57368 P1130738 resize

Ryc. 48. Gogoiowice, woj. wrocławskie, kurhan

Wg Archiwum Muz. Archcol. we Wrocławiu

relacjonowali w publikacjach K. Tackcnberg (1927, s. 15-23), L. F. Zołz (1930, s. 81-84; 1934, s. 235-240; 1936, s. 196-209) i W. Novolhnig (1938, s. 214-226).

Analogicznie przedstawia się stan badań stanowisk „kultury przedluźyckiej” na terenie Wielkopolski, Badania wykopaliskowe podejmowano na kilku cmentarzyskach kurhanowych z tego jednak w większym zakresie prace takie były prowadzone jedynie na cmentarzysku w Pudliszkach, woj. leszczyńskie (M. Kowiańsh--Piaszykowa 1966, s. 86-119). Ponadto badano kurhany (J. Kostrzewski 1924, s. 276-286) na stanowiskach w Smo-szewie, Krotoszynie, Sadowiu, woj. kaliskie, i Grabonogu (ryc. 52), woj. leszczyńskie. Znaczna część stanowisk z Wielkopolski i Kujaw znana jest głównie z przypadkowych odkryć, badań powierzchniowych czy też różnych badań amatorskich. Stanowiska te reperezentują głównie pojedyncze znaleziska przedmiotów brązowych, skarby brązowe, nielicznie występująca ceramika. Dla znacznej części tych stanowisk nie da się określić, czy mamy do czynienia z cmentarzyskiem, czy z osadą.

Trudno orzekać, w jakim zakresie możemy obecnie mówić o „kulturze przedluźyckiej” na terenie Ziemi Lubuskiej czy Pomorza. Materiały z tych obszarów, datowane na II okres EB (epoki brązu), pochodzą głównie ze znalezisk przypadkowych i reprezentują je przeważnie luźne przedmioty z brązu. W szerszym zakresie prowadzono badania wykopaliskowe jedynie na znanym cmentarzysku kurhanowym w Wartin, Kr. Angermunde, z przyległych do Pomorza Zachodniego terenów NRD. Materiały z terenu Ziemi Lubuskiej oraz Pomorza zostały zebrane w pracach W. Bohm (1935) i K. Kerstena (1958).

Powyższy przegląd dość wyraźnie unaocznia nikły stan przebadania stanowisk zaliczanych do wyróżnianej dotychczas „kultury przedluźyckiej”. Szczególnie podkreślić należy całkowity brak rozeznania osad ludności tej kultury. Interesujące wyniki przynoszą badania lat ostatnich osady w Bruszczewie, woj. leszczyńskie, z I/H okresu EB, jednak znane są one dotychczas tylko ze sprawozdań i dopiero pełne ich opracowanie może stanowić podstawę do odpowiedzi, z jaką kulturą lub grupą starszego okresu epoki brązu obiekt ten można wiązać. Wyrywkowo publikowane dotąd materiały i relacje Z. Pieczyńskiego (1966, s. 277-281; 1969, s. 268-271) nie przynoszą potwierdzenia występowania na osadzie w Bruszczewie materiałów „kultury przedluźyckiej".

Po tej krótkiej charakterystyce stanu badań stanowisk przypisywanych „kulturze przedluźyckiej” zająć są musimy obecnie podobnym omówieniem stanu opracowań problematyki związanej z tym zespołem kulturowym. Ograniczając się jedynie do najważniejszych prac o charakterze ogólniejszym i syntetycznym pomijamy opracowania niektórych stanowisk czy zespołów zabytków.

Jak już wspomnieliśmy, w 1924 r, J, Kostrzewski w pracy poświęconej osadnictwu wczesnej i środkowej epoki brązu na ziemiach polskich po raz pierwszy określa zespól kulturowy na zachodnich terenach Polski i przyległych ziemiach, które wówczas znajdowały się poza jej granicami, mianem „kultury przedluźyckiej" (J. Kostrzew-ski 1922-1924, s. 176). W pracy tej zebra) on całość znanych wówczas materiałów, przeprowadził ich analizę i sformułował syntetyczne wnioski charakteryzujące kulturę. Wspomnieć jeszcze należy, że już wcześniej, bo w 1916 roku, tenże badacz opublikował opracowanie grobów szkieletowych / tego okresu z obszaru Wielkopolski (J. Kostrzewski 1916). W roku 1926 B. v. Richthofcn zebrał całość materiałów ze starszego okresu epoki