek;

-    pożegnania: Cześć (wam, Dorota itp.); Baj, baj; Pa (damskie pożegnanie); Do zobaczenia (we wtorek, za miesiąc itp.); Bywaj (do soboty itp.); Siemasz;

-    przeproszenia: Tak mi (bardzo itp.) przykro [głupio, łyso itp.); (To) moja wina; Nie popisałem się; Sory;

- życzenia: Wszystkiego dobrego (najlepszego) (na święta, na imieniny itp.); Najlepszego; Najlepsze (najserdeczniejsze itp.) życzenia; Pomyślności; Wesołych świąt; Wesołego jajka; Złamania karku.

Zarówno tendencja do uproszczeń, jak i tendencja do modyfikacji szablonowych aktów etykiety językowej - to próby odświeżenia form grzecznościowych. Z podobnej potrzeby zrodziło się dążenie do nadania aktom etykiety znamion szczerości i wiarygodności intencji nadawcy (zachowania grzecznościowe odczuwane są często jako nieszczere, gdyż wymuszone przez konwencję). Dążenie to znalazło wyraz w pojawiających się w zasobie leksykalnym form grzecznościowych modyfikatorów typu naprawdę, szczerze, szczere, najszczersze, np. Naprawdę przepraszam, Szczerze pani współczuję, Przesyłam najszczersze gratulacje. Lecz i te formy uległy obecnie schematyzacji.

Zróżnicowanie pragmatycznojęzykowe

Polskie językowe zachowania grzecznościowe, zarówno w postaci autonomicznych aktów etykiety, jak i aktów z obudową etykietalną, stanowią zbiór zróżnicowany pod wieloma względami. Do najważniejszych czynników różnicujących zalicza się: rodzaj sytuacji mówienia (oficjalna, nieoficjalna, neutralna), rodzaj kontaktu (bezpośredni, pośredni), hierarchię partnerów (zawodową, społeczną, intelektualną, intymną, okazjonalną), miejsce zamieszkania partnerów (duże miasto, miasteczko, wieś), wiek i płeć partnerów, liczba adresatów (jeden, kilku, audytorium), obecność bądź nieobecność świadków, dystans konwersacyjny, miejsce mówienia, cele mówienia, cechy indywidualne uczestników i świadków mówienia. Tego typu kryteria (rozmaicie hierarchizowane w konkretnych sytuacjach mówienia) każdorazowo wyznaczają uczestnikom grzecznościowych interakcji ściśle określone role i strategie. Gry grzecznościowe (oprócz gier innego typu), prowadzone na co dzień przez członków każdej społeczności (por. Goffman, 1981), zależą więc od tak wielu czynników pozajęzykowych, że ich opis stratyfikacyj-ny, abstrahujący od indywidualnych sytuacji mówienia, musi zawierać niezbędne uogólnienia.

I tak dwiema podstawowymi i w największym stopniu spolaryzowanymi warstwami omawianych zachowań jest warstwa oficjalna i warstwa nieoficjalna (por. przykłady przytoczone w punkcie Zróżnicowanie formalno językowe). W obrębie każdej z obu tych warstw mamy do czynienia z dalszym uwarstwieniem, w związku z czym mówić można np. o etykiecie skrajnie oficjalnej, do której zalicza się zachowania przewidziane protokołem dyplomatycznym, i o etykiecie skrajnie nieoficjalnej, do której


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
286 Małgorzata Marą tykieta językowa zabiegów interpretacyjnych, które mają na celu odczytanie
286 Małgorzata Marcjanik, Etykieta językowa zabiegów interpretacyjnych, które mają na celu odczytani
286 Małgorzata Marcjanik, Etykieta językowa zabiegów interpretacyjnych, które mają na celu odczytani
286 Małgorzata Marcjanik, Etykieta językowa zabiegów interpretacyjnych, które mają na celu odczytani
WSP J POLN224 286 AL-JgprzMa AiarcjantM, lityłucui językowa zabiegów interpretacyjnych, które mają n
DSC00333 (9) Obróbka oicplna stali Obróbka cieplna stopów: zabiegi cieplne, które mają na celu nadan
DSC00344 (3) Technologia obróbka cieplnej stopów metali Obróbka cieplna stopów: zabiegi cieplne, któ
Obróbka cieplna stali Obróbka cieplna stopów: zabiegi cieplne, które mają na celu nadanie im pożądan
skanuj0005(1) 2 Resuscytacja i reanimacja - to czynności, które mają na celu przywrócenie życia - to
IMG 74 OCENA DOSTAWCO To operacyjne działania prowadzone systematycznie, które mają na celu ocenę&n
wstrząs4 Resuscytacja i reanimacja - to czynności, które mają na celu przywrócenie życia - to nazwa
Zadaniem BIOBEZPIECZEŃSTWA ferm jest podjęcie takich działań które mają na celu niedopuszczenie
Od 2015 roku rozpoczął się szereg prac, które mają na celu poprawę wizerunku szkoły, a szczególnie
178 3 Florystyka ślubna łodyżki szparaga oraz bezlistne, cienkie pędy, które mają na celu wzmocnieni

więcej podobnych podstron