53383 ScannedImage 39

31; 6,137,109; 10,23. Z tego wynika, że był on szczepowym bóstwem Quraj-szytów.

Mimo niegościnności i nieurodzajności doliny z jej surowym i niezdrowym klimatem, sanktuarium w Mekce uczyniło al-Higaz najważniejszym centrum religijnym w Arabii Północnej.

Inne pogańskie bóstwa, takie jak Nasr*^# (sęp), 'Awf (wielki ptak), noszą nazwy zwierzęce i świadczą o totemicznym pochodzeniu. W autentycznej literaturze starożytnej nigdzie nie znajdzi my jasno i precyzyjnie wyrażonego poglądu na temat życia pozagrobowego. Nieliczne niejasne wzmianki można tłumaczyć jako echa chrześcijańskiego dogmatu. Arabowie byli zbyt mocno pochłonięci bezpośrednimi sprawami życia, aby poświęcać wiele myśli przyszłemu życiu. U pewnego starego barda czytamy:

Snujemy się i wirujemy wokoło naszą drogą przez życie,

Potem, bogaty tak jak i biedny szukają w końcu spoczynku Pod ziemią, w wydrążonych dołach przykrytych łupkiem,

I tam przebywamy “.

Beduini podczas pobytu w miastach ał-Higazu, dokąd przybywali dla wymiany swych towarów, zwłaszcza podczas czterech miesięcy „świętego ro-zejmu“, przejmowali pewne bardziej rozwinięte wierzenia miejskie, a także wtajemniczani byli w rytualne praktyki w Ka'bie i składanie ofiar. W Mekce i w innych miejscach, przy różnych kamieniach (anęab), które były uważane za bóstwa lub ołtarze, składano w ofierze wielbłądy i owce. Do głównych praktyk religijnych koczownika należało odbycie pielgrzymki do jakiegoś wielkiego miejskiego sanktuarium Arabów. „Święty rozejm" obejmował jedenasty, dwunasty i pierwszy miesiąc w kalendarzu muzułmańskim każdego roku (du al-qa'da, du al-higga i muharram) wraz z czwartym miesiącem w środku roku (ragab)^S1. Pierwsze trzy miesiące były specjalnie przeznaczone na obrzędy religijne, a czwarty na handel. Al-Higaz, dzięki centralnej pozycji, przystępności i położeniu na głównym szlaku karawanowym biegnącym na północ i południe, Btanowił najlepsze miejsce zarówno dla religijnej, jak i handlowej działalności. W ten sposób powstały jego targi w 'Ukaz i jego Ka'ba.

TEZY MIASTA AŁ-ElfilZU: AT-TlTF

^! Al-Higaz, jałowa kraina rozciągająca się jak. bariera (hifjaz) pomiędzy wyżej położoną krainą Nagd a niskim rejonem przybrzeżnym zwanym Tihama (kraj nizinny), mógł pochwalić się tylko trzema miastami: at-Ta’ifem i dwoma siostrzanymi: Mekką i Medyną.

“ Koran 71, 23.

" Abu Tammam, s. 562; por. Lyall, b. XXVII.

“ Muzułmański rok księżycowy składa się z następujących miesięcy: muharram, ęafar, rabi* I, rabi* II, gumada I, gumada II, ragab, Sa'ban, ramaijan, śawwal, du-l-qa'da, du-l-higga, (przyp. tłum.).

Aę-Ta’if, gnieżdżące się pomiędzy cienistymi drzewami na wysokości około 2000 m i znane jako „kawałek syryjskiej ziemi“, jest nadal, tak jak dawniej, miejscowością letniskową arystokracji mekkańskiej. Burckhardt, który zwiedził to miasto w sierpniu 1814 r., uznał je za najbardziej malownicze i zachwycające, jakie widział od czasu swego wyjazdu z Libanu⁵². Miasto dostarczało następujących produktów: miodu, kawonów, bananów, fig, winogron, migdałów, brzoskwiń i granatów “. Z róż tego miasta produkowano słynny olejek różany, używany do produkcji perfum, które wysyłano do Mekki. Zgodnie z tradycją przekazaną w al-Agani⁵⁴ winna latorośl została sprowadzona do tego miasta przez pewną Żydówkę, która ofiarowała pierwsze szczepy winorośli miejscowemu wodzowi jako prezent. Wino wyrabiane w tym mieście, chociaż cieszyło się wielkim popytem, nie było tak drogie jak zagraniczne gatunki wysławiane w arabskiej poezji. Ze wszystkich miejsc półwyspu at-Ta’if jest najbardziej zbliżony swym wyglądem do koranicznego opisu raju, jaki znajdujemy w surze 47,16-17.

MEKKA

Nazwa miasta Mekki, Macoraba Ptolemeusza⁶⁶, wywodzi się z sabejskiej nazwy Makuraba i znaczy — sanktuarium. Wynika z tego, że Mekka zawdzięcza swoje założenie pewnemu zrzeszeniu religijnemu, a wobec tego musiała być religijnym centrum na długo przed narodzeniem Muhammada. Mekka leży w Tihamie w południowej części al-Higazu, około 60 km od Morza Czerwonego, w jałowej, skalistej dolinie, opisanej w Koranie (14, 40) jako „nie nadającej się pod uprawę". Termometr w Mekce pokazuje nieraz temperaturę prawie nie do zniesienia. Gdy słynny podróżnik arabski z Tangeru, Ibn Battuta ^M, próbował boso obejść wokoło Ka'bę, załamał się z powodu „płomieni", jakie odbijały się od kamieni.

Miasto to, starsze niż „wonny szlak", który przechodzi przez nie z południa na północ, wcześnie stało się pośrednim etapem pomiędzy Ma’rib a Gazą. Postępowi mieszkańcy Mekki nastawieni na handel wkrótce uczynili swe miasto ośrodkiem bogactwa. Karawana mekkańska, która została zdobyta w potyczce pod Badr (16 marca 624 r.) w czasie swego powrotu z Gazy, składała się z tysiąca wielbłądów, jak podaje al-Waqidi⁵⁷, i wiozła towary wartości 50 tys. dinarów. Pod kierownictwem Qurajszytów, opiekunów Ka'by, którzy byli oczywiście odpowiedzialni za uczynienie tego sanktuarium przybytkiem narodowym, a targi w 'Ukaz — miejscem spotkań handlowych i intelektualnych, przewaga Mekki stała się zapewniona.

“ J. L. Burckhardt, Travels in Arabia, t. I, London 1829, s. 122.

“ Por. Ibn Battufa, Tuhfat an-Nusndr, wyd. i tłum. C. Defrómery i B. B. Sanguinetti, wyd. 3, t. I, Paris 1893, s. 304 n.

** T. IV, s. 75, wiersze 9-10.

“ Geographia, wyd. Nobbe, ks. VI, rozdz. 7, $ 32.

“ T. I, s. 281.

■ Al-Ma$aei, wyd. A. von Kremer, Calcutta 1855-1856, s. 198.

89